Jeżozwierze Starego Świata. Rodzina Hystricidae - przegląd gatunków. Część III.

Rodzaj Hystrix 

Jeżozwierz afrykański ( Hystrix cristata ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ). Synonim Hystrix galeata.

Występuje w Europie ( Sycylia, południowe Włochy, Chorwacja, Serbia, Czarnogóra, Macedonia, Albania, północna Grecja, Bułgaria, Rumunia, Mołdawia ) i w Afryce ( Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Egipt, Mali, Mauretania, Republika Środkowej Afryki, Czad, Sudan, Etiopia, Somali, Erytrea, Senegal, Gambia, Benin, Burkina Faso, Kamerun, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Gwinea - Bissau, Sierra Leone, Liberia, Niger, Nigeria, Togo, Rwanda, Burundi, Demokratyczna Republika Konga, Kongo, Uganda, Kenia, północna Tanzania, Angola ).

Zamieszkuje różnorodne siedliska : lasy dębowe, zarośla śródziemnomorskie ( makia ), lasy galeriowe i tropikalne, sawanny, stepy, półpustynie i pustynie, busz, tereny skaliste, tereny rolnicze od poziomu morza do wysokości 2550 m n.p.m.

     jeżozwierz afrykański ( Hystrix cristata ) - w warunkach zoo

Aktywny od zmierzchu do świtu, rzadko za dnia w ciągu całego roku.

Żyje samotnie, w monogamicznej parze lub niewielkiej grupie rodzinnej.

Jest terytorialny, w swoim rewirze tworzy system szlaków komunikacyjnych, które są wykorzystywane do poszukiwania pokarmu. Potrafi wędrować do 20 km w celu znalezienia pokarmu.

Na kryjówki wykorzystuje szczeliny skalne, jaskinie, jamy pod korzeniami drzew, dziuple u podstawy drzewa, opuszczone nory mrówników. Kopie też własne nory, które mogą mieć do 20 metrów długości i są podzielone na 2 komory. Obie są wyścielone materiałem roślinnym. W Europie w okresie zimowym nie hibernuje lecz spędza większość czasu w kryjówce.

Jest posiadaczem mocnych i ostrych kolców o długości około 35 - 40 cm. Jego postawa obronna jest jak u wszystkich przedstawicieli rodziny. Najpierw groźne potrząsanie a następnie stroszenie kolców i odwracanie się tyłem w kierunku napastnika. Tylko wyspecjalizowane drapieżniki ( lwy, lamparty, hieny ) potrafią upolować tego dużego gryzonia bez szkody dla siebie. 

Jego dieta w większości składa się z różnorodnego pokarmu roślinnego, chociaż uzupełnia ją o owady, małe kręgowce i padlinę. Często gryzie kości ( uzupełnia niedobór fosforu i wapnia ), które znosi do kryjówki lub w jej pobliżu. Zjada też kambium drzew, przyczyniając się do ich śmierci.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, w Europie od maja do lipca. System krycia monogamiczny. Samica przed kopulacją podnosi lekko ogon i przyciąga do ciała kolce.
Kopulacja odbywa się w kryjówce lub jej pobliżu. 
Ciąża trwa około 110 - 112 dni. 1 miot w roku. Samica rodzi 1 - 3 młode ( średnio 2 ).
Młode mają otwarte oczy, posiadają zęby a ich kolce twardnieją od kilku godzin do tygodnia.
Samica karmi je mlekiem około 2 - 3 tygodni, chociaż już po tygodniu mogą opuścić norę i spożywać stały pokarm.
Po 6 - 8 miesiącach od urodzin młode się usamodzielniają.
Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 14 - 20 miesięcy.
Żyje do 20 lat, w niewoli do 25 lat.

     Hystrix cristata w warunkach wiwaryjnych

Opisane podgatunki :

- Hystrix cristata aerula - Niger ( Aouderas, Asben ), Nigeria - synonim Hystrix aerula

- Hystrix cristata ambigua - Tanzania - synonim Hystrix galeata ambigua

- Hystrix cristata conradsi - Tanzania ( Mwanza i Ukerewe Island, Victoria Nyanza ) - synonim Hystrix galeata conradsi

- Hystrix cristata cristata - Włochy, Sycylia, północna Grecja 

- Hystrix cristata cuvieri - Afryka Północna ( Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Egipt ) - synonim Acanthion cuvieri

- Hystrix cristata europea - południowo-wschodnia Europa - synonim Hystrix europea - uznawany za tożsamy z Hystrix cristata cristata 

- Hystrix cristata galeata - Afryka Wschodnia ( Kenia, Tanzania ) - synonim Hystrix galeata - Hystrix galeata galeata - Hystrix africaeaustralis galeata - uznawany też za samodzielny gatunek z 6 podgatunkami

- Hystrix cristata lademanni - Tanzania ( Kondoa Irangi, południowo-zachodnie stoki Kilimandżaro ) - synonim Hystrix galeata lademanni

- Hystrix cristata lonnbergi - Tanzania ( Kilimandżaro ) - synonim Hystrix galeata lonnbergi 

- Hystrix cristata occidanea - Afryka Północna ( Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Egipt ) i Afryka Zachodnia ( Mali ) - synonim Hystrix occidanea

- Hystrix cristata senegalica - Afryka Zachodnia ( Senegal ) - synonim Hystrix senegalica

- Hystrix cristata somalensis - Kenia ( Rift Valley, Near Nyoro, północne Guaso Nyiro ) - synonim Hystrix galeata somalensis

   Hystrix cristata

Hystrix cristata w warunkach zoo zjadający orzecha włoskiego

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję i prawdopodobieństwo dużych populacji i pewien stopień tolerancji na modyfikację siedlisk.

