niedziela, 26 stycznia 2014

Muriki szary ( Brachyteles arachnoides ) - zagrożony naczelny z Brazylii.








Muriki szary, czepiak pajęczy ( Brachyteles arachnoides ) ssak z rzędu naczelnych ( Primates ), z infrarzędu małp szerokonosych ( Platyrrhini ), z rodziny czepiakowatych ( Atelidae ), z podrodziny Atelinae. Synonim Ateles arachnoides - Eriodes arachnoides.

Występuje w Ameryce Południowej ( północna i południowo-wschodnia Brazylia - Parana, Rio de Janeiro, Sao Paulo ).

Zamieszkuje wyżynne i górskie tropikalne lasy na wysokości 600 - 1800 m n.p.m.


  rycina - muriki szary ( Brachyteles arachnoides )

Aktywny w ciągu dnia, od świtu do zmierzchu. Prowadzi nadrzewny tryb życia.
Żyje w grupach z przewagą samic o wielkości 5 - 25 osobników. Większość czasu grupa spędza w zwartym baldachimie koron drzew, rzadko schodząc na ziemię. Na ziemi pokonuje luki między zwartymi koronami.
Do pomocy w poruszaniu się po drzewach wykorzystuje długi, chwytny ogon oraz długie ramiona. Ich dłonie są wyposażone w szczątkowe kciuki.
Grupa przemieszczając się porusza się jeden za drugim, tworząc linię. Pozwala im to unikać poważnych upadków gdyż jedynie prowadzący osobnik jest na nie narażony. Inne osobniki wykorzystują już przebytą przez pierwszego drogę.
Członkowie grup są mało agresywni w stosunku do siebie, wynika to prawdopodobnie ze sposobu życia i to, że agresja naraża na duże ryzyko upadku z dużych wysokości. 
Grupy nie są terytorialne. Prowadzi wędrowny tryb życia od jednego źródła pokarmu do drugiego. Często znajdując odpowiednie miejsce żerowania przebywa w tym miejscu dłużej ( np. oczekując aby owoce dojrzały ).
Występuje dymorfizm płciowy : samce ważą między 10,2 kg do około 15 kg a samice między 8,5 kg do około 12 kg. Obie płcie maja wystające brzuchy.
Ze względu na duże rozmiary i dość duże grupy łatwo lokalizuje źródła pokarmu i często przegania inne naczelne, które już go wykorzystują.
Samice w grupie posiadają dużą kontrolę w interakcjach społecznych, wynika to z tego, że obie płcie mają zbliżone rozmiary.
Jest gatunkiem roślinnożernym. W skład jego diety wchodzą : dojrzałe owoce, młode liście, pąki, kwiaty, nasiona. Osobniki często spożywają pokarm zwisając z gałęzi drzewa jedynie przy pomocy chwytnego ogona.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, chociaż samice mają tendencję do rodzenia w porze suchej ( maj - wrzesień ). System krycia poligamiczny.
Samica często sama wybiera partnera do kopulacji. Zdarza się, że samce czekają cierpliwie na swoją szamsę aby kopulować z samicą.
W sezonie godowym zarówno samce jak i samice mają wielu partnerów.
Ciąża trwa 7 - 8.5 miesiąca. Samica rodzi 1 młode.
Noworodek jest zupełnie bezradny, ale jest w stanie przylgnąć do futra samicy.
Pierwsze tygodnie życia spędza pod pachą, w pobliżu sutka samicy.
Później przez 6 miesięcy jeździ na grzbiecie samicy. Po 6 miesiącach od urodzenia zaczyna się bardziej interesować otaczającym światem ale nigdy nie oddala się od samicy niż na 2 - 3 metry. Po osiągnięciu roku młody zaczyna się oddalać się na dalsze odległości, wchodzić w interakcje z innymi młodymi i próbować pokarmu stałego.
Odstawienie następuje w wieku 18 - 30 miesięcy, średnio 24 miesięce. Często jest to brutalne odpędzenie młodego połączone z głośnym krzykiem i szturchańcami. Młode zdezorientowane szuka pociechy u innych odstawionych młodych.
Opieka samca u tego gatunku nie została odnotowana.
W czasie dojrzewania ( 4 - 6 lat ) młodzież podąża własnymi ścieżkami, chociaż cały czas przebywa w grupie rodzinnej. Młode samce zawiązują silniejsze więzy z samcami z grupy a samice przygotowują się do opuszczenia grupy i przyłączenia do innej.
Dojrzałość płciową osiąga : samica w wieku około 11 lat a samiec w wieku około 5,5 roku.
Żyje około 20 - 25 lat.


