Zagrożone ssaki Europy część III

http://razemdlatatr.pl/

Wilk, wilk szary ( Canis lupus ) drapieżnik z rodziny psowatych. Największy przedstawiciel rodziny.

Występuje w Euroazji i Ameryce Północnej po Meksyk.

Zamieszkuje różnorodne środowiska : od tundry poprzez tajgę, nizinne i górskie lasy po stepy i półpustynie.

para wilków ( Canis lupus ) w zimie

W nie których rejonach doszczętnie wytępiony, w innych tworzy wyspowe populacje. Opisano wiele podgatunków, nie które po badaniach molekularnych przyjęto jako samodzielne gatunki.

Żyje w parach lub grupach rodzinnych. W okresie zimowym tworzy większe stada ( watahy ) pod przywództwem najsilniejszego samca ( basiora ) lub pary alfa. Aktywny głównie po zmierzchu, w zimie także w ciągu całego dnia. W czasie jednonocnej wyprawy łowieckiej potrafi pokonać 40 - 70 km. Jest bardzo wytrzymały w pogoni za potencjalną zdobyczą. Żywi się głównie większymi ssakami kopytnymi, ale nie gardzi też i drobniejszą zdobyczą łącznie z owadami.

Po okresie rui i ciąży, samica rodzi 1 - 12 młodych w miocie.Oboje rodzice troskliwie zajmują się potomstwem. Do 6 tygodni samica karmi szczenięta mlekiem, po tym okresie są karmione tzw. zrzutem czyli nadtrawionym pokarmem stałym. Zdobycz przynosi jedno z rodziców, najczęściej samiec, który karmi całą rodzinę.

młody wilk ( Canis lupus )

W Europie Zachodniej ( Francja, Niemcy, Szwajcaria ) wprowadzany na obszarach chronionych - parki narodowe. Tworzy wyspowe populacje będące na progu wyginięcia ( Hiszpania, Włochy ). W ostatnich latach dzięki ochronie wilki powoli odbudowują swoje populacje. Większość europejskich populacji występuje w Skandynawii, Europie Środkowej i Wschodniej.

 z lewej: portret Canis lupus italicus , z prawej: Canis lupus signatus

Opisane podgatunki euroazjatyckie :

- wilk europejski ( Canis lupus lupus ) - Skandynawia, Europa Środkowa

- wilk syberyjski ( Canis lupus albus ) - Syberia

- wilk włoski ( Canis lupus italicus ) - Włochy, południowa Szwajcaria - zagrożony

- wilk rosyjski ( Canis lupus communis ) - Rosja po zachodnią Syberię

- wilk kaspijski ( Canis lupus cubanensis ) - Azerbejdżan, południowa Rosja - zagrożony

- wilk iberyjski ( Canis lupus signatus ) - Hiszpania, Portugalia - krytycznie zagrożony

- wilk arabski ( Canis lupus arabs ) - Półwysep Arabski, Izrael, Syria - krytycznie zagrożony

- wilk irański ( Canis lupus pallipes ) - Iran, Afganistan, Pakistan - zagrożony

- wilk środkowoazjatycki ( Canis lupus campestris ) - Azja Środkowa

Canis lupus campestris - zoo Kiszyniów

W Polsce występuje w dużych kompleksach leśnych na niżu oraz w lasach górskich ( głównie Bieszczady ). Do połowy lat 70 - tych XX w. bezlitośnie tępiony jako "szkodnik" na obszarze całego kraju ( wypłacano nagrody myśliwym za skóry ). Obecnie prawnie chroniony, tylko w wyjątkowych sytuacjach wojewodowie mogą wydać zezwolenie jednorazowe na odstrzał tego drapieżnika.