Uważano, że europejska populacja została wprowadzona przez Rzymian ale kopalne szczątki sugerują, że był obecny w Europie w górnym plejstocenie ( Amori & Angelici 1999 ).

W kontynentalnej części Włoch gatunek wykazuje ekspansję w kierunku północnym. Uważa się, że niedawno wymarł na Bałkanach ( Amori & Angelici 1992 ).

Obserwowany również w Polsce w 1998 i 2000 roku ( Dolny Śląsk ), ale nie jest pewne czy były to osobniki przybyłe z południa Europy czy uciekinierzy z prywatnych hodowli.

We Włoszech chroniony prawem krajowym od roku 1974.

Ujęty w Załączniku II Konwencji Berneńskiej i w Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej i Dyrektywy Gatunkowej.

Główne zagrożenie stanowi :

- polowanie dla mięsa, kolców i tradycyjnej medycyny ( często z psami ) - tego typu polowanie jest dość powszechne na Sycylii

- tępiony jako szkodnik upraw rolnych

- utrata i fragmentacja siedlisk

- rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej

- rozwój rolnictwa

- urbanizacja

W Maroku uznawany za zagrożony ( Cuzin 2003 ) i powinien zostać objęty działaniami ochronnymi.

Uznaje się go za wymarły na terenie Egiptu od 1980 i na terenach rolniczych w Ugandzie od 1970 ( Nowak 1999 ).

W Afryce Zachodniej i Subsaharyjskiej populacje uważane są za prawdopodobnie stabilne.

Ujęty w Załączniku CITES III w Ghanie.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu.

Potrzebne są badania dotyczące skutków polowania i tępienia populacji w Afryce Północnej i Zachodniej.

portret Hystrix cristata

jeżozwierz afrykański ( Hystrix cristata ) zjadający orzeszki ziemne w zoo

W niewoli - częsty.

Hodowany w grupach.

Trzymany na wybiegach z odpowiednimi kryjówkami. Niestety jeżozwierze nie są na otwartych wybiegach lecz z ograniczonym dostępem zwiedzających ze względu na kolce. Często nie wykorzystuje się ogrzewanych pomieszczeń.

Dobrze rozmnaża się w warunkach wiwaryjnych.

Zjada wszelkie dostępne warzywa i owoce.

Hystrix cristata w warunkach zoo

Jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ). Synonim Hystrix leucura.

Występuje w Europie ( południowa Rosja, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan ) i w Azji ( Turcja, Izrael, Jordania, Syria, Irak, Iran, Arabia Saudyjska, Jemen, Oman, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie, południowy Kazachstan, Turkmenistan, Afganistan, Pakistan, Indie, Sri Lanka, południowo-zachodnie Chiny - Tybet, Nepal i prawdopodobnie Kirgizja, Uzbekistan i Tadżykistan ).

Zamieszkuje różnorodne środowiska : lasy umiarkowane i zwrotnikowe, tugai, zarośla i zakrzewienia, stepy, obszary skaliste, wzgórza, góry, półpustynie i pustynie, tereny rolnicze od poziomu morza do wysokości 2400 m n.p.m.

  jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica ) - zoo Wrocław

Aktywny głównie w nocy, rzadziej za dnia w ciągu całego roku. 

Żyje samotnie, w monogamicznej parze lub niewielkiej grupie ( para i potomstwo z obecnych i poprzednich miotów ).

Na kryjówki wybiera jaskinie, szczeliny skalne, jamy pod korzeniami drzew czy nory ( opuszczone albo samodzielnie wykopane ). Nora to dość długi tunel wejściowy zakończony dużą komorą wewnętrzną, którą wyściela trawą i innym materiałem roślinnym.

Jest terytorialny. Po swoim terytorium porusza się stałymi szlakami komunikacyjnymi. W czasie nocnych poszukiwań pokarmu potrafi przejść 16 - 20 km.

Jak wszyscy przedstawiciele rodzaju Hystrix jest posiadaczem długich i ostrych kolców ( około 35 cm ). Poirytowany lub zaniepokojony stroszy kolce i grzechocze nimi. Jeśli napastnik dalej próbuje niepokoić jeżozwierza to ten odwraca się tyłem i strosząc kolce przechodzi do obrony. Kolce łatwo wbijają się w napastnika i są trudne do usunięcia. Większość wbitych kolców pochodzi z zadu i ogona, są to krótkie kolce ukryte pod długimi.

Odżywia się różnorodnym pokarmem roślinnym. W skład jego diety wchodzą min. : owoce, jagody, korzonki, bulwy, cebule, kłącza, nasiona, łodygi, kora drzew i krzewów także rośliny uprawne. Zjada też kambium drzew. W celu uzupełnienia braku fosforu i wapnia gryzie kości.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku ale najczęściej między marcem a majem lub w okresie dostępności pokarmu. System krycia monogamiczny.

Kopulacja odbywa się w norze lub jej pobliżu. Samica przed kopulacją podnosi lekko ogon i przyciąga kolce do ciała.