      muriki szary ( Brachyteles arachnoides ) - samica z młodym na grzbiecie

Opisane podgatunki :
- Brachyteles arachnoides arachnoides  - północna Brazylia
- Brachyteles arachnoides macrotarsus - południowo-wschodnia Brazylia ( Rio de Janeiro, Espirito Santo, Bahia ) - synonim Brachyteles macrotarsus - uznawany za tożsamy z Brachyteles arachnoides 
- Brachyteles arachnoides tuberifer - Brazylia - synonim Eriodes tuberifer - uznawany za tożsamy z Brachyteles arachnoides 

 muriki szary ( Brachyteles arachnoides ) - grupa podczas żerowania

Gatunek uznawany za krytycznie zagrożony ze względu na dalszy znaczny spadek populacji o 20% w ciągu najbliższych 40 lat, małej populacji oraz szacunkowej wielkości populacji obejmującej mniej niż 1500 osobników w warunkach naturalnych.
Jest to największy naczelny Ameryki Południowej.
Vieira ( 1944 ) uznaje dwa podgatunki Brachyteles ( arachnoides i hypoxanthus ). Jednak dowody dostarczone przez Lemos de Sa i wsp. ( 1990 ), Fonseca i wsp. ( 1991 ) i Lemos de Sa i Glander ( 1993 ) wskazują, że oryginał Vieira ( 1944 ) był ważny ale zróżnicowanie jest bardziej radykalne i uzasadnia klasyfikację jako oddzielne gatunki.
Groves ( 2001, 2005 ) wymienia dwa gatunki : Brachyteles arachnoides i Brachyteles hypoxanthus.
Uważa się, że ostatnią twierdzą gatunku są górskie lasy w Serra de Paranapiacaba ( Talebi i Soares 2005 ).
Szacuje się, że całkowita liczba osobników wynosi 1300 osobników ( Melo i Dias 2005 ).
Główne zagrożenia to :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata i fragmentacja siedlisk
- polowanie dla mięsa i sportu 
- rozwój rolnictwa ( plantacje kawy, eukaliptusa, sosny ), hodowla bydła
-  urbanizacja
- rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej 
- górnictwo ( boksyty, piasek, glina, granit )
- nielegalny zbiór palmy Euterpe edulis tzw. serc palmowych

Brachyteles arachnoides jest ważnym rozpraszaczem nasion w swoim ekosystemie. W badaniach wykazano, że nasiona kiełkowały szybciej niż te, które nie przeszły przez układ trawienny muriki. 
Ujęty w Załączniku CITES I.
Rejestrowany z następujących obszarów chronionych :
- Itatiala National Park / Rio de Janeiro /
- Serra dos Orgaos National Park / Rio de Janeiro /
- Desengano State Park / Rio de Janeiro /
- Carlos Botelho State Park / Sao Paulo /
- Intervales State Park / Sao Paulo /
- Alto Ribeira State and Tourist Park / Sao Paulo /
- Lauraceas State Park / Parana /
- Xitue Ecological Station / Sao Paulo /
- Paraiso Ecological Station / Rio de Janeiro /
- Cairucu Environmental Protection Area / Rio de Janeiro /
- Guaraquecaba Environmental Protection Area / Parana /

Objęty długoterminowymi badaniami w Carlos Botelha State Park ( 1986 ). 
NGO Associacao Pro-Muriqui ( 2000 ) została powołana w celu ciągłości działań badawczych w parku i innych miejscach w Sao Paulo ( Talebi i Soares 2005 ).
W 2002 roku Brazylijski Instytut Ochrony Środowiska ( IBAMA ) powołuje Komitet ds. Ochrony i Zarządzania Muriqui ( Oliveira i wsp. 2005 ).
Skromny ale obiecujący jest program hodowlany dla gatunku ( Coimbra-Filho i wsp. 1993, Pissinatti i wsp. 1998, Pissinatti 2005 ).
Hodowla gatunku jest problematyczna ze względu na niski poziom reprodukcji i słabą przeżywalność niemowląt.
Muriki to gatunek flagowy dla ochrony delikatnego środowiska naturalnego regionu atlantyckiego lasu w Brazylii.
Działania ochronne są nadal konieczne i Program Muriqui obejmuje badania populacji w Serra dos Organos National Parku. Badania obejmują możliwość reintrodukcji ora zstały program edukacyjny dla miejscowej ludności.
Popularność gatunku rośnie od 1990 roku wśród eko-turystów z roku na rok, zwłaszcza w Montes Claros Fazenda Plantation. 

 muriki szary ( Brachyteles arachnoides ) - samica z młodymi

W niewoli.
W ramach programów hodowlanych tylko w Brazylii.
Część ogrodów zoologicznych w Sao Paulo ( np. Sorocaba i Santos ) otrzymuje niemowlęta muriki co roku. Dostawcami są myśliwi i zbieracze palmy, którzy zabili samicę. 

Brachyteles arachnoides - osobnik w niewoli

muriki północny ( Brachyteles hypoxanthus )


muriki szary ( Brachyteles arachnoides )


muriki szary ( Brachyteles arachnoides ) - samica z młodym








Opracowano na podstawie :
animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.

piątek, 17 stycznia 2014

Wyjce - Alouatta. Naczelne z Ameryki Północnej, Środkowej i Południowej.








Wyjec płaszczowy ( Aloutta palliata ) ssak z rzędu naczelnych ( Primates ), z infrarzędu małp szerokonosych ( Platyrrhini ), z rodziny czepiakowatych ( Atelidae ), z podrodziny wyjców ( Alouattinae ). Synonim Mycetes palliatus - Aloutta palliata.