Canis lupus signatus

z lewej: wilk europejski ( Canis lupus lupus ) rezerwat w Białowieży, z prawej: wilk europejski ( Canis lupus lupus ) w zoo

Objęty Kampanią Drapieżniki Europy - Życie obok drapieżników 2009/ 2010

 wilk iberyjski ( Canis lupus signatus )

W ogrodach zoologicznych jest ssakiem powszechnie występującym. Wymaga rozległych wybiegów o naturalnym podłożu i dużym stopniu urozmaicenia - skałki, nierówności, kłody drzew. Dzięki różnorodnym urządzeniom może zachować dystans oraz ukryć się częściowo przed zwiedzającymi. Wilkowi w warunkach wiwaryjnych potrzbny jest ruch, możliwość grzebania nor oraz ukrycia się.

wilk europejski ( Canis lupus lupus )

Na małych przestrzeniach wpada w stereotypię ruchową, biegając godzinami jedną trasą, tam i z powrotem. Obecnie wiele ogrodów zoologicznych nie mając odpowiednich przestrzeni rezygnuje z trzymania tego ssaka.

wilk włoski ( Canis lupus italicus )

grupa wilków w okresie zimowym 

Żbik ( Felis silvestris ) drapieżnik z rodziny kotowatych. Przodek kota domowego ( Felis catus ) lub ( Felis silvestris catus ). Opisano wiele podgatunków, nie które przyjęto jako samodzielne gatunki.

Występuje w Euroazji i Afryce.

Zamieszkuje różnorodne środowiska : od lasów nizinnych i górskich po stepy, sawanny, półpustynie i pustynie.

młody żbik europejski ( Felis silvestris silvestris )

Prowadzi samotniczy tryb życia. Aktywny od zmierzchu do świtu. Poluje na gryzonie, ptaki, zające a nawet młode sarny.

Samica w okresie rui często wędruje wiele kilometrów w poszukiwaniu partnera. Po ciąży rodzi 3 - 4 młode w miocie. 

Łatwo krzyżuje się ze zdziczałym kotem domowym ( Felis catus ). Otrzymane w ten sposób potomstwo jest trudne do identyfikacji.

Felis silvestris cafra - kot południowoafrykański

Felis silvestris gordoni - kot arabski

Opisane podgatunki :

Dawniej dzielono podgatunki na trzy grupy:

- europejską z następującymi podgatunkami :

- żbik europejski ( Felis silvestris silvestris ) - Europa Wschodnia i Środkowa - zagrożony

- żbik kaukaski ( Felis silvestris caucasica ) - Kaukaz, południowa Rosja -krytycznie zagrożony

- żbik kreteński ( Felis silvestris cretensis ) - Kreta i pobliskie wyspy - prawdopodobnie wymarły ?

- żbik szkocki ( Felis silvestris grampia ) - północno-zachodnia Szkocja - zagrożony

- żbik grecki ( Felis silvestris morea ) - Grecja - status nieznany

- żbik karpacki ( Felis silvestris euxina ) - Rumunia, Bułgaria - zagrożony

- żbik włoski ( Felis silvestris molisana ) - Włochy - status nieznany

- żbik iberyjski ( Felis silvestris tartessia ) - Hiszpania, Portugalia - zagrożony

- żbik z Sardynii ( Felis silvestris sarda ) - Sardynia, Sycylia - zagrożony - zaliczany też do grupy afrykańskiej

- żbik z Balearów ( Felis silvestris jordansi ) - Baleary - zagrożony

- żbik z Korsyki ( Felis silvestris reyi ) - Korsyka - prawdopodobnie wymarły ?

- żbik turecki ( Felis silvestris trapezia ) - Turcja - status nieznany

 Felis silvestris grampia - żbik szkocki

- azjatycką z następującymi podgatunkami :

- kot kaspijski ( Felis silvestris caudata ) - rejon Morza Kaspijskiego - zagrożony

- kot z Gobi ( Felis silvestris chutuchta ) - pustynia Gobi - krytycznie zagrożony

- kot kuwejcki ( Felis silvestris iraki ) - południowy Irak, Kuwejt , Emiraty Arabskie - status nieznany

- kot chiński ( Felis silvestris shawiana ) - północne Chiny - brak danych

- kot azjatycki ( Felis silvestris notatus ) - Centralna Azja - status nieznany

- kot mongolski ( Felis silvestris vellerosa ) - Mongolia, południowa Syberia - zagrożony

- kot perski ( Felis silvestris nesterovi ) - wschodni Irak, Iran - brak danych

- kot stepowy ( Felis silvestris ornata ) - północne Indie, Pakistan - zagrożony

- kot palestyński ( Felis silvestris tristrami ) - Izrael, Liban - krytycznie zagrożony