Ciąża trwa 113 dni. Samica rodzi 2 - 4 młode w miocie ( średnio 2 ). Młode rodzą się z otwartymi oczami i miękkimi kolcami. Ich kolce twardnieją od kilku godzin do tygodnia.

Samica karmi je mlekiem około 2 - 3 tygodni, czasami do 4 tygodni. Młode już po tygodniu mogą opuścić norę i zjadać pokarm roślinny. W okresie opieki nad młodymi to samiec częściej wędruje z młodymi w poszukiwaniu pokarmu niż samica.

W wieku 6 - 8 miesięcy młode się usamodzielniają.

Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku 14 - 20 miesięcy.

W niewoli dożywa do 27,1 lat.

 jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica ) - zoo Wrocław

Opisane podgatunki :

- Hystrix indica aharonii - Izrael ( zachodnia Palestyna, Emmaus ) - synonim Hystrix leucura aharonii

- Hystrix indica blanfordi - Iran ( Beludżystan Irański ) - synonim Hystrix hirsutirostris blanfordi - Hystrix leucura blanfordi - uznawany za tożsamy z Hystrix indica hirsutirostris

- Hystrix indica cuneiceps - zachodnie i północne Indie, północno-zachodni Pakistan, Afganistan - synonim Hystrix cuneiceps - Hystrix leucura cuneiceps - uznawany za tożsamy z Hystrix indica indica

- Hystrix indica hirsutirostris - południowo-zachodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego, północny Irak, Iran, Indie, Pakistan, Afganistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Kirgizja, Kazachstan, zachodnie Chiny ( Turkiestan Zachodni ) - synonim Hystrix hirsutirostris - Hystrix leucura hirsutirostris - uznawany też za samodzielny gatunek 

- Hystrix indica indica - Liban, Jordania, Izrael, Arabia Saudyjska, Iran, Pakistan, Nepal, północno-zachodnie, centralne i południowe Indie 

- Hystrix indica leucurus - Turcja, południowa Rosja, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Liban, Jordania, Syria, Irak, Iran, Turkmenistan, Afganistan, Pakistan, Indie - synonim Hystrix leucura - Hystrix leucura leucura - opisany przez Gromov & Baranova 1981, z 10 podgatunkami

- Hystrix indica malabarica - południowe Indie ( wybrzeże Malabarskie ) - synonim Hystrix malabarica - uznawany za tożsamy z Hystrix indica hirsutirostris 

- Hystrix indica mersinae - Turcja ( południowo-wschodni rejon gór Taurus ) - synonim Hystrix leucura mersinae

- Hystrix indica mesopotamica - północno-wschodnia Syria, Irak - synonim Hystrix mesopotamica - Hystrix leucura mesopotamica 

- Hystrix indica narynensis - Kirgistan, Chiny ( Turkiestan Zachodni ) - synonim Hystrix narynensis - Hystrix leucura narynensis 

- Hystrix indica satunini - Turkmenistan, wschodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego - synonim Hystrix hirsutirostris satunini - Hystrix leucura satunini

- Hystrix indica schmidtzi - Jordania ( Jordan Valley ), Izrael - synonim Hystrix leucura schmidtzi

- Hystrix indica zeylonensis - Sri Lanka - synonim Hystrix zeylonensis - uznawany za tożsamy z Hystrix indica indica & Hystrix leucura leucura

jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica ) atakowany przez tygrysa ( Panthera tigris )

    Hystrix indica - młody osobnik z samicą - zoo Basel

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucje, prawdopodobieństwo dużych populacji i pewien stopień tolerancji na modyfikację siedlisk.

Główne zagrożenie stanowią polowanie dla mięsa i kolców oraz tępienie jako szkodnika upraw.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zakresie.

Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.

 Hystrix indica - młody osobnik z dorosłą parą rodziców - zoo Basel

W niewoli - częsty. 

Trzymany w niewielkich grupach rodzinnych. 

Wybieg musi być wyposażony w kryjówki. Niestety często nie jest zbyt dostępny dla zwiedzających ze względu na kolce. Mimo nocnego trybu życia, zwłaszcza młode osobniki można zobaczyć w ciągu dnia. 

Dobrze rozmnaża się w warunkach zoo.

Nie wymaga ogrzewanych pomieszczeń w czasie zimy, gdyż nie opuszcza kryjówki a jeśli opuszcza to w celu pożywienia się.

Żywienie nie stanowi trudności, bo zjada każde dostępne warzywa i owoce.

Hystrix indica leucurus

Jeżozwierz jawajski ( Hystrix javanica ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ). Synonim Hystrix brachyura javanica - Acanthion javanica - Acanthion javanicum.

Występuje w Azji Południowo-Wschodniej ( Jawa, Małe Wyspy Sundajskie - Bali, Sumbawa, Lombok, Nusa Tenggara Barat, Flores, Nusa Tenggara Timur, południowa część Sulawesi - Selatan, Madura, Tanah Jampea - Indonezja ).

Zamieszkuje różnorodne środowiska : pierwotne i wtórne lasy tropikalne, obszary trawiaste, obszary skaliste, tereny upraw rolnych od poziomu morza do 1600 m n.p.m.

     jeżozwierz jawajski ( Hystrix javanica ) w warunkach zoo

Aktywny głównie od zmierzchu do świtu, rzadko za dnia w ciągu całego roku.