Występuje w Ameryce Północnej ( południowy Meksyk - Campeche, Chiapas, Oaxaca, Tabasco, Veracruz ), w Ameryce Środkowej ( Kostaryka, Gwatemala, Nikaragua, Salwador, Honduras, Belize, Panama ) i w Ameryce Południowej ( Kolumbia, zachodni Ekwador, północne Peru ).

Zamieszkuje nizinne i górskie lasy deszczowe ( pierwotne i wtórne ), mglisty las, plantacje kakao i kawy od poziomu morza do 2500 m n.p.m.


wyjec płaszczowy ( Aloutta palliata ) - portret samca z Kostaryki

Aktywny w ciągu dnia, od świtu do zmroku, w ciągu całego roku. Prowadzi nadrzewny tryb życia.
Żyje w dużych grupach do 40 osobników, chociaż obecnie grupy są mniejsze 10 - 20 osobników.
Skład grupy to 1 - 3 dorosłe samce, 5 - 10 dorosłych samic i młodzież.
Występuje dymorfizm płciowy : samce ważą średnio 7,15 kg a samice średnio 5,35 kg.
Wyjce z Kostaryki : samiec 6,53 kg a samica 5,35 kg.
Wyjce z Panamy : samiec 7,8 kg a samica 6,6 kg.
Grupy utrzymują liniową hierarchię i złożoną interakcję wewnątrz grupy. Są osobniki dominujące i podporządkowane. Samice tworzą stabilne jednostki społeczne i rzadko opuszczają raz ustaloną pozycję w ramach grupy. Jednak około 79% samców i 96% samic opuszcza orginalną grupę. Samce mogą przebywać samotnie nawet do 4 lat aż do momentu gdy samca alfa można zdominować. Kadencja samca alfa wynosi około 46 miesięcy. Raz zepchnięty samiec w ramach grupy nie rozprasza się i nie przenosi do innej grupy. Samice nie przebywają samotnie dłużej niż do 12 miesięcy i przyłączają się do grupy gdzie są w stanie dojść do pozycji alfa. Pozostają w niej aż do końca swojego życia.

   wyjec płaszczowy ( Aloutta palliata ) - samiec w koronie drzewa

W nocy wyjce śpią na poziomych gałęziach drzew.
W ciągu dnia wędrują w zwartym baldachimie koron drzew. Sposób poruszania obejmuje chodzenie, bieganie, skakanie, wspinanie. Ich chwytny ogon jest pomocny podczas wspinaczek na wierzchołki drzew. Zdarza się, że przekracza otwarte przestrzenie pomiędzy siedliskami leśnymi i są w stanie pływać. Dzień grupa spędza na żerowaniu, wędrówce, odpoczynku oraz interakcjach społecznych.
Terytorium grupy to od 5 ha do 45 ha, duże grupy mogą mieć terytorium do 60 ha. Odstępy między terytoriami poszczególnych grup wydają się uzależnione częściowo od łączności wokalnej między samcami z sąsiadujących grup.
Jego najbardziej charakterystyczną cechą są głębokie szczęki otaczające powiększoną krtań i kość gnykową tworzącą rodzaj rezonansu. Z tej powiększonej krtani wytwarza się ich wycie ( chrząk, ryk i szczek ). Sesje wycia odbywają się zwykle wczesnym rankiem ( obejmują całą grupę ) i przed zmierzchem. Grupa reaguje też na każdy rodzaj zaniepokojenia wyciem. Jego wycie jest słyszalne w promieniu 1 - 2 km.
Wyjec płaszczowy jest wyposażony w duże gruczoły ślinowe pomagające mu rozbijać garbniki zawarte w liściach zanim dotrą do jelita.
Oprócz wokalizy do komunikacji w grupie używany jest wzrok, dotyk, postawa ciała, sygnały chemiczne.
Odżywia się przede wszystkim różnego rodzaju liśćmi drzew. Preferuje dojrzałe liście, chociaż młode liście, owoce, pąki, kwiaty, nasiona, mech, łodygi, gałązki i termitiery są często spożywane. Wydaje się, że spożywając termitiery dostarcza do organizmu potrzebne minerały lub może się to wiązać ze zmniejszeniem toksyn zawartych w liściach.

