Scandetia - wiewióreczniki, tupaje, ryjówki drzewne. Przegląd gatunków. Część III

Rodzina : Tupaiidae 

Rodzaj : Urogale

Drzewica filipińska ( Urogale everetti ) ssak z rzędu wiewióreczników ( Scandentia ), z rodziny Tupaiidae. Synonim Tupaia everetti.

Występuje w Azji ( południowe Filipiny - Mindanao, Dinagat i Siargao ). Uznawany za  endemit dla Filipin. 

Zamieszkuje wyżynne i górskie lasy od 750 - 2250 m n.p.m.

drzewica filipińska ( Urogale everetti ) 

Aktywna za dnia, w ciągu całego roku. Szczyt aktywności w godzinach porannych. Prowadzi bardziej naziemny tryb życia niż nadrzewny.

Żyje samotnie, w pary łączy się w okresie rui. Jest terytorialna, rewir jest oznaczony wydzieliną gruczołów zapachowych, moczem i kałem. Rewiry samca i samicy zachodzą na siebie.

Kryjówki zakłada na ziemi, w opuszczonych norach, gęstych zaroślach, w szczelinach skalnych, w jamach i zagłębieniach wśród korzeni drzew, w nisko położonych dziuplach.

W czasie snu zwija się w kłębek lub czasami chowa głowę pod ciałem.

Dobrze wspina się na drzewa i potrafi poruszać się pod spodem gałęzi czy konaru.

Jej przednie łapki potrafią manipulować zdobytym pokarmem.

Pokarmu poszukuje zarówno na drzewach jak i na ziemi.

Komunikuje się za pomocą sygnałów wizualnych ( pozycjonowanie ogona ) oraz sygnałów chemicznych.

Odżywia się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym. Jej dieta obejmuje owady i ich larwy, drobne kręgowce, jaja i pisklęta ptaków oraz owoce i jagody. Pije wodę w miarę możliwości ze zbiorników wodnych.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku.

System krycia monogamiczny.

Ciąża trwa 54 - 56 dni. Samica rodzi 1 - 4 młode w miocie w specjalnie zbudowanym gnieździe lęgowym. 1 - 2 mioty w roku. Młode rodzą się gołe i ślepe o wadze około 20 gramów. Samica karmi młode raz na 48 godzin. Mleko ma dużą zawartość tłuszczu ( około 26% ), który pomaga utrzymać młodym wysoką temperaturę ciała ( 37 stopni C ) bez ogrzewania przez samicę. Samica pociera gniazdo silnym zapachem z gruczołów zapachowych, który zniechęca samca i inne osobniki do odwiedzania tego miejsca. To zachowanie jest tak silne, że pokarm oznaczony nie jest nawet dotykany przez inne osobniki.

W wieku 13 - 25 dni młode otwierają oczy i uszy. Po 4 - 5 tygodniach opuszczają gniazdo i przenoszą się do gniazda samicy.

Dojrzałość płciową uzyskuje po ukończeniu 2 miesięcy.

Nie wiele wiadomo o długości życia ale jeden osobnik w niewoli dożył do 11,5 lat.

Urogale everetti

Opisane podgatunki :
- Urogale everetti cylindrura - południowe Filipiny - góry na Mindanao - synonim Urogale cylindrura
- Urogale everetti everetti - południowe Filipiny - Mindanao ( Zamboanga ), Dinagat, Siargao

Gatunek uznawany za nie zagrożony mimo, że spadek populacji może mieć miejsce w zakresie niższych wysokości i wiele z siedlisk poniżej 1000 m n.p.m. zostało utraconych z powodu wylesiania ale populacje powyżej 1000 m n.p.m. uważane są za stabilne. Wykazuje też pewną tolerancję na tzw. zaburzone siedliska ale brak jej w całkowicie przetrzebionym lesie.
Ujęta w Załączniku CITES II.
Rejestrowana z kilku obszarów chronionych.

Urogale everetti - osobnik zebrany jako próbka przez Field Museum

W niewoli - rzadka.
Hodowana z powodzeniem w kilku ogrodach zoologicznych na świecie.
Samce są bardziej ciekawskie i zwracają uwagę na wszelkie zmiany w wolierach.
Posiadają duży apetyt i zjada zarówno owoce jak i siekane mięso wołowe.

Rodzaj : Anathana

Drzewica madraska ( Anathana ellioti ) ssak z rzędu wiewióreczników ( Scandentia ), z rodziny Tupaiidae. Synonim Anathana wroughtoni - Anathana pallida - Tupaia elliotti.

Występuje w południowej Azji ( Indie - wschodnio-środkowe, południowo-zachodnie i południowe ). Uznawany za endemit dla Indii.

Zamieszkuje suche i wilgotne lasy liściaste, wilgotne lasy zimozielone, dżungle, gęste zarośla, rumowiska skalne i urwiska.

drzewica madraska ( Anathana ellioti ) - osobnik na drzewie

Aktywna w ciągu całego roku, za dnia. Szczyt aktywności w godzinach porannych i przed zmrokiem. Żyje samotnie, w pary łączy się w sezonie rozrodczym.

Kryjówki zakłada na ziemi, w gęstych zaroślach, opuszczonych norach, jamach i zagłębieniach wśród korzeni drzew, w szczelinach skalnych lub jaskiniach. Jej kryjówki różnią się : może to być płytkie zagłębienie w miękkim gruncie lub zespół komór i korytarzy z kilkoma wejściami. Buduje gniazdo z miękkiego materiału roślinnego. Śpi zwinięta w kłębek, czasami chowając głowę pod ciało.

Prowadzi głównie naziemny tryb życia. Na drzewa wspina się szybko w momencie zagrożenia. Drzewa wykorzystuje do pielęgnacji swojego futerka, w tym celu rozciąga się na pniu drzewa i przesuwa w dół. Działania te powtarza przechylając się do oczyszczania różnych części ciała. 

Jej przednie łapy są sporadycznie wykorzystywane do manipulowania pokarmem w czasie żerowania. 

Do komunikacji używa sygnałów wizualnych i chemicznych.

Odżywia się zarówno pokarmem roślinnym ( owoce i jagody ) oraz zwierzęcym ( owady i ich larwy, dżdżownice, ślimaki, pajęczaki, drobne kręgowce, jaja i pisklęta ptaków ).

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. 

System krycia monogamiczny.

Ciąża trwa około 45 - 50 dni. 

Samica rodzi 1 - 5 młodych w miocie w specjalnym gnieździe lęgowym. 1 - 2 mioty w roku. 

Młode rodzą się ślepe, głuche, gołe i bezradne. Prawdopodobnie są karmione co 2 dni a silny zapach gniazda odpędza samca i inne osobniki tego samego gatunku.

Po 4 tygodniach młode opuścić gniazdo.

Długość życia nie została poznana ale przypuszcza się, że żyje około 10 lat.

rycina - Anathana ellioti 

Opisane podgatunki :

- Anathana ellioti ellioti - południowe Indie ( wschodnie Ghaty, Shevaroy Hills, północno-centralne Tamil Nadu State ) 

- Anathana ellioti pallida - środkowe Indie ( Madhya Pradesh, Raipur, na północny-zachód od rzeki Ganges ) 

- Anathana ellioti wroughtoni - zachodnie Indie ( Satpura Range, Dangs, Bombay, Maharashtra, Madhya Pradesh, Chhattisgarh, Gujarat State )

Gatunek uznawany za nie zagrożony mimo, że odnotowano lokalne spadki z powodu utraty siedlisk i innych czynników, jednak większość populacji uważana jest za stabilną i w chwili obecnej nie ma podstaw do wpisu w bardziej zagrożonych kategoriach.