Żyje samotnie, monogamicznej parze lub grupach rodzinnych ( 4 - 6 osobników ).

Kryjówki zakłada w samodzielnie wykopanych lub opuszczonych norach, w jaskiniach i szczelinach skalnych, w jamach pod korzeniami drzew czy dziuplach u ich podstawy.

Jest terytorialny, jego rewir jest pokryty siecią szlaków komunikacyjnych. W czasie nocnych poszukiwań pokarmu wędruje 10 - 16 km.

Jak wszystkie jeżozwierze chronią go kolce, które mają około 25 - 35 cm długości. System obrony polega na stroszeniu i grzechotaniu kolcami oraz odwróceniu się tyłem do napastnika i cofaniem w jego kierunku.

Odżywia się różnorodnym pokarmem roślinnym. W skład jego diety wchodzą owoce, nasiona, jagody, bulwy, cebule, kłącza, korzenie, łodygi, kora drzew i krzewów. Spożywa także padlinę i kości. Zjada również kambium drzew, staje się wtedy szkodnikiem plantacji palm oleistych.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, ale najczęściej w okresie dostępności pokarmowej. System krycia monogamiczny.

Okres ciąży to średnio 110 dni. Samica rodzi 2 - 3 młode. Młode mają otwarte oczy i posiadają zęby. Ich kolce twardnieją od kilku godzin do tygodnia. Samica żywi je mlekiem około 2 - 3 tygodni mimo, że już po tygodniu są w stanie spożywać stały pokarm.

Usamodzielniają się w wieku 6 - 8 miesięcy.

Dojrzałość płciową uzyskują w 14 - 20 miesiącu życia.

 Hystrix javanica w zoo

Opisane podgatunki :

- Hystrix javanica brevispinosa - Jawa ( Indonezja ) - synonim Hystrix brevispinosa - uznawany za tożsamy z Hystrix javanica

- Hystrix javanica ecaudata - Jawa ( Indonezja ) - synonim Hystrix ecaudata - uznawany za tożsamy z Hystrix javanica

- Hystrix javanica sumbawae - Lesser Sunda ( Dompu, Sumbawa, Nusa Tenggara Barat ) - synonim Acanthion sumbawae - uznawany za tozsamy z Hystrix javanica

- Hystrix javanica torquata - Jawa ( Indonezja ) - synonim Hystrix torquata - uznawany za tożsamy z Hystrix javanica

Hystrix javanica - samica z młodymi

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na brak widocznych zagrożeń w obecnym czasie oraz prawdopodobieństwo dużych populacji.

Lokalizacja z South Sulawesi Selatan z końca 1800 roku pochodzi prawdopodobnie od osobnika sprowadzonego z Flores i wydaje się być jednorazowym zdarzeniem. Obejmowało ono przekazanie żywego zwierzęcia między mieszkańcami tej wyspy.

Zagrożenie może stanowić polowanie dla mięsa oraz tępienie jako szkodnika upraw.

Prawdopodobnie występuje w kilku obszarach chronionych w swoim zasięgu.

W niewoli - rzadki.

Głównie ogrody zoologiczne Azji. 

  

  

   

 Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.   

Jeżozwierze Starego Świata. Rodzina Hystricidae - przegląd gatunków. Część II.

Rodzaj Hystrix 

Jeżozwierz grzebieniasty ( Hystrix africaeaustralis ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ).

Występuje w Afryce ( południowo-wschodnia część Demokratycznej Republiki Kongo, południowo-zachodnie Kongo, Ruanda, Burundi, Kenia, południowa Uganda, Tanzania, wyspa Zanzibar, Angola, Malawi, Mozambik, Zambia, Zimbabwe, R.P.A., Namibia, Suazi, Lesoto ). Brak go w centralnej części Botswany.

Zamieszkuje lasy galeriowe, gęste zarośla ( busz ), tereny trawiaste - stepy i sawanny, półpustynie i pustynie, skaliste wzgórza, tereny rolnicze od poziomu morza do 2000 m n.p.m.

jeżozwierz grzebieniasty ( Hystrix africaeaustralis ) - Kgalagadi Transfrontier Park ( R.P.A. )

Aktywny głównie w nocy, chociaż czasami wędruje w ciągu dnia. Żyje samotnie, w monogamicznych parach lub niewielkich grupach. Grupy składają się z pary i potomstwa z różnych okresów.

Niewielki dymorfizm płciowy : samica jest o około 1 - 2 kg cięższa niż samiec.

Na kryjówki wybiera szczeliny skalne, jaskinie, zagłębienia pod korzeniami drzew, dziuple u podstawy drzewa, opuszczone nory mrówników ( Orycteropus afer ) lub kopie własne. Ich własne nory mogą mieć długość do 20 metrów i posiadają dwie komory. Komory są wyścielone trawami i innym materiałem roślinnym. 

Jest gatunkiem terytorialnym, który wędruje w ciągu nocy po całym terytorium poszukując pokarmu. Potrafi przejść 16 - 20 km.

Posiada kolce do 50 cm długości. Posiada również długie wibrysy. Okrywa ma długość 30 cm. 

Jego obrona polega na odstraszaniu grzechotaniem potencjalnego napastnika. Zagrożony stroszy kolce i odwraca się tyłem aby napastnik nadziewał się na kolce. Jeśli ma możliwość ucieka do najbliższego zagłębienia w ziemi, aby się jak najbardziej nastroszyć i być niedostępny dla drapieżnika.