- kot ormiański ( Felis silvestris matschiei ) - Armenia, Azerbejdżan - brak danych

- kot syryjski ( Felis silvestris syriaca ) - Syria, południowo-zachodni Irak -brak danych

- kot adeński ( Felis silvestris maniculata ) - Jemen - zagrożony

- kot arabski ( Felis silvestris gordoni ) - Oman, Arabia Saudyjska - zagrożony

- kot z Tien Szan ( Felis silvestris kozlovi ) - góry Tien Szan - zagrożony

- kot afgański ( Felis silvestris maimanah ) - Afganistan - brak danych

- kot tybetański ( Felis silvestris bieti )  - Tybet - krytycznie zagrożony - opisywany też jako samodzielny gatunek - kot tybetański ( Felis bieti )

- Felis silvestris griseoflava  - brak danych 

- Felis silvestris issikulensis - brak danych

- Felis silvestris longipilis - brak danych

- Felis silvestris murgabensis - brak danych

- Felis silvestris schnitnikovi - brak danych

 Felis silvestris ornata - kot stepowy

- grupę afrykańską z następującymi podgatunkami :

- kot południowoafrykański ( Felis silvestris cafra ) - R.P.A., Namibia - zagrożony

- kot zachodnioafrykański ( Felis silvestris foxi ) - Afryka Zachodnia - status nieznany

- kot środkowoafrykański ( Felis silvestris griselda ) - Afryka Centralna - brak danych

- kot nigeryjski ( Felis silvestris haussa ) - Nigeria, Niger - status nieznany

- kot wschodnioafrykański ( Felis silvestris brockmani ) - Somalia, Erytrea - zagrożony

- kot zachodniocentralnoafrykański ( Felis silvestris pyrrhus ) - Afryka Środkowo-Zachodnia - zagrożony

- kot nubijski ( Felis silvestris lybica ) - Afryka Północna - zagrożony

- kot mozambicki ( Felis silvestris mellandi ) - Mozambik - zagrożony

- kot etiopski ( Felis silvestris ocreata ) - Etiopia - zagrożony

- kot z Burundi ( Felis silvestris rubida ) - Burundi, Ruanda - status nieznany

- kot ugandyjski ( Felis silvestris ugandae ) - Kenia, Uganda - zagrożony

- kot kameruński ( Felis silvestris lowei ) - Kamerun, Kongo - zagrożony

- kot egipski ( Felis silvestris bubastis ) - Egipt, północny Sudan - zagrożony

- kot tunezyjski ( Felis silvestris cyrenarum ) - Tunezja, Libia - zagrożony

- kot marokański ( Felis silvestris mauritana ) - Maroko, Mauretania - zagrożony

- Felis silvestris torquta - brak danych

   Felis silvestris bubastis - kot egipski

Felis silvestris lybica - kot nubijski

Obecnie według analizy DNA z 2007 roku uznaje się następujące podgatunki :

- Felis sivestris silvestris / Europa i Turcja /

- Felis silvestris lybica / Afryka Północna, Bliski Wschód, Azja Zachodnia do Jeziora Aralskiego /

- Felis silvestris ornata / Pakistan, północno-zachodnie Indie, Mongolia, północne Chiny /

- Felis silvestris cafra / Afryka na południe od Sahary /

- Felis silvestris bieti / Tybet /

oraz -  Felis silvestris catus / cały świat / 

 Felis silvestris silvestris - żbik europejski

W Polsce występuje na Podkarpaciu i w Karpatach. Objęty ścisłą ochroną.

Wprowadzany w Szwajcarii i Austrii.

Objęty Kampanią Drapieżniki Europy - Życie obok drapieżników 2009/2010.

 Felis silvestris silvestris - żbik europejski

W warunkach wiwaryjnych jest często trzymany. Potrzebuje wysokich i zabudowanych wolier, z możliwością ukrycia się przed zwiedzającymi. Jak wszystkie mniejsze koty, jest w niewoli wybredny pokarmowo. Wymaga urozmaiconego pokarmu mięsnego - głównie ptaków i gryzoni z dodatkiem wołowiny lub jagnięciny. W odpowiednich warunkach daje się rozmnożyć. Jest to dobry prognostyk dla gatunku.