Lyon ( 1913 ) dzielił gatunek na 3 gatunki - Anathana ellioti, Anathana pallida i Anathana wroughtoni.

Ellerman i Morrison-Scott ( 1966 ) dwa ostatnie uznał za synonimy Anathana ellioti.

Ważność taksonomiczną jako podgatunki Anathana ellioti zachował ( Srinivasulu i Srinivasulu 2004, Chakraborty 2005 ).

W chwili obecnej nie ma większych zagrożeń dla gatunku chociaż lokalnie utrata siedlisk i ich fragmentacja, ofiary wypadków drogowych i handel do celów leczniczych mają wpływ na populację.

Ujęta w Załączniku CITES II.

Rejestrowana z kilku obszarów chronionych w Indiach, min. z Eturnagaram Wildlife Sanctuary, Gundiabrahmeshwaram Metta Wildlife Sanctuary, Nagarjunasagar Srisailam Tiger Reserve, Bori Wildlife Sanctuary i Bori National Park, Pench National Park, Priyadarshini National Park, Tadoba National Park, Chandaka Dampara Wildlife Sanctuary, Satkosia Gorge Wildlife Sanctuary.

W niewoli - trzymana lokalnie przez mieszkańców jako tępiciel owadów.

W ogrodach zoologicznych - rzadka.

Rodzaj : Dendrogale

Nadrzewnik gładkoogoniasty ( Dendrogale melanura ) ssak z rzędu wiewióreczników ( Scandentia ), z rodziny Tupaiidae. 

Występuje w Azji Południowo-Wschodniej ( wschodnia Malezja, Borneo ). Uznawany za endemit dla Borneo.

Zamieszkuje górskie i podgórskie pierwotne tropikalne lasy z gęstym poszyciem powyżej 900 m n.p.m. do 3350 m n.p.m.

rycina - nadrzewnik gładkoogoniasty ( Dendrogale melanura )

Gatunek słabo poznany.

Prawdopodobnie biologia, ekologia i sposób życia zbliżone do gatunków z rodzaju Tupaia.

Prowadzi dzienny i nadrzewny tryb życia. Jednak prawdopodobnie pokarmu poszukuje  w gęstych zaroślach i poszyciu na dnie lasu.

Odżywia się owadami i ich larwami oraz owocami i jagodami.

Opisane podgatunki :

- Dendrogale melanura baluensis - wschodnia Malezja ( Mt.Knabalu, Sabah - północne Borneo ) - synonim Dendrogale baluensis

- Dendrogale melanura melanura - wschodnia Malezja ( Mt.Dulit, północny Sarawak - zachodnie Borneo )

Gatunek niesklasyfikowany ze względu, że ostatni zapis pochodzi z początku 1970 roku. Prawdopodobnie przeszedł kilkakrotny spadek z powodu utraty siedlisk zwłaszcza na niższych wysokościach. Jednak brak jest aktualnych zapisów dotyczących populacji tego gatunku.

Główne zagrożenie stanowi utrata siedlisk związana z rozwojem rolnictwa i przekształcenia gruntów w bez drzewne plantacje.

W latach 1989/91 w Sisuran Ridge - Sabah ( gdzie ostatnio złowiono w 1970 roku osobnika tego gatunku ) trzy sesje pułapek dały rezultat. Schwytano poszukiwany gatunek ( KH Han & wsp. ).

Ujęty w Załączniku CITES II.

Prawdopodobnie występuje w Croker Range National Park ( Sabah, Malezja ).

Potrzebne są aktualne badania stanu, trendów i obfitości populacji, siedlisk, historii naturalnej.

W niewoli - brak danych.

Nadrzewnik myszowaty ( Dendrogale murina ) ssak z rzędu wiewióreczników ( Scandentia ), z rodziny Tupaiidae.

Występuje w Azji Południowo-Wschodniej ( południowo-wschodnia Tajlandia, Laos, Kambodża, Wietnam ).

Zamieszkuje tropikalne lasy, zarośla i lasy bambusowe od nizin do 1500 m n.p.m. 

nadrzewnik myszowaty ( Dendrogale murina )

Aktywny w ciągu dnia i całego roku. Prowadzi nadrzewny tryb życia głównie na wysokości 30 - 300 cm nad poziomem gruntu ale wspina się na średnie wysokości i w baldachim koron drzew. Żyje w parach lub samica z młodymi.

Potrafi poruszać się pod spodem gałęzi lub konaru.

Buduje gniazdo z różnorodnych materiałów roślinnych, które umieszcza w dziupli drzewa, w rozwidleniu gałęzi lub przy pniu drzewa czasami w pustej łodydze bambusa.

Jego szybki metabolizm zmusza go do żerowania praktycznie przez cały dzień w celu utrzymania energii.

Odżywia się głównie owocami, stawonogami, owadami i małymi kręgowcami.

Sezon rozrodczy przez cały rok ale najczęściej w okresie największego lokalnego owocowania drzew i krzewów.

System krycia monogamiczny.

Samica buduje osobne gniazdo lęgowe, które spryskuje specyficznym zapachem odstraszającym inne osobniki tego samego gatunku.

Ciąża trwa 45 - 56 dni. Samica rodzi najczęściej 2 młodych, o wadze 6 - 10 gram, nagich, ślepych i bardzo bezradnych.

2 - 3 mioty w sezonie.

Karmienie mlekiem trwa około 4 tygodni co 48 godzin. Młode szybko rosną i w wieku 2 miesięcy dojrzewają płciowo. Po osiągnięciu tego okresu są przepędzane przez samicę.

Uważa się, że gatunek może rozmnażać się średnio co 45 dni.

Żyje około 12 lat w środowisku naturalnym a 9 - 10 lat w niewoli.

Opisane podgatunki :

- Dendrogale murina frenata - Kambodża - synonim Dendrogale frenata - Tupaia frenata - traktowany jako synonim Dendrogale murina

rycina - Dendrogale murina 

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na powszechność występowania, lokalnie obfity i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej aby kwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach.

W Tajlandii zaobserwowany na gałęziach drzew owocowych ( Timmins & wsp. 2003 ). Jednak lokalnie mogą mieć miejsca spadki ze względu na utratę siedlisk.

Ujęty w Załączniku CITES II.

Czasami w handlu w miejscowych sklepach zoologicznych lub na targowiskach.

Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zasięgu, w tym min. z : Cat Tien National Park - Wietnam, Hin Namno National Biodiversity Conservation Area i Nam Ghong Provincial Protected Area - Laos.

W niewoli - głównie azjatyckie ogrody zoologiczne.

Hodowany w niewielkich wolierach w parach. 

Dożywa do 9 - 10 lat.

  

    

  Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.       