Jest wyposażony w doskonały słuch i wzrok oraz dotyk.

Osobniki komunikują się za pomocą sygnałów zapachowych. Brak danych o wykorzystywaniu wokalizy do komunikacji ale może wykorzystywać ją do informacji o sezonie godowym. 
Odżywia się głównie korzonkami, bulwami, cebulami, kłączami, opadłymi owocami czy korą. 
Żywi się też warstwą kambium drzew. Zjada również padlinę, na niektórych obszarach gryzą kości ( osteophagia -  związana z niedoborem fosforu ). Często też gromadzą duże ilości kości w swoich norach lub ich pobliżu.
Ich przednie jelito grube ma powiększony dodatek zawierający mikroorganizmy rozkładające niestrawione włókna roślinne.    
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny. 
Samica aprobując zaloty samca przyciska kolce do ciała aby ułatwić kopulację.
Ciąża trwa 93 - 95 dni. 1 miot w roku.
Samica rodzi 1 - 2 młode, rzadziej 3.
Młody waży około 311 gramów. Ma otwarte oczy i posiada zęby, jego kolce są miękkie i twardnieją w ciągu kilku godzin do tygodnia. Odstawienie następuje w wieku 3 - 4 miesięcy i przechodzi na stały pokarm ( chociaż już po tygodniu może odżywiać się stałym pokarmem ).
Po dalszych 3 - 5 miesiącach jest całkowicie nie zależny od samicy.
Nie rozprasza się lecz pozostaje z parą.
Samiec agresywnie broni dostępu do nory i samicy z młodymi.
Dojrzałość płciową osiąga w wieku : samiec 8 - 18 miesięcy a samica 9 - 16 miesięcy.

Hystrix africaeaustralis - w warunkach wiwaryjnych

Opisane podgatunki :
- Hystrix africaeaustralis #1 - wyspa Zanzibar
- Hystrix africaeaustralis africaeaustralis - Mozambik ( wybrzeże Querimba, Tette Province )
- Hystrix africaeaustralis capensis - R.P.A. ( Salt River, Knysna, Cape of Good Hope, zachodnia Cape Province ) - synonim Hystrix capensis - uznawany za tożsamy z Hystrix africaeaustralis africaeaustralis
- Hystrix africaeaustralis prittwitzi - Tanzania ( Tabora Province ) - uznawany za tożsamy z hystrix africaeaustralis africaeaustralis
- Hystrix africaeaustralis stegmanni - Demokratyczna Republika Konga ( region Kivu ), Ruanda - synonim Hystrix stegmanni
- Hystrix africaeaustralis zuluensis - wschodnia Afryka Południowa

   rycina - Hystrix africaeaustralia africaeaustralis

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję i prawdopodobieństwo dużych populacji oraz tolerancję na pewien stopień modyfikacji siedlisk. Uważa się, że populacja jest stabilna.

Zagrożenie może stanowić polowanie dla mięsa i kolców oraz tępienie na obszarach rolniczych jako szkodnika upraw.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu.

Obecnie nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.

Hystrix africaeaustralis w czasie żerowania

W niewoli.

Jest gatunkiem rzadszym niż jeżozwierz afrykański.

Trzyma się kilka osobników na wspólnym wybiegu, ale nie jest to otwarty wybieg.

Wybieg musi mieć kryjówki, z których korzystają dowolnie osobniki.

Żywienie nie jest wymagające bo, spożywane są dostępne warzywa i owoce.

Jeżozwierze często rozmnażają się w warunkach zoo, ale dobranej pary hodowlanej nie należy rozdzielać. Często wędrują po wybiegu za dnia. 

Jeżozwierz malajski ( Hystrix brachyura ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ).

Występuje w południowej Azji ( Nepal, północne Indie, środkowe i południowe Chiny, Bangladesz, Birma, Tajlandia, Laos, Kambodża, Wietnam, Malezja, Indonezja - Sumatra, Borneo, Singapur, Brunei ).

Zamieszkuje różne lasy ( tropikalne i umiarkowane ), gęste zarośla, otwarte tereny trawiaste w pobliżu terenów leśnych, obszary skaliste, wzgórza, tereny rolnicze od poziomu morza do 1300 m n.p.m.

jeżozwierz malajski ( Hystrix brachyura ) - portret

Aktywny od zmierzchu do świtu, rzadko za dnia w ciągu całego roku.

Żyje samotnie, w monogamicznych parach, grupach rodzinnych lub grupach społecznych składających się z 2 - 4 rodzin.

Na kryjówki wybiera szczeliny skalne, jaskinie i groty, wykroty, zagłębienia pod korzeniami drzew, dziuple u podstawy pnia drzewa, opuszczone nory innych gatunków lub kopie własne. W jednej kryjówce żyje często grupa rodzin. Każda rodzina zajmuje swoją część kryjówki.

Mości je wszelkim materiałem roślinnym ( liście, trawa, rośliny zielne ).

Podczas poszukiwania pokarmu potrafi wędrować 10 - 16 km.

Jak wszystkie jeżozwierze potrafi się obronić przed takimi drapieżnikami jak tygrysy, lamparty czy niedźwiedzie.

Odżywia się głównie pokarmem roślinnym ale również padliną, bezkręgowcami czy drobnymi kręgowcami. Gryzie też kości, które często gromadzi w kryjówce lub jej pobliżu.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny. 