   Aloutta palliata - samiec zaczepiony chwytnym ogonem o konar

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia poligamiczny.
Cykl płciowy u samicy występuje średnio co 16,3 dnia. Ruja trwa 2 - 4 dni.
Samica zwykle bierze udział w wielu kopulacjach przed poczęciem. Sama kopulacja trwa około 20 - 60 sekund.
Ciąża trwa średnio 186 dni ( około 6 miesięcy ). Porody są częstsze pod koniec grudnia i w styczniu.
Przerwa pomiędzy kolejnym rozrodem trwa około 22,5 miesiąca. Jeśli noworodek nie przeżyje 4 miesięcy, przerwa między następnym rozrodem jest krótsza i może wynosić około 10,5 miesiąca.
Samica rodzi 1 młode o wadze okolo 0,4 kg i posiada sierść koloru złotego do srebrnego .
Niemowlę pierwsze tygodnie życia spędza przywiązane do samicy. Nie bierze do pyszczka liści do 3 tygodnia życia i aż do 5 tygodnia życia nie opuszcza samicy. W tym czasie przenosi się z pod brzucha na jej grzbiet . W 10 i 11 tygodniu rozpoczyna zwiad próbując spożywać stały pokarm i spędza już część czasu niezależnie od samicy ale nie dalej niż na odległość 2 metrów od niej.
Odstawienie może nastąpić w okresie niedoboru dostępności pożywienia.
Dojrzałość płciową osiąga w wieku : samica po 36 miesiącach życia a samiec po osiągnięciu 42 miesięcy.
Żyje średnio : samiec 7 lat a samica 11 - 12 lat.
Samiec nie uczestniczy w odchowie młodego.
Duża przeżywalność młodych jest osiągalna jeśli większość samic grupy ma potomstwo. Sukces rozrodczy występuje u samic, które są w środku hierarchii a niższy u samic alfa prawdopodobnie na skutek presji konkurencji. 
Zdarza się, że samiec nie będący ojcem młodego zabija niemowlę samicy.

 wyjec czarny ( Aloutta caraya )

Opisane podgatunki :
- Aloutta palliata aequatorialis - od zachodniej Panamy ( Ameryka Środkowa ) do Ameryki Południowej ( Kolumbia, Ekwador - Guayaquil, Guayas Prov., El Oro Prov. ) - synonim Aloutta aequatorialis - zagrożony
- Aloutta palliata inclamax - Ekwador ( na północ od Quito, Pichincha Prov. ) - synonim Aloutta inclamax - Mycetes niger - traktowany jako synonim Aloutta palliata aequatorialis 
- Aloutta palliata inconsonans - Panama, Kolumbia - synonim Aloutta inconsonans
- Aloutta palliata matagalpae - zachodnia Panama, północna Kostaryka ( Metagalpa ), Nikaragua, Honduras - synonim Aloutta matagalpae - traktowany jako synonim Aloutta palliata palliata
- Aloutta palliata mexicana - południowo-wschodni Meksyk ( Veracruz, Tabasco, północne Chiapas, Oaxaca ) - krytycznie zagrożony
- Aloutta palliata palliata - zachodnia Panama, Kostaryka, Nikaragua ( okolice jeziora Nicaragua ), północny Honduras - uważany za nie zagrożony
- Aloutta palliata quichua - góry w Ekwadorze - traktowany jako synonim Aloutta palliata palliata

Aloutta palliata - samiec w trakcie wycia

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na jego szerokie rozpowszechnienie, pewien stopień tolerancji na modyfikację siedlisk oraz brak większych zagrożeń aby kwalifikować gatunek jako całość w bardziej zagrożonych kategoriach.
Taksonomia wyjców od Ameryki Północnej do Ameryki Południowej ( Kolumbia i Ekwador ) opiera się na Lawrence ( 1933 ), Hill ( 1962 ), Hall ( 1981 ), Froelich i Froelich ( 1986, 1987 ).
Cortez-Ortiz i wsp. ( 2002 ), Groves ( 2001, 2005 ) uznaje tylko Aloutta palliata, Aloutta pigra i Aloutta coibensis. Wśród tych trzech gatunków nie wyróżniają oni podgatunków. 
Korzystając z markerów mtDNA ( Cortes-Ortiz i wsp. 2002 ) stwierdzili, że Aloutta palliata i Aloutta coibensis zawierają ściśle powiązane i monophyletyczne grupy rodników mtDNA. Rozbieżność DNA mitochondrialnego między nominalnym gatunkiem Aloutta palliata i Aloutta coibensis jest bardzo niska i pokazuje jedynie 0,1% rozbieżności sekwencji.
Jednak część autorów uznaje Aloutta coibensis za samodzielny gatunek.


wyjec panamski ( Aloutta coibensis )

Podgatunki Aloutta palliata :
- Aloutta palliata palliata występuje w gęstości osobniczej 8 - 10 osobników /ha w siedliskach mocno rozproszonych. W Nikaragui i Kostaryce ten podgatunek jest stosunkowo bogaty - nie zagrożony
- Aloutta palliata mexicana występuje w bardzo ograniczonym zakresie, który obejmuje mocno pofragmentowane siedliska i wysoką szybkość ich utraty - krytycznie zagrożony
- Aloutta palliata aequatorialis odnotowano gęstość osobniczą 20 osobników/km2 ( Kolumbia - Stacja Biologiczna Armargal / Ramirez-Sanchez 2003 / ), jednak badania w Utria National Park uznały go za rzadki niż w latach poprzednich ( H.Rubio i wsp. ), w Kostaryce w Corcorado National Park gęstość osobniczą odnotowano na poziomie 0,2 grupy/km2 a w Golfo Dulce 0,1 grupy/km2 ( Carrillo i wsp. 2000 ) - zagrożony
Poszczególne podgatunki są rejestrowane z wielu obszarów chronionych  w tym z : 
- Aloutta palliata palliata 