  Felis silvestris silvestris - żbik europejski

Mela i Wasia - Felis silvestris catus - kot domowy europejski krótkowłosy

Kuna leśna, tumak ( Martes martes ) drapieżnik z rodziny łasicowatych.

Występuje w Euroazji.

Zamieszkuje lasy szpilkowe i mieszane o starym drzewostanie.

kuna leśna ( Martes martes )

Żyje samotnie. Jest ssakiem terytorialnym, znaczącym kałem swój rewir. Aktywna głównie od zmierzchu do świtu przez cały rok. W okresie zimowym, w czasie nie sprzyjających warunków atmosferycznych potrafi przez 1 -3 dni nie opuszczać legowiska.Bardzo dobrze wspina się po drzewach. Jest bardzo żarłoczna. Poluje na drobne ssaki, ptaki, płazy nie gardzi też jajami ptasimi, owadami a nawet jagodami. Bardzo lubi miód. W okresie zimowym żywi się również padliną. 

Po okresie rui, samica samodzielnie wychowuje 1 - 5 młodych.

kuna leśna ( Martes martes ) w zimie

W Polsce występuje na terenie całego kraju. Jest zwierzęciem łownym z okresem ochronnym.

W innych krajach europejskich objęta całkowitą lub częściową ochroną.

Opisane podgatunki :

- Martes martes borealis

- Martes martes latinorum

- Martes martes lorenzi

- Martes martes martes

- Martes martes minoricensis

- Martes martes notialis

- Martes martes ruthena

- Martes martes uralensis

Martes martes martes

W niewoli rzadko spotykana. Raczej w ogrodach zoologicznych z lokalnymi okazami fauny. Wymaga przestronnej i wysokiej woliery o  zabudowie z kłód drzewnych oraz z kryjówkami. Jest zwierzęciem wymagającym urozmaicenia pokarmowego. W dogodnych warunkach dobrze się rozmnaża.

Martes martes

Kuna domowa, kamionka ( Martes foina ) drapieżnik z rodziny łasicowatych.

Występuje w Euroazji.

Zamieszkuje obrzeża lasów, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, budynki gospodarcze a także obrzeża miast, stare parki czy ogrody.

kuna domowa ( Martes foina )

Jest nieco mniejsza niż kuna leśna i różni ją różowy nos oraz biała lub kremowa rozwidlona plama na gardle.Żyje samotnie. Oznacza swoje terytorium kałem. Aktywna głównie od zmierzchu do świtu przez cały rok. Może też w okresie zimowym przy nie sprzyjających warunkach nie opuszczać legowiska. Poluje na drobne kręgowce, owady, nie gardzi ptasimi jajami czy owocami. W miastach zdarza się, że żywi się odpadkami ze śmietników.
Po okresie rui, samica samodzielnie wychowuje 1 - 5 młodych.

kuna domowa czyli kamionka ( Martes foina )

W Polsce występuje na obszarze całego kraju, lecz niezbyt licznie. Jest objęta ochroną prawną, chociaż oskarżana o szkody w hodowlach drobiu.

W Europie wszędzie nieliczna i objęta ochroną oprócz Rosji.

Martes foina foina

Opisane podgatunki :

- Martes foina bosniaca

- Martes foina bunites

- Martes foina foina

- Martes foina intermedia

- Martes foina kozlovi

- Martes foina mediterranea

- Martes foina nehrengi

- Martes foina rosanowi

- Martes foina syriaca

- Martes foina toufoeus

Martes foina foina

W niewoli występuje sporadycznie, głównie w ośrodkach z fauną regionu. Warunki ekspozycji i hodowli jak u kuny leśnej.

Łasica, łaska, łasica łaska ( Mustela nivalis ) drapieżnik z rodziny łasicowatych. Jeden z najmniejszych drapieżników.

Występuje w Euroazji.

Zamieszkuje lasy i ich obrzeża, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, żywopłoty, stare parki i ogrody.