Przed kopulacją zalotnik staje na tylnych kończynach, samica aprobując go też staje na tylnych kończynach. Oba osobniki wykonują jakby taniec. Samica dopuszczając samca do kopulacji przyciska dokładnie kolce do ciała i unosi ogon.

Ciąża trwa 110 - 115 dni. 1 - 2 mioty w roku.

Samica rodzi 2 - 3 młode, które mają otwarte oczy i posiadają zęby. Ich kolce twardnieją w ciągu kilku godzin do tygodnia.

Okres laktacji trwa około 3 - 4 miesięcy, po tym okresie młode przechodzą na pokarm stały.

Jednak pokarmem stałym mogą się już odżywiać w wieku 9 - 10 dni po porodzie.

Dojrzałość płciową osiąga w wieku 8 - 16 miesięcy.

 rycina - Hystrix brachyura

Opisane podgatunki :

- Hystrix brachyura alophus - Nepal ( Hathibun ), północno-wschodnie Indie ( Sikkim ) - synonim Hystrix alophus - uznawany za tożsamy z Hystrix brachyura hogdsoni

- Hystrix brachyura bengalensis - północno-wschodnie Indie ( Bengal Zachodni ), Bangladesz, zachodnia Birma - synonim Hystrix bengalensis - uznawany za tożsamy z Hystrix brachyura hogdsoni

- Hystrix brachyura brachyura - Półwysep Malajski, Sumatra i zachodnie Borneo ( Indonezja ), wschodnia Malezja 

- Hystrix brachyura hodgsoni - Nepal ( Himalaje ), południowo-wschodnie Chiny ( Tybet, Szechuan ), północno-wschodnie Indie ( Naga Hills, Assam, Sikkim ) - synonim Hystrix hodgsoni - Hystrix hodgsoni hodgsoni - uznawany też za samodzielny gatunek z trzema podgatunkami

- Hystrix brachyura klossi - Wietnam, Laos, Tajlandia, Kambodża, Birma - synonim Acanthion klossi - Hystrix klossi - Hystrix klossi klossi - uznawany też za samodzielny gatunek z dwoma podgatunkami ( klossi, millsi )

- Hystrix brachyura longicauda - Nepal, północno-wschodnie Indie ( Sikkim ), Birma, wschodnia Malezja, północne Borneo, Sumatra - synonim Hystrix brachyura brachyura

- Hystrix brachyura milisi - południowe Chiny, północno-wschodnie Indie ( Sangrachu, Nagaland, Assam ) - synonim Hystrix klossi millsi - uznawany za tożsamy z Hystrix brachyura subcristata

- Hystrix brachyura mulleri - wschodnia Sumatra, wyspa Padang - synonim Hystrix mulleri

- Hystrix brachyura papae - wyspa Hainan, wyspa Nodoa ( południowo-wschodnie Chiny ) - synonim Acanthion subcristata papae - Hystrix subcristata papae

- Hystrix brachyura subcristata - Chiny ( Yunnan, Guizhou, Hunan, Guangxi, Guangdong, Fujian, Kiangsu, północne Jiangxi, Zhejiang, Hong Kong, Anhui, Henan, Gansu, Shensi ), Tajlandia, Birma, Kambodża, północno-wschodnie Indie ( Naga Hills, Assam ), Wietnam ( Annam ), Laos - synonim Hystrix hodgsoni subcristata - Acanthion subcristata - Hystrix subcristata - Hystrix subcristata subcristata - uznawany też za samodzielny gatunek z dwoma podgatunkami ( subcristata, papae )

- Hystrix brachyura yunnanensis - południowo-zachodnie Chiny ( Yunnan ), północna Birma - synonim Hystrix yunnanensis - uznawany za tożsamy z Hystrix brachyura brachyura - zagrożony

Hystrix brachyura brachyura - warunkach zoo

Hystrix brachyura hodgsoni - portret w warunkach wiwaryjnych

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, tolerancję na pewien stopień modyfikacji siedlisk oraz prawdopodobieństwo dużych populacji. Uważa się, że na większości zakresu populacje są stosunkowo stabilne. Podgatunek yunnanensis jest zagrożony.

Zagrożenie stanowi :

- utrata i fragmentacja siedlisk

- rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej

- rozwój rolnictwa

- polowanie dla mięsa, kolców i w celach leczniczych ( chińska medycyna )

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych min. z :

- Namdapha National Park ( Arunachal Pradesh - północno-wschodnie Indie )

- Tang Lang National Park ( centralny Nepal )

- Sagarmatha National Park ( wschodni Nepal )

W Indiach jest chroniony i ujęty w Indian Wildlife Protection Act.

Potrzebne są badania taksonomiczne gatunku, gdyż podgatunki hodgsoni, klossi, subcristata mogą tworzyć samodzielne gatunki z 2 - 3 podgatunkami.

 grupa Hystrix brachyura brachyura w warunkach zoo

W niewoli - rzadszy niż jeżozwierz indyjski.

Może dożyć do 27 lat.

  jeżozwierz malajski ( Hystrix brachyura )

Jeżozwierz grubokolcy ( Hystrix crassispinus ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ). Synonim Thecurus crassispinus - Thecurus major.

Występuje w południowo-wschodniej Azji ( Indonezja, Brunei, wschodnia Malezja ).