KOSTARYKA
- Santa Rosa National Park
- Rincon La Vieja National Park
- Palo Verde National Park
- Tortugero National Park
- Braulio Carrilo National Park
- Manuel Antonio National Park
- Volcan Irazu National Park
- Cahuita National Park
- La Amistad ( Talamanca ) Internacional Park
- Chirripo National Park
- Corcovado National Park
- Guanacaste National Park
- Volcan Tenorio National Park
- Piedras Biancas National Park
- Lomas de Barbudal Biological Reserve
- Carara Biological Reserve
- Hitoy Cerere Biological Reserve
- Alberto Manuel Brenes Biological Reserve
- La Selva Protection Zone
- Cabo Blanco Nature Reserve

HONDURAS
- Punta Sal National Park
- Montana de Cusuco National Park
- Pico Bonito National Park
- Pico Pijol National Park
- Montana de Yoro National Park
- Santa Barbara National Park
- Cerro Azul Meambar National Park
- Sierra de Agaita National Park
- Celaque National Park
- Montana de Comayagua National Park
- Montecristo-Trifinio National Park
- La Tigra National Park
- Laguna de Guayamoreto 
- Capiro Calentura National Park
- Laguna de Caratasca Wildlife Refuge
- Misoco Biological Reserve
- Volcan Pacayita Biological Reserve
- Guisayote Biological Reserve
- El Pital Biological Reserve
- Opalaca Biological Reserve
- El Chile Biological Reserve
- Montecillos Biological Reserve
- Montana San Pablo Biological Reserve
- Guajiquiro Biological Reserve
- Yerba Buena Biological Reserve
- Chiflador Biological Reserve
- Uyuca Biological Reserve
- Yuscaran Biological Reserve
- Rio Negro Biological Reserve
- Barras Cuero y Saldo Wildlife Refuge
- Texiguat Wildlife Refuge
- La Muralla National Park
- El Armado Wildlife Refuge
- Erapuca Wildlife Refuge
- Puca Wildlife Refuge
- Montana Verde Wildlife Refuge
- Mixcure Wildlife Refuge
- Montana de Coralitos

NIKARAGUA
- Saslaya National Park
- Volcan Masaya National Park
- Archipelago Zapatera
- Rio Edcalante-Chococente Wildlife Refuge
- Bismuna-Pahau-Cayos-Miskitos
- Cerros de Bana Cruz Natural Reserve
- Cordiella Diplito y Jalapa
- Laguna Wonta
- Cerro Wailwas
- Kilambe Natural Reserve
- Penas Blancas
- Santa Maria de Osuma
- Lagunas de Wancarlaya
- Salto del Rio Estanzuela
- Cerro Musun Natural Reserve
- Boca del Rio Grande de Matagalpa
- Lagunas Tecomapa, Moyua y La Playitas
- Cordillera de Amerisque Natural Reserve
- Costa Sur del Pacifico
- Cerro Tomasu
- Volcan Cosiguina Natural Reserve
- Estero Real Natural Reserve
- Complejo Volcanico Momotombo y Momotombito Natural Reserve
- Peninsula de Chiltepe
- Laguna de Tisma Natural Reserve
- Volcan Madera Natural Reserve
- Volcan Mombacho-Laguna Mecatepe Natural Reserve
- Volcan Concepcion Natural Reserve
- Los Maribios
- Estero Padre Ramos Natural Reserve
- Reserva de la Biosfera Bosawas
- Refugio Bartola/Rio Indio-Maiz Biological Reserve

- Aloutta palliata mexicana

GWATEMALA
- Rio Dulce National Park
- Colcan Pacaya National Park
- Lake Atitlan National Park
- Sipacate-Naranjo National Park
- Biotopo Mario Dary Rivera Quetzal
- Biotopo de Chocon Machacas
- Biotopo San Miguel La Palotada
- Biotopo Cerro Cahui
- Sierra de las Minas Biosphere Reserve

MEKSYK
- Canon del Sumidero National Park
- Volcan de San Martin Special Biosphere Reserve
- Sierra de Santa Marta Special Biosphere Reserve
- Selva del Ocote Special Biosphere Reserve
- El Triunfo National Biosphere Reserve
- Estacion Biologica Tropical "Los Tuxtlas"
- Naja
- Metzaboc
- Parque La Venta Municipal Park
- Parque Yumka Municipal Park

- Aloutta palliata aequatorialis

KOLUMBIA
- Ensenada de Utria Natural National Park
- Los Katios Natural National Park
- Munchique Natural National Park
- Sanquinaga Natural National Park
- Paramillo Natural National Park
- Los Farallones Natural National Park 

EKWADOR
- Machalilla National Park
- Cotacachi-Cavapas Ecological Reserve
- Mache-Chindul Ecological Reserve
- Manglares Churute Ecological Reserve
- Los Cedros Protected Forest