Mustela nivalis 

Aktywna przez cały rok, głównie od zmierzchu do świtu. W okresie zimowym także w dzień. Jest bardzo żarłoczna. Poluje na drobne kręgowce i owady, są to często ofiary od niej większe.W pogoni za zdobyczą wślizguje się do nor gryzoni. Żyje samotnie, samica po rui rodzi od 3 - 13 młodych, w sprzyjających latach nawet dwa mioty w sezonie. W okresie zimowym zmienia ubarwienie z brązowego na biały.

łasica ( Mustela nivalis )

Opisane podgatunki :

- Mustela nivalis allegheniensis

- Mustela nivalis campestris

- Mustela nivalis caucasica

- Mustela nivalis eskimo

- Mustela nivalis heptneri

- Mustela nivalis mosanensis

- Mustela nivalis namiyei

- Mustela nivalis nivalis

- Mustela ninalis numidica

- Mustela nivalis pallida

- Mustela nivalis pygmaea

- Mustela nivalis rixosa

- Mustela nivalis rossica

- Mustela nivalis russelliana

- Mustela nivalis stoliczkana

- Mustela nivalis tonkinensis

- Mustela nivalis vulgaris

 Mustela nivalis 

W Polsce objęta ochroną prawną. Występuje na terenie całego kraju oprócz Tatr i innych wysokich gór. Wszędzie niezbyt licznie.

W całej Europie objęta ochroną.

Mustela nivalis nivalis

Mustela nivalis nivalis

Mustela nivalis w szacie zimowej

W niewoli występuje sporadycznie, raczej jako gość któremu udzielana jest pomoc niż mieszkaniec ogrodu zoologicznego.

Mustela nivalis nivalis w warynkach wiwaryjnych

Niedźwiedź brunatny ( Ursus arctos ) drapieżnik z rodziny niedźwiedzi. Jest to jeden z najpotężniejszych drapieżników lądowych.

Występuje w Euroazji i Ameryce Północnej.

Zamieszkuje lasy nizinne i górskie.

W Europie spotyka się go w Pirenejach, Abruzzach i Alpach południowego Tyrolu. W Karpatach i na Bałkanach liczniej spotykany. W Skandynawii mniej liczny. Na wschodzie Europy liczniej spotykany.

niedźwiedź brunatny (Ursus arctos ) - zoo Wrocław

Jest ssakiem wszystkożernym. To typowy samotnik, tylko w okresie godowym łączącym się w pary. Samica rodzi od 1 do młodych w miocie. Ze swojego terytorium przepędza innych współplemieńców, nawet samicę z młodymi ( często są to jego młode ). Młode rodzą się ślepe i niedołężne. Przebywają z samicą do 2 lat.

niedźwiedź brunatny ( Ursus arctos ) - zoo Wrocław

W okresie zimowym niedźwiedź zapada w sen, w przygotowanym przez siebie legowisku ( gawrze ). Może znajdować się ona w jaskini, wykrocie lub norze wykopanej w śniegu przez niego. Przed udaniem się w sen zimowy niedźwiedź brunatny obżera się przybierając na wadze. Na dwa tygodnie przed zaśnięciem zupełnie nie je, oczyszczając w ten sposób przewód pokarmowy, aby był zupełnie pusty. W okresie hibernacji zużywa własne zapasy tłuszczu.

niedźwiedź europejski ( Ursus arctos arctos )

Opisane podgatunki :

- niedźwiedź europejski - Ursus arctos arctos - Skandynawia, Europa Środkowa i Wschodnia

- niedźwiedź karpacki - Ursus arctos tormicarius - Rumunia, Bułgaria, Bałkany

- niedźwiedź włoski - Ursus arctos marcicanus - środkowe Włochy ( Abruzzy ) - krytycznie zagrożony

- niedźwiedź kaukaski - Ursus arctos meridionalis - północny Kaukaz - zagrożony

 Ursus arctos arctos - samica z młodym

W Polsce niedźwiedź brunatny występuje w Tatrach, Bieszczadach oraz Puszczy Białowieskiej. Jest pod prawną ochroną.

W Europie oprócz Rosji jest prawnie chroniony ( w Rosji jest zwierzęciem łownym zwłaszcza za Uralem ).