22 wrzesień - Światowy Dzień Nosorożca

Nosorożce ( Rhinocerotidae ) rodzina ssaków z rzędu nieparzystokopytnych ( Perissodactyla ). Obecnie obejmująca 5 żyjących jeszcze gatunków.

  nosorożec indyjski ( Rhinoceros unicornis ) - zoo Wrocław 

nosorożec sumatrzański ( Dicerorhinus sumatrensis )

nosorożec czarny ( Diceros bicornis ) - Potter Park Zoo

Nosorożec biały, nosorożec afrykański, nosorożec szerokopyski, nosorożec tęponosy ( Ceratotherium simum ) ( Burchell 1817 ) synonim Rhinoceros simus. 

Występuje w Afryce ( obecnie południowy Czad - wymarły, wschodnia Republika Środkowej Afryki - wymarły, południowo-zachodni Sudan Południowy, północno-wschodnia Demokratyczna Republika Konga - wymarły, północno-zachodnia Uganda, południowa Zambia, Zimbabwe, południowy Mozambik, Republika Południowej Afryki, Namibia ).

Zamieszkuje sawanny, stepy, lasy galeriowe, gęste zarośla, pustynie i półpustynie, bagna i trzęsawiska.

nosorożec biały ( Ceratotherium simum )

Opisane podgatunki :

- Ceratotherium simum burchellii - Republika Południowej Afryki ( Cape of Good Hope, zachodnia Cape Prov ) - synonim Rhinoceros burchellii - uznawany za synonim Ceratotherium simum simum
- Ceratotherium simum camus - Afryka Południowa - synonim Rhinoceros camus - uznawany za synonim Ceratotherium simum simum 
- Ceratotherium simum cottoni - Sudan Południowy ( Bahr-el-Ghazal ), wschodnia Republika Środkowej Afryki - wymarły, północno-wschodnia Demokratyczna Republika Konga ( National Park Garamba, Lado Enclave ) - wymarły? - synonim Rhinoceros simus cottoni - Diceros simus cottoni - Ceratotherium cottoni - uznany za samodzielny gatunek przez Groves & wsp. ( 2010 )
- Ceratotherium simum efficax - Tanzania - synonim Serengeticeros efficax - traktowany jako formularz rodowy - wymarły
- Ceratotherium simum kiaboaba - Botswana ( Lake Ngami, północ pustyni Kalahari ) - synonim Rhinoceros kiaboaba - Rhinoceros kaiboaba - uznawany za synonim Ceratotherium simum simum
- Ceratotherium simum mauritanicus - Algieria ( Ternifine ), Mauretania - synonim Rhinoceros ( Atelodus ) mauritanicus - traktowany jako formularz rodowy - wymarły
- Ceratotherium simum oswellii - Republika Południowej Afryki ( północny Transvaal ) - synonim Rhinoceros oswellii - uznawany za synonim Ceratotherium simum simum
- Ceratotherium simum scotti - Uganda - synonim Rhinoceros scotti - traktowany jako formularz rodowy - wymarły
- Ceratotherium simum simum - Afryka Południowa ( R.P.A., Namibia, Lesotho, Botswana, Suazi, Zimbabwe, Zambia, Angola ) - synonim Rhinoceros simus simus - w pobliżu zagrożonych

      nosorożec biały południowy ( Ceratotherium simum simum )

Nosorożec biały północny ( Ceratotherium simum cottoni ) - synonim Rhinoceros simus cottoni - Diceros simus cottoni - Ceratotherium cottoni.

Występuje w Afryce ( Sudan Południowy - Bahr-el-Ghazal, wschodnia Republika Środkowej Afryki - wymarły, północno-wschodnia Demokratyczna Republika Konga - National Park Garamba - Lado Enclave - wymarły? ).

Zamieszkuje sawanny, gęste zarośla, stepy i półpustynie, bagna i trzęsawiska, lasy galeriowe.

Ceratotherium simum cottoni - National Park Garamba ( Ol-Pejeta Conservancy )

Jest to najbardziej towarzyski gatunek jako całość.

Uznawany na terenie National Park Garamba jako wymarły? Od roku 2006 nie odnaleziono śladów ani zwłok nosorożców. Poszukiwania lotnicze w latach 2007 i 2008 oraz intensywne i systematyczne poszukiwania na ziemi również nie przyniosły rezultatu. Znaleziono jedynie jedne rozkładające się resztki.

Istnieją przesłanki, że małe populacje mogły przetrwać w Sudanie Południowym ( Bahr-el-Ghazal ) ale nie zostało to potwierdzone.

 Ceratotherium simum cottoni

Przyczyny wyginięcia są prozaiczne. Zostały wymordowane przez kłusowników dla rogów. Odbiorcy rogów nosorożców to dwa główne rynki w Azji :

- pierwszy to Chiny, Tajwan i Korea Południowa, gdzie róg jest traktowany jako półprodukt do stosowania w tradycyjnej medycynie

- drugi to Jemen i Oman, gdzie róg jest ceniony jako materiał do wyrobu rękojeści ( bogato zdobione i rzeźbione ) do ceremonialnych sztyletów ( jamiyas ).

 zabity nosorożec przez kłusowników

W roku 1960 szacowano, że w 5 państwach występowało około 2250 osobników Ceratotherium simum cottoni . Kłusownictwo zniszczyło i ograniczyło liczbę osobników do 15 i tylko na przetrwały na terenie National Park Garamba ( 1984 ).

Ceratotherium simum simum 

National Park Garamba utworzono w 1938 roku na powierzchni 4920 km2. W roku 1980 wpisano Park Garamba na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ostatnie żywe nosorożce zostały objęte Projektem Ochronnym i Konserwacyjnym. Mimo to w roku 2006 liczba osobników spadła do 4. Te 4 osobniki zostały prawdopodobnie zabite przez kłusowników gdyż ich śladów nie znaleziono w następnych latach.

W roku 2010 ( kwiecień ) Groves & wsp. opublikował artykuł, w którym stwierdził, że nosorożec biały północny powinien być traktowany jako samodzielny gatunek Ceratotherium cottoni. Swój wywód oparł na podstawie cech morfologicznych i genetycznych różnic. Również o przewidywany czas rozbieżności od wspólnego przodka i wykorzystaniu koncepcji filogenetycznej gatunku. Jednak nie ma powszechnej zgody w tej sprawie.

nosorożec biały ( Ceratotherium simum simum ) - samica z młodym w warunkach wiwaryjnych

Artykuł został skrytykowany ponieważ 4 pozostałe osobniki ( przywiezione z Czech - zoo Dvur Kralove ) mają wysoki stopień pokrewieństwa, każdy potomek będzie na zasadzie chowu wsobnego. Istnieje potrzeba maksymalizacji zdolności rozrodczych aby zachować adaptacyjne geny nosorożca białego północnego i to, że 2 samce są starsze a 2 samice ( jedna młodsza ) posiadają geny nosorożca białego północnego.

Biolodzy - konserwatorzy ( Lacy i Traylor-Holzer ) poinformowali, że potrzebne jest wymieszanie osobników Ceratotherium simum cottoni z osobnikami Ceratotherium simum simum. W tym celu przewieziono ostatnie 4 osobniki z Czech ( Dvur Kralove Zoo ) do prywatnego rezerwatu w Kenii. Tylko zachowanie genów nosorożca białego północnego w populacji hodowlanej pomoże wznowić ewolucyjną adaptację do dzikich siedlisk.