PANAMA
- Porto Belo National Park
- Chagres National Park
- La Amistad International Park
- Soberania National Park
- El Cope-Comar Torrilos Herrera
- Volcan Baru National Park
- Altos de Campana National Park
- Darien National Park
- La Fortuna Water Production Reserve
- La Yeguada Forest Reserve
- Cangion National Park
- Cienega de Changuinola
- Peninsula Valiente
- Estero Rio Bayano
- Cienega de Matsugarati
- Cerre Cerrezuela-Rio Grande
- Estero Bahia de Muertos
- Playa de la Barquetq Agricola
- Estero Rio Fonseca
- Estero Rios Tabasara-Bubi
- Estero Golfo de Recreation Area Montijo
- Palo Seco Protection Forest
- Serranias de Maje
- Cayo Swan
- Cayo Tigre
- Lagunas del Volcan
- Cerro Gaital
- Cerro Chame
- Picachos de Ola
- Gran Valera de Chorcha
- Isla Barro Colorado Natural Monument
- Isla de Maje Scientific Reserve
- Kunayala Private Reserve
- Golfo de Chiriqui National Park
- Lago Gatun Recreation Area
- Metropolitano Natural Park
- Alto de Darien Protection Forest
- San San Pond Sak
- Punta Patino
- Los Pozos de Calobre
- El Salto de Las Palmas
- Camino de Cruces National Park
- Filo del Tailo
- Maski Private Reserve
- San Blas Reserve

Ujęty w Załączniku CITES I.
Potrzebne są aktualne badania zwłaszcza podgatunków zagrożonych dotyczących aktualnych stanów i trendów populacji, siedlisk i zagrożeń.
Większość zagrożeń stanowi :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata i fragmentacja siedlisk
- przekształcenia gruntów na potrzeby rolne
- polowanie dla mięsa
- zjawiska stochastyczne ( huragany )
- choroby
- chów wsobny lub brak możliwości wymiany genów
- lokalne wymieranie

Wyjce odgrywają ważną rolę w swoich ekosystemach, jako rozsiewacze nasion oraz świeżego obornika.
Chrząszcze zjadające obornik są dobrymi wskaźnikami bioróżnorodności siedliska. Wydaje się, że ich obfitość jest ściśle skorelowana z obfitością wyjców.
Cortez-Ortiz i inni ( 1996 ) szacuje, że około 1352 osobników występuje w obszarach chronionych a 10 249 po za tymi obszarami w południowym Meksyku. 
Potrzebne jest lepsze zarządzanie obszarami chronionymi, tworzenie nowych, rozwój programów translokacji, zarządzanie populacjami w rozproszonych i pofragmentowanych siedliskach, rozwój edukacji lokalnych społeczności.
Część badań sugeruje, że Aloutta palliata wykazuje ponowną wytrzymałość. Populacja z wyspy Barro Colorado doznała znacznego spadku w wyniku epidemii żółtej febry ( Collias i Southwick 1951 ) i powróciła do solidnej i stabilnej wielkości pod koniec 1970 roku  ( Nagy i Milton 1979 ). Również dowód z Kostaryki ( La Pacifica ) potwierdza tezę, że regeneracja lasu umożliwia zasiedlenie przez Aloutta palliata ( Glander 1992 ).


 grupa rodzinna wyjców czarnych ( Aloutta caraya ) - zoo Wrocław

W niewoli.
Hodowane w wysokich wolierach zabudowanych konarami.
Bywają często przyzwyczajane do przebywania w warunkach półotwartych. Zasiedlają wówczas pobliskie drzewa w pobliżu woliery.
Dość dobrze rozmnażają się w warunkach ogrodów zoologicznych.
Ich codzienny poranny krzyk budzi innych mieszkańców zoo.


samiec wyjca płaszczowego ( Aloutta palliata ) w czasie wycia



Wyjec gwatemalski ( Aloutta pigra )  ssak z rzędu naczelnych ( Primates ), z infrarzędu małp szerokonosych ( Platyrrhini ), z rodziny czepiakowatych ( Atelidae ), z podrodziny wyjców ( Alouattinae ). Synonim Aloutta villosa pigra.

Występuje w Ameryce Północnej ( Meksyk - Półwysep Jukatan, Campeche, Yucatan, Quintana Roo i Chiapas ) i w Ameryce Środkowej ( Belize i Gwatemala ).

Zamieszkuje tropikalne nizinne lasy, lasy łęgowe, sezonowo zalewane tereny nadrzeczne i bagna. Uważa się, że występuje głównie w obszarach poniżej 900 m n.p.m. ale najczęściej poniżej 400 m n.p.m., chociaż odnotowano go do wysokości 3350 m n.p.m.