Zamieszkuje różnorodne siedliska : lasy tropikalne, zarośla, otwarte tereny trawiaste w pobliżu lasów, tereny rolnicze.

jeżozwierz grubokolcy ( Hystrix crassispinus ) - w warunkach wiwaryjnych

Aktywny od zmierzchu do świtu, rzadko za dnia w ciągu całego roku.

Żyje samotnie, w monogamicznych parach lub niewielkich grupach rodzinnych.

Na kryjówki wybiera jaskinie, szczeliny skalne, jamy pod korzeniami drzew, wykroty, opuszczone nory. Kopie też własne nory, są to często dość głębokie budowle z 2 komorami. Komory są wyłożone materiałem roślinnym.

Jest terytorialny, terytorium oznacza gruczołami analnymi. Swój rewir przemierza określonymi szlakami komunikacyjnymi. W czasie nocnych wędrówek za pokarmem może przejść do 16 km.

Jak wszystkie jeżozwierze zaniepokojony grzechocze kolcami i stroszy je. Do drapieżnika odwraca się tyłem z nastroszonymi kolcami i lekko uniesionym ogonem.

Odżywia się różnorodnym pokarmem roślinnym ale nie gardzi padliną, bezkręgowcami czy drobnymi kręgowcami. Gryzie też kości, które często gromadzi w kryjówce lub jej pobliżu.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny.

Przed kopulacją samiec staje na tylnych kończynach, jeśli jest zaaprobowany przez samicę ona również staje na tylnych kończynach. Para wykonuje jakby taniec. Gotowy do kopulacji samiec polewa samicę moczem, samica podnosi ogon i przyciska kolce do ciała.

Ciąża trwa 112 dni. 1 miot w roku.

Samica rodzi 1 - 3 młode, które mają już otwarte oczy i posiadają zęby. Ich kolce twardnieją od kilku godzin do tygodnia.

Samica karmi mlekiem przez 19 - 20 tygodni, chociaż młode może spożywać stały pokarm już w 9 dniu po porodzie. W wieku 6 - 7 miesięcy się usamodzielnia.

Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku 9 - 24 miesięcy.

Żyje około 15 lat.

młody osobnik Hystrix crassispinis

Opisane podgatunki :

- Hystrix crassispinis major - wschodnie Borneo, Brunei, Indonezja ( wschodni Kalimantan ), wschodnia Malezja - synonim Thecurus major - uznawany za tożsamy z Hystrix crassispinis

Hystrix crassispinis - samica z młodym w zoo 

rycina - Hystrix crassispinis

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję,  tolerancję na pewien stopień modyfikacji siedlisk i prawdopodobieństwo dużych populacji.

Dawniej zawierał Hystrix sumatrae, ale uznano je za samodzielne gatunki.

Zagrożenie stanowi :

- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego

- utrata i fragmentacja siedlisk

- rozwój rolnictwa ( monokulturowe plantacje palmy oleistej )

- polowanie dla mięsa, kolców czy celów leczniczych ( kolce są wykorzystywane jako ozdoby, talizmany, spławiki )

- urbanizacja

- rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych.     

W niewoli - rzadszy niż jeżozwierz indyjski.

Dożywa w warunkach wiwaryjnych do około 20 lat.

jeżozwierz grubokolcy ( Hystrix crassispinis )

 Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.   

Jeżozwierze Starego Świata. Rodzina Hystricidae - przegląd gatunków. Część I.

Jeżozwierze to duże, krępe i wolno poruszające się zwierzęta. Ich główną obroną są kolce.
Należą do rzędu gryzoni ( Rodentia ).
Największe mogą ważyć ponad 25 kg ale inne 1 - 2 kg. Są stopochodne czyli stawiają całą stopę na ziemi podczas wędrówki.

jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica ) - zoo Wrocław

Występują w południowej Europie, Afryce i Azji. Obserwowane nawet w Polsce ( Dolny Śląsk ) ale były to prawdopodobnie osobniki, które uciekły z prywatnej hodowli albo przywędrowały z południa Europy.

Zamieszkują różnorodne środowiska : lasy i ich obrzeża ( zarówno tropikalne jak i umiarkowane ), sawanny, stepy, różnego rodzaju zarośla, busz, makia, półpustynie i pustynie, łąki, tereny rolnicze - pola uprawne, plantacje, winnice, ogrody itp.

Aktywne głównie od zmierzchu do świtu, czasami za dnia w ciągu całego roku.

Żyją samotnie, w monogamicznych parach lub w niewielkich grupach, czasami w większych do 20 osobników ( jeżatka afrykańska - Atherurus africanus ).

jeżatka afrykańska ( Atherurus africanus )

Na kryjówki wybierają wykopane własne nory lub przywłaszczone innych gatunków i zmodyfikowane do własnych potrzeb. Również jamy pod korzeniami drzew, dziuple u podstawy drzewa, naturalne jaskinie, szczeliny skalne, termitiery, wykroty i powalone drzewa.

Są gatunkami naziemnymi, tylko nie które się wspinają ale wszystkie dobrze pływają.