 Ceratotherium simum cottoni - zoo Dvur Kralove

Ceratotherium simum simum

Ceratotherium simum simum 

nosorożec czarny ( Diceros bicornis ) - samica z młodym w warunkach wiwaryjnych

młody osobnik nosorożca indyjskiego ( Rhinoceros unicornis ) - zoo Chester

  

Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.  

Scandentia - wiewióreczniki, tupaje, ryjówki drzewne. Przegląd gatunków. Część II

Rodzina : Ptilocercidae

Rodzaj : Ptilocercus

Ogonopiór uszasty ( Ptilocercus lowii ) ssak z rzędu wiewióreczników ( Scandentia ), z rodziny Ptilocercidae.

Występuje w Azji Południowo-Wschodniej ( Półwysep Malajski, Tajlandia, Malezja, Indonezja, Sumatra, Archipelag Riau, wyspy Batu, Bangka, Serasan, South Natuna, Labuan, północne Borneo ).

Zamieszkuje tropikalny pierwotny i wtórny las, plantacje palmy oleistej, ogrody w pobliżu lasów od poziomu morza do wysokości 1200 - 2000 m n.p.m. Jest związany z występowaniem palmy Eugeissona tristis.

ogonopiór uszasty ( Ptilocercus lowii )

Aktywny od zmierzchu do świtu w ciągu całego roku. W ciągu dnia jest ospały, zaniepokojony odsłania brzuch, syczy głośno i oddaje często mocz i kał. Zaniepokojony w nocy szybko ucieka starając się skryć wśród gałęzi i liści.

Żyje w niewielkich grupach 2 - 5 osobników. Jest terytorialny. Rewir jest oznaczony moczem i kałem. 

Kryjówki zakłada w dziuplach, na dużych konarach i gałęziach przy pniu drzewa na wysokości 12 - 20 metrów nad ziemią. Buduje gniazdo z liści, gałązek i miękkich włóknistych roślin. Gniazdo ma około 3 cm średnicy i 18 cm długości. Podczas dziennego odpoczynku spada zużycie tlenu i temperatury ciała. Sugeruje się, że spadek tempa metabolizmu jest związany z mniejszym zapotrzebowaniem energetycznym i prawdopodobnie snem kilku osobników we wspólnym gnieździe. Buduje też prawdopodobnie gniazdo lęgowe.

W czasie żerowanie i nocnych wędrówek potrafi poruszać pod spodem gałęzi lub konaru. Uważa się, że może schodzić na ziemię i poszukiwać pokarmu w gęstym poszyciu na dnie lasu ale nie zostało to całkowicie potwierdzone. 

Jego ogon jest bardzo wrażliwy na dotyk. Do komunikacji używa pozycjonowania ogona ( machanie nim służy do odstraszania potencjalnych rywali ). Wyprostowany ogon pokazuje emocje jego posiadacza. 

Sygnały chemiczne są prawdopodobnie używane do oznakowania terytorium.

Odżywia się różnorodnym pokarmem zarówno roślinnym jak i zwierzęcym. W skład jego diety wchodzą owoce i jagody, liście, nektar oraz owady i ich larwy, drobne kręgowce, jaja i pisklęta ptaków. Ostatnio odkryto, że zlizuje sfermentowany nektar z kwiatów palmy. Zawartość alkoholu w nektarze wynosi 3,8% ( jest to jedno z najwyższych stężeń występujących naturalnie w przyrodzie ). Ogonopiór nie upija się dlatego, iż jego organizm znacznie szybciej rozkłada alkohol.

Nie wiele wiadomo o sezonie rozrodczym gatunku.

Przypuszcza się, że system krycia jest monogamiczny ale życie w grupie podpowiada poligamię.

Prawdopodobny okres ciąży to 45 - 55 dni. Samica rodzi w specjalnie wybudowanym gnieździe 1 - 4 młode w miocie, o wadze około 10 gram.

Wydaje się, że młode są karmione co 48 godzin ale to nie zostało do końca potwierdzone.

Po 4 - 5 tygodniach od narodzin młode są gotowe do opuszczenia gniazda lęgowego.

Przypuszcza się, że samica prawdopodobnie oznacza gniazdo lęgowe tak jak i inne spokrewnione gatunki z rodziny Tupaiidae silnym zapachem aby ani samiec ani inne osobniki tego samego gatunku nie wchodziły do gniazda.

Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.

Długość życia nie jest znana ale prawdopodobnie to około 10 - 12 lat.

Ptilocercus lowii lowii

Opisane podgatunki :

- Ptilocercus lowii continentis - Półwysep Malajski, wschodnia i zachodnia Sumatra, wyspa Bangka, Archipelag Riau, wyspa Karimun, wyspa Lingga, wyspa Pinie, wyspa Batu

- Ptilocercus lowii lowii - wyspa Labuan, wschodnia Malezja, wyspa Sirhassen, wyspa South Natuna, wschodnia Sumatra           

Ptilocercus lowii lowii

Gatunek jest uznawany za nie zagrożony mimo, że może być dotknięty utratą i fragmentacją siedlisk ( wylesianie ), jest tolerancyjny na pewien stopień modyfikacji siedlisk ( plantacje i ogrody ) i mało jest prawdopodobne aby spadek populacji uzasadniał wpis w bardziej zagrożonych kategoriach.
Jest gatunkiem rzadkim w swoim zasięgu.
Do rodziny Ptiocercidae został przydzielony Shoshani i McKenna ( 1998 ). W oparciu o unikalną liczbę zewnętrznych znaków craniodental i szkieletu poza czaszkowego ( Helgen 2005 ). Zostało to potwierdzone przez molekularne dane ( Janecka & wsp.2007 ).
Nie dawne badania potwierdziły, że od 55 mln lat ogonopiór uszasty poświęca 2 godziny w nocy na spożywanie alkoholu. Stężenie alkoholu to aż 3,8%. Palma, której sfermentowany nektar spija kwitnie niemal przez cały rok. Zauważono, że pojedynczy kwiat produkuje alkoholowy nektar przez 1,5 miesiącaco daje gwarancję odwiedzania drzewa przez ogonopióra. Nasiona dojrzewają w tym okresie. Doktor Frank Wiens uważa, że jeśli ogonopióry poświęcają mu tak wiele uwagi to alkohol przynosi im wymierne korzyści.
Ujęty w Załączniku CITES II.
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych min. z Danum Valley, Bukit Lambir, Pasoh Forest Reserve, Perak oraz z wysp Lumut-Sitiawan.
W 2006 odkryto kolonię na opuszczonej plantacji Acacia mangium na obszarze Bintulu Division ( Sarawak, Malezja ) ( Han & wsp. ). 

W niewoli - rzadki.
Hodowany w grupach do 10 osobników w jednej wolierze.
"Ekspozycje" w tzw. nocnych pawilonach. 

Ptilocercus lowii continentis

Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.  