wyjec gwatemalski ( Aloutta pigra ) - samiec na konarze w czasie wycia

Aktywny w ciągu dnia, od świtu do zmierzchu, w ciągu całego roku. Noc przesypia na poziomych gałęziach drzewa.
Preferuje większe drzewa, które zasiedla od połowy wysokości do korony. Prowadzi nadrzewny tryb życia.
Żyje w grupach 4 - 10 osobników. W skład grupy to 1 -2 samce, 3 - 5 samic i młodzież.
Występuje dymorfizm płciowy : samiec waży 11,1 - 11,6 kg, samica 6,3 - 6,6 kg.
Grupy zachowują liniową hierarchię i złożoną interakcję wewnątrz grupy.
Jedna część samców i samic opuszcza oryginalną grupę.
Samce żyją samotnie lub tworzą grupy kawalerskie. Samice z reguły przyłączają się do innej grupy. Samotne samce często starają się utworzyć własną grupę. Zdarza się, że uzurpują sobie prawo do detronizacji samca alfa z istniejącej grupy. Nowo powstała grupa jest na ogół dużo mniejsza niż grupa dawniej ustalona.
Grupy są terytorialne. Terytorium to 3 - 25 ha w zależności od siedliska i wielkości grupy.
Dzień spędza na wędrówce, odpoczynku i wzajemnych interakcjach. W czasie wędrówki poruszają się w zwartym baldachimie koron drzew. Jego sposób poruszania obejmuje chodzenie, bieganie, skakanie, wspinanie. Ich chwytny ogon jest pomocny w czasie wspinaczek na wierzchołki drzew i podczas żerowania.
Odstępy pomiędzy poszczególnymi grupami są uzależnione od łączności wokalnej między samcami z sąsiednich grup.
Jego charakterystyczną cechą jak i u poprzedniego gatunku jest powiększona krtań i kość gnykowa, tworzące rodzaj rezonansu. Z tej powiększonej krtani wytwarza się jego wycie ( chrząk, ryk, szczek ). Sesje wycia odbywają się wczesnym rankiem i przed zmierzchem.
Grupa reaguje też wyciem w momentach zagrożeń ( drapieżnik czy odparcie ataku grupy kawalerów ). Słyszalność wycia jest w promieniu 1 - 2 km.
Oprócz wokalizy do komunikacji w grupie używa wzroku, dotyku, postawy ciała i sygnałów chemicznych.
Jest gatunkiem ściśle roślinożernym. W skład jego diety wchodzą głównie owoce, jeśli są dostępne oraz dojrzałe liście, młode liście i pąki, kwiaty. Ich układ pokarmowy jest bardziej przystosowany do spożywania owoców niż liści.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia poligamiczny.
Cykl rujowy samicy trwa 11 - 24 dni. Szczyt rui 2 -4 dni.
Samica kopuluje z samcem kilkakrotnie około 30 s - 1 minuty. 
Odstępy między cyklami to około 17 dni. Odstępy między porodami to około 16,6 miesięcy, jeśli nastąpił zgon noworodka to około 10,5 miesiąca.
Ciąża trwa około 180 dni. Porody najczęściej są w okresie większej dostępności pokarmowej.
Samica rodzi 1 młode. Niemowlę rodzi się pokryte jasną sierścią. W pierwszych tygodniach życia samica chroni niemowlę zarówno przed drapieżnikami jak i dorosłymi samcami.
Przeżywalność młodych w ciągu pierwszych 4 miesięcy jest związana ściśle z opieką samicy.
W wieku 9 - 10 tygodni zanika jasna sierść noworodka.
W wieku około 5 -6 tygodni próbuje już pokarmów spożywanych przez samicę. 
W wieku 10 -11 tygodni zaczyna opuszczać samicę ale nigdy nie dalej niż na odległość 1 - 2 metrów.
Okres przebywania młodego z samicą to 12 miesięcy, po tym okresie młode albo opuszcza grupę albo w niej pozostaje.
Dojrzałość płciową osiąga : samica w wieku około 3 lat a samiec w wieku 3,5 - 4 lat.
Większa przeżywalność młodych jest osiągana jeśli większość samic z grupy ma młode.
Sukces rozrodczy jest osiągany przez samice młodsze i stojące niżej w hierarchii niż przez samice starsze i stojące wyżej. Jest to związane ze stresem i presją konkurencji.
Zdarza się często zabijanie noworodków przez samce nie będące członkami grupy.
Żyje średnio około 20 lat.


Aloutta pigra

Opisane podgatunki :
- Aloutta pigra luctuosa - Belize - być może młodszy synonim Aloutta pigra, ważny podgatunek w starszych taksonomiach
- Aloutta pigra pigra - północna Gwatemala, Meksyk ( Yucatan Peninsula - Campeche, Yucatan, Quintana Roo, południowe Chiapas ), Belize
- Aloutta pigra villosa - Gwatemala do Panamy - synonim Aloutta villosa - Mycetes villosus, traktowany czasami jako odrębny gatunek lub synonim Aloutta pigra