Wprowadzany z powodzeniem w Alpach szwajcarskich i włoskich.

Polowano na niego dla mięsa, skóry i trofeum.

Objęty Kampanią Drapieżniki Europy - Życie obok drapieżników 2009/2010.

W ogrodach zoologicznych jest zwierzęciem powszechnie występującym. Warunki wiwaryjne znosi bardzo dobrze i co roku się rozmnaża. W warunkach naturalnych co dwa lata. Wymaga wyjątkowo dobrych technicznie i dokładnie zbudowanych pomieszczeń. Najlepiej prezentuje się na obszernych wybiegach o urozmaiconej zabudowie. Łatwo nawiązuje kontakt ze zwiedzającymi i uczy się "żebrania " pokarmu od nich.

Patrz też - Najbardziej zagrożone wyginięciem ssaki - Azja - część VI

Niedźwiedź polarny, niedźwiedź biały ( Ursus maritimus ) drapieżnik z rodziny niedźwiedzi. Jest to największy lądowy drapieżnik.

Występuje na obszarach wokół bieguna północnego w Euroazji i Ameryce Północnej.

Zamieszkuje zarówno brzegi Morza Arktycznego jak i również spotkać go można daleko od lądu stałego.

niedźwiedź polarny ( Ursus maritimus ) w zoo 

Typowy samotnik. Aktywny przez cały rok, głównie za dnia. Poluje na foki i inne ssaki. Nie gardzi padliną waleni czy morsów. W sen zimowy nie zapada. Jedynie ciężarne samice przesypiają nie sprzyjający okres. Po rui, samica rodzi 1 - 3 młode, które przebywają z nią przez dwa lata. Samica chroni swoje młode przed samcami, które są większe i silniejsze i mogą młode zabić.

Ursus maritimus 

Knut młody niedźwiedź polarny z zoo w Berlinie

Nie opisano żadnych podgatunków niedźwiedzia polarnego.

Objęty Kampanią Drapieżniki Europy - Życie obok drapieżników 2009/ 2010.

  niedźwiedź polarny ( Ursus maritimus ) w zoo

W Polsce nie występuje.

Ursus maritimus 

Jest ozdobą każdego ogrodu zoologicznego. Potrzebuje sporego wybiegu z dużym basenem do pływania. Obecnie w Polsce nie ma niedźwiedzi polarnych w ogrodach zoologicznych.

Śnieżka - ostatni polski niedźwiedź polarny

Patrz też - Najbardziej zagrożone wyginięciem ssaki - Azja - część VII

 

 

Owca domowa

Strzyżenie owiec we wrocławskim zoo




Owca domowa ( Ovis aries ) udomowiony parzystokopytny ssak z rodziny krętorogich.

Domestyfikacja owcy nastąpiła na Bliskim Wschodzie, w Międzyrzeczu ( Sumer ) oraz  w Azji Centralnej.

   Baran owcy domowej ( Ovis aries )

Pochodzi prawdopodobnie od owcy stepowej, uriala ( Ovis vignei syn. Ovis orientalis ), muflona ( Ovis musimon ), i argali ( Ovis ammon ). Udomowienie było procesem długotrwałym i wieloetapowym.

                                               wrzosówka rasa owiec wyhodowana w Polsce

Obecnie na świecie jest hodowanych kilkaset ras tych zwierząt. W zależności od przeznaczenia owcę domową hoduje się dla :

- skóry

- runa ( wełny )

- mięsa

- mleka

argali ( Ovis ammon ) jeden z przodków owcy domowej

urial ( Ovis vignei ) jeden z przodków owcy domowej

muflon ( Ovis musimon ) przodek owcy domowej

Najwięcej owiec hoduje się w takich krajach : Australia, Nowa Zelandia, R. P. A. , Stany Zjednoczone.

owca czteroroga - rasa owiec wyhodowana w USA

W Polsce owca domowa jest hodowana zarówno na nizinach jak i wyżynach i górach. Hoduje się ją głównie dla runa oraz mięsa, eksportowanego do innych krajów Unii Europejskiej.

młode owcy domowej czyli jagnię