Scandentia - wiewióreczniki, tupaje, ryjówki drzewne. Przegląd gatunków. Część I

Scandentia - rząd ssaków blisko spokrewniony z skóroskrzydłymi ( Dermoptera ) i naczelnymi ( Primates ). 
Dawniej zaliczano je do owadożernych ( Insektivora ), czasami także do naczelnych ( Primates ) ze względu na stosunkowo duży mózg. Ich cechy, którymi są duży i dobrze rozwinięty mózg, słabo wykształcone płaty węchowe i dobry wzrok upodabniały wiewióreczniki do naczelnych. Jednak uzębienie czyli pięcioguzikowe zęby trzonowe i 6 siekaczy w żuchwie stawia je w pobliżu prymitywnych ssaków owadożernych.
Badacze Anderson i Jones ( 1984 ) zaproponowali osobny rząd Scandentia, w którym umieścili rodzinę Tupaiidae. 

Obecnie rząd jest dzielony na dwie rodziny :

Rodzina : ogonopiórowate ( Ptilocercidae ) z 1 rodzajem Ptilocercus i 1 gatunkiem - ogonopiór uszasty ( Ptilocercus lowii )

Rodzina : tupajowate ( Tupaiidae ) z 4 rodzajami :

Urogale - 1 gatunek

Anathana - 1 gatunek

Dendrogale - 2 gatunki

Tupaia - 15 gatunków

i 2 rodzaje wymarłe

Występują w południowej Azji i Azji Południowo-Wschodniej.

Zamieszkują głównie lasy tropikalne od poziomu morza do 3350 m n.p.m.

od lewej : wiewiórecznik północny ( Tupaia belangeri ), w środku : ogonopiór uszasty ( Ptilocercus lowii ), po prawej : wiewiórecznik malutki ( Tupaia minor )

Aktywne głównie za dnia ( 1 gatunek nocny ). Prowadzą nadrzewny i naziemny tryb życia.

Żyją samotnie, w monogamicznych parach lub niewielkich grupach. Są terytorialne. Rewiry samca i samicy nakładają się na siebie i są oznaczone wydzieliną gruczołów zapachowych oraz moczem i kałem.

Budują dwa rodzaje gniazd : jedno jako miejsce odpoczynku, drugie jako miejsce rozrodu i odchowu młodych.

Gatunki nadrzewne zamieszkują różne wysokości, jednak głównie średni poziom. Czasami wspinają się w zwarty baldachim koron drzew.

Potrafią poruszać się po spodem konaru lub gałęzi drzewa.

Schodzą na ziemią i tam buszują wśród gęstych zarośli i poszycia na dnie lasu.

Ich metabolizm zmusza je do ciągłego poszukiwania pokarmu aby utrzymać wysoką energię.

Ich łapki posiadają 5 funkcjonalnych palców, zaopatrzonych w ostre pazurki.

W czasie konsumpcji pokarmu przysiadają na tylnych kończynach.

U części gatunków występuje niewielki dymorfizm płciowy : samica jest nieco mniejsza niż samiec.

Do komunikacji używają sygnałów zapachowych. Używają gruczołów znajdujących się na spodzie ciała do znakowania terytoriów, pokarmu a samica używa tej wydzieliny do oznakowania gniazda, w których przyjdą na świat młode.

Odżywiają się głównie owadami i ich larwami ale skład ich diety zawiera także drobne kręgowce ( gady, płazy, gryzonie ), jaja i pisklęta ptaków, pędy roślin, owoce i jagody, padlinę oraz sfermentowany nektar. Z owoców zjadają tylko miękkie ich części, odrzucając twarde włókna. Usuwają niejadalne części za pomocą łapek i języka. Piją wodę ze zbiorników wodnych, mało wykorzystują wodę zawartą w pokarmie.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, ale zawsze w okresie największej dostępności pokarmu.
3 - 4 mioty w sezonie. System krycia głównie monogamiczny ale poligamia też występuje.
Okres ciąży to średnio 45 - 55 dni. Samica rodzi w specjalnie zbudowanym gnieździe 1 - 4 młode ( średnio 2 ). Młode ważą około 10 gram i są gołe, ślepe, głuche i bezradne.
Karmione są przez samicę około 4 - 5 tygodni mlekiem. Mleko ma wysoką zawartość białka ( 10% ) i wysoką zawartość tłuszczu ( około 26% ), która pozwala utrzymywać młodym wysoką temperaturę ciała ( 37 C ) bez ogrzewania przez samicę. Sesje karmienia trwają 5 - 10 minut raz na 48 godzin. Po 4 - 5 tygodniach młode są gotowe do opuszczenia gniazda. Po 35 - 36 dniach młode przenoszą się do gniazda pary i tam przebywają około 2 - 3 tygodni. Młode po opuszczeniu gniazda przypominają miniaturowe osobniki dorosłe. 
W wieku około 2 miesięcy są już dojrzałe płciowe.
Samica aby zapewnić spokój młodym, pociera gniazdo wydzieliną zapachową. Zapach jest tak silny, że odstrasza zarówno samca jak i inne osobniki tego samego gatunku.
Samiec nie uczestniczy w odchowie potomstwa.
Żyją średnio około 10 lat.

drzewica filipińska ( Urogale everetti )

Wszystkie gatunki mogą być zagrożone utratą siedlisk i ich fragmentacją spowodowane rozwojem rolnictwa i przekształcaniem gruntów w plantacje ( głównie palmy oleistej ).
Jednak większość ma jeszcze dość obfite populacje, które gwarantują, że tylko gwałtowny spadek spowoduje obrót w bardziej zagrożonych kategoriach.
Wszystkie gatunki ujęte są w Załączniku CITES II.
Rejestrowane z obszarów chronionych w swoich zasięgach występowania.
Lokalnie hodowane przez miejscową ludność jako tępiciele owadów w domach.
W obrocie w azjatyckich sklepach zoologicznych i na targowiskach, głównie gatunki z rodzaju Tupaia.

W niewoli - rzadkie.
Głównie azjatyckie ogrody zoologiczne.
W Europie i Ameryce Północnej gatunki z rodzaju Tupaia i Urogale.      

wiewiórecznik pospolity ( Tupaia glis )

Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.  

  

Cuniculidae - paki, rodzina gryzoni z Ameryki Środkowej i Południowej oraz Północnej. Przegląd gatunków.

Paki - Cuniculidae to rodzina gryzoni ( Rodentia ) występująca w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej.

od lewej : Cuniculus hernandezi, Cuniculus paca, Cuniculus taczanowskii

Zamieszkują głównie tropikalne lasy, zarówno górskie jak i nizinne, mglisty las czasami też otwarte tereny trawiaste. Wykorzystują też plantacje drzew owocowych i ogrody jako miejsca żerowania. Preferują zalesione brzegi rzek, strumieni lub potoków ale także stojących zbiorników wodnych.
Są to duże gryzonie ważące do 12 kg ( samce ), samice nieco lżejsze ( 8 - 10 kg ).
Prowadzą nocny tryb życia. Żyją samotnie ale czasami w jednym rewirze mieszkają samiec, samica i ich wcześniejsze potomstwo ( głównie samice ).
Są terytorialne, rewiry to 3 - 4 ha oznaczone moczem. Terytorium często koncentruje się w pobliżu grupy drzew owocowych. Rewiry pokrywają się, często też są bronione wspólnie przez parę żyjącą w pobliżu przed innymi gatunkami ( Dasyprocta ) lub osobnikami tego samego gatunku.