samiec wyjca gwatemalskiego ( Aloutta pigra ) w czasie wycia

Gatunek uznawany za zagrożony ze względu na szacowany spadek w wysokości 60% w ciągu najbliższych 30 lat na podstawie wcześniejszych i teraźniejszych utrat siedlisk, polowania dla mięsa i chwytania do nielegalnego handlu dzikimi zwierzętami.
Jest to największy wyjec w rodzaju Aloutta.
Taksonomia wyjców od Ameryki Północnej do Ameryki Południowej ( Kolumbia i Ekwador ) oparta jest o Lawrence ( 1933 ), Hill ( 1962 ), Hall ( 1981 ), Froehlich i Froehlich ( 1986,1987 ).
Cortes-Ortiz i wsp. ( 2003 ), Groves ( 2001, 2005 ) uznał tylko Aloutta palliata, Aloutta pigra i Aloutta coibensis bez podgatunków.
Status systematyczny i dystrybucję Aloutta pigra uznaje Smith ( 1970 ), Horwich ( 1983 ), Horwich i Johnson ( 1984 ).
Podgatunek Aloutta palliata luctuosa ( Lawrence 1933 ) wymieniany przez Hill ( 1962 ) ograniczony do Belize, nie zostaje uznany przez Froehlich i Froehlich ( 1986 ).
Aloutta pigra luctuosa zostaje wymieniany przez Dahl ( 1987 ) w odniesieniu do Belize.
Cortes-Ortiz i wsp. ( 2003 ) uznaje Aloutta pigra w oparciu o dane genetyczne i molekularne za różne od Aloutta palliata. Również Smith ( 1970 ) twierdził, że luctuosa był nie do odróżnienia od pigra ale różny od palliata. 
Napier ( 1976  ) twierdził, że Aloutta villosa to Aloutta pigra. 
Brandon-Jones ( 2006 )stwierdził jednak, że villosa to młodszy synonim Aloutta pigra.
Brak jest bariery geograficznej rozdzielającej oba gatunki ( Aloutta palliata i Aloutta pigra ), oba zamieszkują te same lasy i obie strony Rio Usamacinta ( Cortes-Ortiz i in. 2003 ).
Na Półwyspie Jukatan Aloutta pigra jest lokalnie powszechny w całym zasięgu ale przede wszystkim w obszarach chronionych.
W Belize zarejestrowano gęstość do 250 osobników/km2.
W Meksyku : 
- Campeche - Calakmul Biosphere Reserve  gęstość to 15,2 osobniki/km2
- Chiapas - Yaxchilan Natural Monument to 12,8 osobnika/km2
- Chiapas - Palenque to 23 osobniki/km2
W Gwatemali - Tikal National Park to 17,8 osobników/km2 ( Estrada i wsp.1006 ).
Średnia gęstość osobnicza to 10,8 - 5,7 osobników/km2 ( w zakresie 3,5 - 23 osobniki/km2 ) ( Estrada i wsp.2006 ).

Główne zagrożenia stanowią :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata siedlisk i ich fragmentacja
- polowanie dla mięsa
- zjawiska stochastyczne ( huragany )
- nielegalny handel dzikimi zwierzętami
- rozwój rolnictwa
- urbanizacja
- rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej
- choroby

Rejestrowany z następujących obszarów chronionych :

BELIZE
- Guanacaste National Park 
- Blue Hole National Park
- Mountain Pine Ridge
- Cockscomb Basin Wildlife Sanctuary 
- Community Baboon Sanctuary
- Upper Bladen
- Caracol Archeological Reserve
- Monkey Bay Wildlife Sanctuary ( Private Reserve )
- Monkey Bay National Park
- Manatee Forest Reserve
- Chiquibul National Park
- Bladen Branch Nature Reserve
- Rio Bravo Conservation and Management Area

GWATEMALA
- Rio Dulce National Park
- El Rosario National Park
- Bahia Santo Tomas
- Santa Rosalia
- Cerro Miramundo
- Las Victorias
- El Reformatora
- Grutas Lanquin
- Cuevas de Silvino
- Laguna Lachua National Park
- Biotopo Mario Dary Rivera Quetzal 
- Biotopo de Chcon Machacas
- Biotopo San Miguel La Palotada
- Rio Escondido - Biotopo Laguna del Tigre
- Dos Lagunas
- Tikal National Park
- Aguateca Cultural Monument
- Ceibal Cultural Monument
- Dos Pilas Cultural Monument
- Rio Azul
- Uaxactun
- Xutilha
- Ixcun Cultural Monument
- El Peru
- Biotopo San Miguel - El Zotz
- Nakum
- G48 Naranjo
- Machaquilla Cultural Monument
- Yaxha
- Sierra de las Minas Biosphere Reserve
- Polochic
- Sierra Lacandon National Park
- Mirador/Dos Lagunas-Rio Azul National Park
- El Tigre National Park
- Trifinito National Park

MEKSYK
- Palenque National Park
- Tulum National Park
- Ria Lagartos Special Biosphere Reserve
- Pantanos de Centla
- Calakmul Biosphere Reserve
- Montes Azules Biosphere Reserve
- Sian Ka'an Biosphere Reserve
- Chan-kin Protection Area for Wild Flora and Fauna
- Yaxchilan Natural Monument
- Bonampak Natural Monument
- Metzaboc

Ujęty w Załączniku CITES I.
Aloutta pigra żyją w bliskim sąsiedztwie z Ateles geoffroyi i innymi czepiakami ( Estrada & wsp. 2004 ).
Uważa się, że odgrywają bardzo ważną rolę w rozpraszaniu nasion ( Van Bell 2006 ).
Aktualne badania koncentrują się na interakcjach społecznych, sposobie życia, konkurencji pokarmowej wewnątrz grupy, wielkości ograniczającej grupę.


Aloutta pigra w czasie śpiewu 

W niewoli rzadszy od poprzedniego gatunku.
Głównie ogrody zoologiczne Meksyku, Belize i Gwatemali.


Wyjec panamski ( Aloutta coibensis ) patrz : http://beszamelispolkabezograniczen.blogspot.com/2011/12/zagrozone-ssaki-ameryki-poudniowej-i.html 








Opracowano na podstawie :
animaldyversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.