W górach docierają do wysokości 2500 - 3000 m n.p.m.

jeżozwierz grzebieniasty ( Hystrix africaeaustralis )

Kolce są to przekształcone ostre włosy. Na ich końcach znajdują się dodatkowo drobne harpuniki lub ząbki. Harpuniki otwierają się w ciele napastnika a ząbki przecinają jego skórę. Zwierzę wie o tej broni i świetnie ją wykorzystuje do obrony. W momencie ataku odwraca się tyłem, bo na grzbiecie i na ogonie ma największą liczbę kolców. Kolce stawia do góry, na sztorc i uderza ogonem bardzo silnie o ziemię. Kolec, który wbije się w ciało napastnika zostaje w nim na zawsze. Kolce, które zostają utracone szybko odrastają. Jeżozwierz nie rzuca w kierunku napastnika kolców jak to dawniej uważano. Jest to mit prawdopodobnie pochodzący ze starożytności lub średniowiecza. Rany odniesione kolcami przez napastnika trudno i długo się goją. Dlatego wiele drapieżników, nawet dużych jak lwy czy lamparty omija jeżozwierza. Chociaż i wśród nich zdarzają się wyspecjalizowani specjaliści, którzy potrafią bez szkody dla siebie upolować tego gryzonia np. lwy z Namibii czy lamparty z okolic Mt. Kenya. Kolce są puste i wypełnione powietrzem dla tego są lekkie, bo jeśli byłyby pełne to jeżozwierz pod ich ciężarem nie biegałby lecz pełzał. Mogą mieć 35 i więcej cm długości. W czasie wstrząsania nimi grzechoczą co też jest informacją dla potencjalnych drapieżnika. U skąpokolca malajskiego ( Trichys fasciculata ) kolce są krótkie, spłaszczone a nawet słabo rozwinięte.

lampart ( Panthera pardus ) atakujący jeżozwierza grzebieniastego ( Hystrix africaeaustralis ) 

    jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica )

Wszystkie gatunki są roślinożerne. Zjadają wszelki możliwy pokarm roślinny ( kłącza, bulwy, korzenie, cebule, korę i liście drzew i krzewów, trawy, zioła, łodygi, owoce, jagody, nasiona, młode gałązki drzew i krzewów, kwiaty i ich pąki, itp. ). Jedzą również padlinę, bezkręgowce czy drobne kręgowce oraz gryzą kości ( dla fosforu i wapnia ). Zjadają też warstwę kambium drzew.

Rozmnażają się w ciągu całego roku. 1 - 2 mioty. 

System krycia monogamiczny. Samiec przystępuje do kopulacji po uzyskaniu wyraźnej zgody od samicy. Często towarzyszą temu zaloty i specyficzny taniec. Samica musi mu ułatwić zadanie kładąc ściśle kolce po sobie. 

Ciąża trwa 100 - 110 dni ( średnia długość ). Samica rodzi 1 - 2 młode, które rodzą się już z kolcami, które są miękkie i twardnieją od kilku godzin do tygodnia. Mają otwarte oczy i posiadają zęby.

Odstawienie następuje po 3 - 4 miesiącach, ale samica opiekuje się młodym jeszcze przez 3 - 5 miesięcy.

Dojrzałość płciową uzyskują do 2 roku życia.

W niewoli dożywają do 23 i więcej lat.

  jeżozwierz afrykański ( Hystrix cristata )

Większość gatunków uznawanych jest za nie zagrożone, jedynie jeżozwierz filipiński ( Hystrix pumila ) uznawany jest za zagrożony.

Na jeżozwierze poluje się głównie dla mięsa i kolców. Kolce wykorzystywane są jako spławiki, ozdoby i talizmany.

Na terenach rolniczych uważany za szkodnika upraw rolnych.

Rejestrowane z wielu obszarów chronionych.

  jeżozwierz filipiński ( Hystrix pumila )

W niewoli - często trzymane są różne gatunki.

Jako zwierzęta o dziwnym futrze cieszą się od wieków popularnością w menażeriach królewskich czy magnackich. Jest zresztą wizerunek jeżozwierza na arrasie wawelskim.

Wymagają wybiegów z kryjówkami, w których mogą się schronić. Nie trzyma się ich na otwartych wybiegach ze względu na kolce, które zwiedzający chcieliby pozyskać. 

Trzymane zwykle w niewielkich grupach lub parach.

Żywienie i opieka nie są trudne. Nie wymagają ogrzewanych pomieszczeń.

Do rodziny Hystricidae należą :

Rodzaj Hystrix

- jeżozwierz grzebieniasty ( Hystrix africaeaustralis )

- jeżozwierz malajski ( Hystrix brachyura )

- jeżozwierz grubokolcy ( Hystrix crassispinis )

- jeżozwierz afrykański ( Hystrix cristata )

- jeżozwierz indyjski ( Hystrix indica )

- jeżozwierz jawajski ( Hystrix javanica )

- jeżozwierz filipiński ( Hystrix pumila )

- jeżozwierz sumatrzański ( Hystrix sumatrae )

Rodzaj Trichys 

- skąpolec malajski ( Trichys fasciculata )

Rodzaj Atherurus 

- jeżatka afrykańska ( Atherurus africanus )

- jeżatka długoogonowa ( Atherurus macrourus )

  jeżozwierz malajski ( Hystrix brachyura )

jeżozwierz jawajski ( Hystrix javanica )

jeżatka długoogonowa ( Atherurus macrourus )

jeżozwierz afrykański ( Hystrix cristata ) na typowym wybiegu dla jeżozwierzy w zoo

  

Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.