Dasyprocta punctata - Zoo de La Marina ( San Carlos - Kostaryka )

Na kryjówki kopią własne nory lub zajmują opuszczone. Nory są usytuowane w brzegach rzek lub potoków ( zawsze powyżej linii sezonowej powodzi ), zboczach, stokach, pod i wśród korzeni drzew, pod skałami. Nora jest głęboka na 3 metry i zaopatrzona w kilka wejść, główne wejścia są otwarte ale awaryjne są przykryte liśćmi i innym materiałem roślinnym. Nora posiada wewnętrzną komorę, w której ten gryzoń odpoczywa w ciągu dnia.
Są dobrymi pływakami i często uciekają do wody przed zagrożeniem. Potrafią zanurkować i przebywają pod wodą do 15 minut. Skaczą do 1 metra i mogą pozostać w bezruchu do 45 minut. 
Po swoim terytorium poruszają się wydeptanymi ścieżkami, które tworzą sieć komunikacyjną. Jeśli ścieżki są nawiedzane prze drapieżniki, szybko są tworzone nowe. 
Komunikują się za pomocą sygnałów wizualnych, akustycznych, chemicznych i dotyku. Jednak główną rolę w komunikacji odgrywają sygnały akustyczne. Są nimi odgłosy, walenie stopami i zgrzytanie zębami. Sugeruje się, że komory jarzmowe służą jako rezonatory dźwięków.
Ich duże torby policzkowe służą do przenoszenia pokarmu, który jest zjadany w norze lub jej pobliżu.

paka ( Cuniculus paca ) 

Są głównie roślinożerne. Zjadają owoce drzew i krzewów, rzadziej liście, pąki czy młode gałązki. Są koprofagami i wchłaniają białko i węglowodany ze specjalnie wyprodukowanych grudek kału. Nie gromadzą zapasów pokarmu ale gromadzą zapasy tłuszczu na okres nie owocowania drzew. 
Paki konkurują o pokarm z wieloma gatunkami, z którymi żyją w tych samych siedliskach. Są to : aguti ( Dasyprocta ), wiewiórki ( Sciurus ), kolczaki ( Proechimys ), pekari ( Tayassu ), mazamy ( Mazama ), hirara ( Eira barbara ), kinkażu ( Potos flavus ), koati ( Nasua ), oposy ( Caluromys ) i ( Metachirus ).
Rozmnażają się w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny ale sugeruje się, że może być też poligamiczny.
Ciąża trwa około 118 dni. Może być do 3 miotów w roku ale przeważnie 2.
Samica rodzi 1, bardzo rzadko 2 młode. Młody rodzi się porośnięty sierścią i z otwartymi oczami. Odstawienie zaczyna się już po upływie 6 tygodni od narodzin.
Dojrzałość płciową uzyskuje po 6 - 12 miesiącach przy wadze samicy 6,5 kg a samca 7,5 kg.
Żyją do 12,5 lat.

rycina - od lewej : Cuniculus paca ; z prawej : Cuniculus taczanowskii

Obecnie do rodziny Cuniculidae należy 1 rodzaj - Cuniculus z trzema gatunkami.
- Cuniculus hernandezi
- Cuniculus paca - paka, paka nizinna
- Cuniculus taczanowskii - paka górska

paka ( Cuniculus paca )

Obecnie Cuniculus taczanowskii jest uznawany za bliski zagrożenia, Cuniculus paca jako nie zagrożony a Cuniculus hernandezi jako nie sklasyfikowany ze względu na brak dokładnych informacji oraz brak potwierdzenia taksonu.
Główne zagrożenia stanowią utrata i fragmentacja siedlisk oraz polowanie dla mięsa. Innym zagrożeniem jest tępienie gatunków jako szkodników upraw rolnych.
Wszystkie gatunki są rejestrowane z obszarów chronionych w swoich zasięgach.

W niewoli - częściej paka niż paka górska.

Przegląd gatunków :


Cuniculus hernandezi - gryzoń z rodziny pak ( Cuniculidae ).

Występuje w Ameryce Południowej ( Kolumbia - góry Cordillery Centralnej ).

Zamieszkuje górskie lasy na wysokości 2000 - 3000 m n.p.m.

Cuniculus hernandezi - osobnik schwytany w pułapkę

Gatunek słabo poznany. 
Sugeruje się, że biologia, ekologia i sposób życia prawdopodobnie jak u paki górskiej.

Nie opisano żadnych podgatunków.

Cuniculus hernandezi - osobnik schwytany w pułapkę

Gatunek opisany w 2010 przez Castro, Lopez i Beccerra.

Gatunek nie sklasyfikowany ze względu na brak potwierdzenia ważności taksonu oraz brak dokładnych informacji na temat ekologii, siedlisk, dystrybucji, stanu i trendów populacji, historii naturalnej i zagrożeń.

Sugeruje się, że może być obecny w jakimś obszarze chronionym.

Potrzebne są dalsze badania, szczególnie w celu potwierdzenia ważności taksonu.

W niewoli - brak danych.

Paka, paka nizinna ( Cuniculus paca ) - gryzoń z rodziny pak ( Cuniculidae ). Synonim Agouti paca.

Występuje w Ameryce Północnej ( Meksyk - południowo-wschodnie San Luis Potosi, Jalapa, Veracruz, Tabasco, Chiapas, Campeche, Jukatan, Quintana Roo do lasów w Sierra Madre Oriental na północy ), w Ameryce Środkowej ( Belize, Honduras, Salwador, Gwatemala, Nikaragua, Kostaryka, Panama ) i w Ameryce Południowej ( Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Gujana, Gujana Francuska, Surinam, południowo-zachodnia i południowo-wschodnia Brazylia, Peru, Boliwia, Urugwaj, Paragwaj, północna Argentyna ). Wprowadzona na Kubę i do Algierii ( Afryka ).

Zamieszkuje wilgotne tropikalne górskie i nizinne lasy, las mglisty, namorzyny,  lasy łęgowe, bagna i tereny zalewowe, zalesione obszary wzdłuż rzek, potoków, strumieni czy zbiorników stojących od poziomu morza do 2000 m n.p.m. Plantacje drzew owocowych czy ogrody są wykorzystywane jako miejsca żerowania lub korytarze dyspersyjne.

paka ( Cuniculus paca )

Aktywna w ciągu całego roku, głównie od zmierzchu do świtu, rzadko w ciągu dnia ( jeśli już to w godzinach porannych i późnopopołudniowych ).

Żyje samotnie, w pary łączy się w okresie rui. Jednak może też żyć w monogamicznej parze lub grupie ( para i potomstwo ).

Występuje dymorfizm płciowy : samiec cięższy od samicy - waży do 12 kg a samica 8 - 10 kg.

Jest terytorialna, rewir to 3 - 4 ha, które się pokrywają i są oznaczone moczem.

Na kryjówki wybiera nory samodzielnie wykopane lub zajmuje opuszczone innych gatunków. Nory umieszczone są w stromych brzegach rzek, strumieni lub potoków ( zazwyczaj powyżej linii sezonowej powodzi ), pod i wśród korzeni drzew, pod skałami, w zboczach i stokach. Nory mają głębokość do 3 metrów, posiadają kilka wejść oraz wewnętrzną komorę do odpoczynku. Wejścia główne są otwarte, natomiast awaryjne są przykryte liśćmi i innym materiałem roślinnym.

Samiec i samica mogą zamieszkiwać wspólne terytorium ale nie dzielą nigdy wspólnie nory.

Aktywnie broni swojego terytorium przed intruzami własnego gatunku lub innym gatunkami ( aguti ), często wspólnie robi to para zajmująca to samo terytorium. Rewir koncentruje się często w pobliżu grupy drzew owocowych. Po rewirze porusza się wydeptanymi ścieżkami, które tworzą sieć komunikacyjną. Jeśli, któraś ze ścieżek jest nawiedzana przez drapieżniki szybko wydeptuje nową.

Dobrze pływa i nurkuje, pod wodą może przebywać do 15 minut. Potrafi skakać do 1 metra i pozostawać w bezruchu do 45 minut. Ma dobry wzrok i słuch. Ich komórki zwojowe siatkówki są wyposażone w błonę odblaskową ( Tapetum lucidum ), która pomaga im zwiększyć widzialność w ciemności.
Zagrożona przez drapieżnika często chroni się w wodzie. Nieznane bodźce wywołują u niej sytuacje stresowe i przerażenie.  

Osobniki komunikują się za pomocą sygnałów chemicznych, dotykiem, sygnałów wizualnych i akustycznych. Główną rolę odgrywają prawdopodobnie sygnały dźwiękowe, które informują o sytuacjach stresowych jak i nastroju osobnika. Są nimi dźwięki, które dzięki komorze jarzmowo-policzkowej ( służy jako rezonator ) wydostają się na zewnątrz. Mają wysokość około 1 kHz. Zgrzytanie zębami oraz tupot stopami to również sygnały akustyczne.

Przednie kończyny nie są tak sprawne jak kończyny aguti i nie mogą nimi manipulować. Jednak dzięki zmodyfikowanym łukom jarzmowym i silnych kościach i mięśniach szczęki są w stanie rozłupać skorupy orzechów. 

Pokarm zbiera głównie na ziemi, ale na ogół nie nurkuje ani nie poszukuje pokarmu w wodzie.

Odżywia się głównie opadłymi owocami drzew i krzewów, ale także liśćmi, pąkami, gałązkami, trawami, bulwami i prawdopodobnie owadami. Nie gromadzi zapasów pokarmu ale odkłada zapas tłuszczu w organiźmie na okres mniejszej lub braku dostępności owoców. Od listopada do marca jest częsty brak pokarmu dla paki. Jest też koprofagiem i zjada specjalnie wyprodukowany kał z dużą zawartością białka i węglowodanów.

Sezon rozrodczy w ciągu całego całego roku. Ruja u samicy trwa około 32 dni. Następna ruja następuje w ciągu 2 tygodni od narodzin. Odstęp między następną ciążą wynosi 172 - 191 dni. Okres laktacji może się pokrywać z nową ciążą. 

System krycia monogamiczny ale występuje też poligamia. Do kopulacji dochodzi często w wodzie. Samiec często polewa samicę moczem. Musi on zdominować samicę i ustanowić z nią wspólną więź poprzez oddawanie na nią moczu. Jeśli występuje brak akceptacji to samica staje się bardzo agresywna w stosunku do samca.

Ciąża to około 97 - 118 dni. Samica rodzi 1 młode, rzadziej 2 młode w miocie.

Średnio 2 mioty w roku ale w sprzyjających warunkach 3. 

Młody po urodzeniu mierzy średnio około 23 cm i waży od około 605,9 - 736,7 grama. Jest porośnięty sierścią i ma otwarte oczy. Odstawienie następuje po około 90 dniach od narodzin, gdy młody waży około 4 kg.           

Samica po karmieniu wylizuje młode aby stymulować u niego oddawanie kału i moczu, a następnie zlizuje otrzymane produkty w celu likwidacji zapachu przyciągającego drapieżniki jak i odżywienia się.    

Młody zaczyna przechodzić na stały pokarm w 6 tygodniu od narodzin.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.
Samica pozostaje w pobliżu rewiru pary, której jest potomkiem a samiec zostaje przegnany.
Dojrzałość płciową uzyskuje po między 8 - 12 miesiącem życia, jednak większość osobników jest dojrzała przed ukończeniem roku.
Żyje około 12,5 lat.

paka ( Cuniculus paca )

Opisane podgatunki :
- Cuniculus paca alba - Brazylia ( dolina rzeki St.Francis ) - synonim Agouti paca alba 
- Cuniculus paca guanta - Ekwador ( Prov. Pichincha, Guanta ) - synonim Agouti paca guanta 
- Cuniculus paca mexicanae - północna Brazylia ( wyspa Mexiana, Para State ) - synonim Agouti paca mexicanae
- Cuniculus paca nelsoni - południowo-wschodni Meksyk ( Jalapa, Veracruz, Tabasco, Chiapas, Jukatan, Campeche, Quintana Roo ), Gwatemala, Belize, Honduras, Nikaragua, północna Kostaryka - synonim Agouti paca nelsoni
- Cuniculus paca paca - Wenezuela, Kolumbia, Urugwaj, Paragwaj, Peru, wschodnia Brazylia - synonim Agouti paca paca
- Cuniculus paca sublaevis - Kolumbia - synonim Agouti paca sublaevis
- Cuniculus paca venezuelica - Wenezuela ( Aragua State, Maracay ) - synonim Agouti paca venezuelica
- Cuniculus paca virgatus - zachodnia Panama, zachodnia Kostaryka, być może Kolumbia - synonim Agouti paca virgatus

Cuniculus paca nelsoni - samica z młodym

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, prawdopodobieństwo dużych populacji oraz małe prawdopodobieństwo drastycznego spadku do zakwalifikowania w zagrożonych kategoriach. Jednak odnotowano lokalne wymieranie w południowo-wschodniej części jego zasięgu na skutek utraty i fragmentacji siedlisk oraz degradacji i niszczenia środowiska naturalnego ( Quierolo i wsp. 2008 ).
Zagrożenie stanowi fragmentacja i utrata siedlisk, łowiectwo i wprowadzanie gatunków domowych ( psy, koty ).
Gęstość osobnicza w odpowiednim siedlisku może wynosić nawet 84 - 93 osobniki/km2 ( Kolumbia - Eisenberg i Redford 1999 ), do mniej niż 6 osobników/km2 na obszarach, gdzie poluje się na ten gatunek. Gęstość osobnicza zazwyczaj jest określana przez obecność drzew owocowych i ich obfitość na dnie lasu, ilość drapieżników, typ lasu, obecność wody i dostępność miejsc na kryjówki ( Asquith & wsp.1999, Huanca-Hurachi & wsp.2011, Rodriquez-Ruiz & wsp.2011, Sa Petit Labao i Nogueira-Fiho 2011 ).
Okres od listopada do marca jest często uważany za okres braku pokarmu dla gatunku. Jest on często brany pod uwagę jako czynnik mający wpływ na większość populacji. Jednak w tym okresie paka żeruje na liściach oraz zużywa rezerwy tłuszczu zgromadzone w organiźmie ( Asquith & wsp.1999, Beck-King & wsp.1999, Hunca-Hurachi & wsp.2011, Sa Petit Labao i Nogueira-Fiho 2011, Smythe 1987, Smythe & wsp.1982, Zucarotto i inni 2010 ).
Szacuje się, że zakres polowań na niektórych obszarach to około 150 osobników rocznie ( z obszaru 500 km2, co daje 0,4 osobnika/km2 ).
Tępiona jest jako szkodnik upraw rolnych.
Uważa się, że obecność gatunku ma wpływa na rozkład geograficzny psów leśnych ( Speothos venaticus ) ( Aquino & wsp.2009, Gama Nogueira-Fiho i Sa Petit Labao 2011, Gil i Lobo 2012, Michalski i Norris 2011, Rausch & wsp.1981, Vaughan 1986 ).
Gatunek ma wpływ na wygląd zbiorowisk roślinnych poprzez dystrybucję nasion oraz wiele roślin jest pod wpływem działalności tych ssaków. W przypadku niektórych gatunków o jadalnych owocach Attalea oleifera, Hymenaea courbaril paka ma kluczowe znaczenie w regeneracji gatunku ( Asquith & wsp.1999, Darskaja i Małygin 1996, Dubost & wsp.2005, Rausch & wsp.1981, Sa Petit Labao i Nogueira-Fiho 2011, Silverman i wsp.2004 ).
Jest pośrednim żywicielem dla Echinoccus vogeli. Pasożyt ten rozwija się w wątrobie ale także może rozwijać się u ludzi. Mężczyźni spożywający regularnie mięso paki mogą zapaść na leptospirozę. W wyniku obecności mikroorganizmów chorobowych ( Leptospira interrogans ) występuje wysypka, gorączka, bóle mięśni ale też schorzenia wątroby i nerek.
Gatunek został ujęty w Załączniku C do rozporządzenia Rady ( WE ) nr 338/97 z dn.09.12.1996 W Sprawie Ochrony Gatunków Dzikiej Fauny i Flory w Drodze Regulacji Handlu Nimi.
Ujęty w Załączniku CITES III w Hondurasie.
Objęty kontyngentami eksportowymi CITES od 1997 roku dla niektórych krajów.
Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu.

rycina - Cuniculus paca paca

W niewoli.
Hodowana często w parach na tzw. nocnych "ekspozycjach".
Dobrze rozmnaża w warunkach zoo. Okres ciąży jest dłuższy i wynosi około 148,6 dni. Średni okres pomiędzy następną ciążą to 224,5 dni.
55,5% samic miało 2 mioty w roku z 1 młodym. Wśród narodzonych 44,7% stanowiły samice a 55,3% to samce.
Podczas żywienia stwierdzono występowanie preferencji spożywanych owoców. Wybiera owoce o dużej zawartości energetycznej : mango ( Mangifera indica ), papaja ( Carica papaya ), awokado ( Persea americana ). 




Paka górska ( Cuniculus taczanowskii ) - gryzoń z rodziny pak ( Cuniculidae ). Synonim Agouti sierrae - Agouti taczanowskii.

Występuje w Ameryce Południowej ( góry w Peru, Ekwadorze, Kolumbii i w północno-zachodniej Wenezueli ).

Zamieszkuje górskie lasy tropikalne wzdłuż rzek i strumieni na wysokości 1500 - 3700 m n.p.m. 

paka górska ( Cuniculus taczanowskii ) - osobnik w niewoli

Aktywna w ciągu całego roku, od zmierzchu do świtu, rzadko za dnia ( jeśli się to zdarzy to wczesnym rankiem lub późnym popołudniem ). Żyje samotnie, w pary łączy się w okresie rui, może też żyć w monogamicznej parze lub małej grupie ( para i potomstwo ).
Jest terytorialna, rewir jest mniejszy niż paki. Rewiry poszczególnych osobników nakładają się. Rewir jest oznaczony moczem. Samiec i samica z przylegających terytorium broni swojego rewiru przed innymi osobnikami swojego gatunku.
Kopie nory w brzegu strumienia lub rzeki ewentualnie w gęstych zaroślach. Nora ma głębokość do 5 metrów i posiada kilka wejść i wyjść. Ma też wewnętrzną komorę do odpoczynku. Wejścia awaryjne są przykryte liśćmi i innym materiałem roślinnym.
Dobrze pływa i nurkuje, w razie zagrożenia stara się uciec do wody.
Po terytorium porusza się wydeptanymi ścieżkami tworzącymi system komunikacyjny. Jednak jeśli, ścieżki zostaną naruszone przez drapieżnika, szybko wydeptuje nowe.
Poszczególne osobniki komunikują się za pomocą sygnałów chemicznych, dźwiękowych i wizualnych. Sugeruje się, że sygnały chemiczne odgrywają główną rolę w komunikacji.
Pokarm zbiera na ziemi.
Odżywia się głównie opadłymi owocami i orzechami, w okresie niedoboru owoców także liśćmi, nasionami, gałązkami, korą. Jest koprofagiem i zjada kał z dużą zawartością białka i węglowodanów.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny.
Samiec musi zdominować samicę polewając ją moczem.
Okres ciąży to około 118 dni. Samica rodzi 1 młode, rzadko 2 w miocie. 2 mioty w roku.
W momencie narodzin młody waży 450 - 800 gramów. Jest porośnięty sierścią i ma otwarte oczy. Okres laktacji to około 3 miesiące i młode jest odstawiane.
Młody zaczyna przechodzić na stały pokarm już od 6 tygodnia życia.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodym.
Dojrzałość płciową uzyskuje między 8 a 12 miesiącem życia.
Samica pozostaje w pobliżu rewirów pary, której jest potomkiem a samiec jest przeganiany.
Długość życia nie została poznana ale sugeruje się, że może wynosić około 12,5 lat jak u paki.

Cuniculus taczanowskii - osobnik w niewoli

Opisane podgatunki :
- Cuniculus taczanowskii andina - Ekwador ( Prov. Pichincha, Mt. Pichincha ) - synonim Agouti ( Coelogenys ) sierrae andina - Agouti taczanowskii andina
- Cuniculus taczanowskii sierrae - Wenezuela ( Sierra de Merida ), Kolumbia - synonim Agouti sierrae - Agouti paca sierrae - Agouti taczanowskii sierrae - Cuniculus sierrae
- Cuniculus taczanowskii taczanowskii - Ekwador - synonim Agouti taczanowskii taczanowskii

paka górska ( Cuniculus taczanowskii )

Gatunek uznawany za bliski zagrożenia z powodu utraty siedlisk w całym zakresie występowania oraz w znacznym spadku prawdopodobnie jednak w mniejszym niż 30% w ciągu ostatnich 30 lat. Główne zagrożenia stanowią utrata i fragmentacja siedlisk, polowanie dla mięsa oraz uznawanie za szkodnika upraw rolnych.
Opisany przez polskiego badacza Jana Sztolcmana ( Stolzmann ) w 1865 roku. Był asystentem Władysława Taczanowskiego, na którego cześć nadał nazwę łacińską taczanowskii. 
Gatunek uważany też za tożsamy z Cuniculus sierrae, dlatego analiza danych morfologicznych i molekularnych jest konieczna w celu potwierdzenia tego faktu ( Voss 2003 ).
1 obserwacja pochodzi z gór Boliwii, lasu Yungas ( Rios-Uzeda & wsp.2004 ).
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych. 

Cuniculus taczanowskii

W niewoli - rzadsza od poprzedniego gatunku.
 
             

Cuniculus taczanowskii - osobnik w niewoli

Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.