Afrykańskie gryzonie z rodziny Nesomyidae. Rodzaj Cricetomys. Przegląd gatunków.

Według najnowszych badań ( Happold w druku ) rodzaj Cricetomys składa się z sześciu gatunków.

- Cricetomys ansorgei
- Cricetomys emini - wielkoszczur potężny
- Cricetomys gambianus - wielkoszczur gambijski
- Cricetomys #1
- Cricetomys #2
- Cricetomys #3

Nie uwzględniono Cricetomys kivuensis ze względu na brak potwierdzonych danych kraniometrycznych. W tym przypadku brak właściwych danych podważa istnienie Cricetomys kivuensis jako samodzielnego gatunku. Zawarty w chwili obecnej w Cricetomys emini. Uwzględnione są badania mitochondrialnego DNA i kraniometrii.

wielkoszczur potężny ( Cricetomys emini ) - osobnik w zoo Ostrawa

Cricetomys ansorgei - Thomas, 1904 - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Nesomyidae, z podrodziny Cricetomyinae. Synonim  Cricetomys emini ansorgei. 

Występuje we wschodniej i południowej Afryce ( Kenia, wschodnia i południowa Uganda, południowa Dem. Rep. Konga, zachodnia i południowa Angola, południowa Zambia, wschodnie Zimbabwe, północno-wschodnia R.P.A. - Prowincja Limpopo, północno-wschodni KwaZulu-Natal, wyspa Zanzibar, Tanzania ).

Zamieszkuje suchą sawannę i busz, kolczaste zarośla, obrzeża lasów, obszary wyżynne i górskie, pola uprawne, plantacje a nawet obszary wiejskie i miejskie od poziomu morza do 2000 m n.p.m.

wielkoszczur gambijski ( Cricetomys gambianus ) - osobnik w warunkach naturalnych

Aktywny w ciągu całego roku, głównie w godzinach nocnych. Szczyt aktywności przejawia tuż po zachodzie słońca i przed świtem. W ciągu dnia jest prawie nie aktywny ze względu na niską odporność na wysoką temperaturę. Typowy samotnik, chociaż samice mogą tworzyć duże grupy, składające się z samic z młodymi. Jednak samce są na ogół samotne. 
W okresach nocnych spadków temperatury mogą się grupować w celu wspólnego ogrzania się ( gatunki z rodzaju Cricetomys mają małą warstwę tłuszczową, która pozwala utrzymywać temperaturę ciała ) ale przejaw tego zachowania zaobserwowano w niewoli. 
Jest terytorialny, ale zakres rewiru nie jest znany, rewiry samic i samców prawdopodobnie zachodzą na siebie. W niektórych obszarach prowadzi koczowniczy tryb życia ( obszary miejskie ). Bardzo agresywnie broni dostępu do swojej kryjówki zarówno przed osobnikami tej samej płci jak i przeciwnej. 
Brak widocznego dymorfizmu płciowego. Wielkość ciała to około 645 - 900 mm, bez ogona. Waga to 1 - 1,3 kg. Ubarwienie  jasnobrązowe do brązowego. Długi ogon stanowiący połowę długości ciała jest nagi i łuszczy się z białą końcówką. Posiada wąską głowę z małymi oczami. Wyróżniająca cecha to duże torebki policzkowe, które mogą się rozszerzać do sporych rozmiarów. Umożliwia to transport dużej ilości pokarmu jeśli jest to konieczne. 
Na kryjówki wybiera powalone drzewa, opuszczone nory, dziuple drzew, zagłębienia pod krzewami lub kępami traw, naturalne jaskinie i groty, zagłębienia pod skałami lub głazami, kopce termitów. W miastach nawet w kanalizacji.
Kryjówka składa się z systemu komór i tuneli. Są to komora gniazdowa oraz 2 lub 3 spiżarnie.
Dobrze się wspina i pływa.
Do komunikacji używa głównie wokalizy. Do nocnego poruszania się wykorzystuje doskonały węch i słuch gdyż ma słaby wzrok.   
Odżywia się różnorodnym pokarmem nie gardząc ani pokarmem zwierzęcym ani roślinnym. W skład jego diety wchodzą różnorodne owoce, orzechy , nasiona, jagody, bulwy, kłącza, cebule, korzonki, owady, termity, mięczaki i ślimaki.
Potrafi przenieść do 3 kg pokarmu w ciągu 2 - 2,5 godziny.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, ale szczyt w okresie letnim.
System krycia monogamiczny. Ciąża trwa około 27 - 32 dni. Samica rodzi 1 - 5 młodych w miocie ( średnio 3 ), może być nawet 9 miotów w roku. Młode rodzą się gołe, z zamkniętymi oczami i uszami. Po około 2 tygodniach od narodzin są porośnięte całkowicie sierścią i mają otwarte uszy. Po ukończeniu 3 tygodnia otwierają oczy. W wieku około 1 miesiąca następuje odstawienie i przechodzą na stały pokarm. Gniazdo opuszczają w wieku około 3 miesięcy.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi ale może nawet zjeść własne potomstwo. Samica po porodzie jest bardzo agresywna w stosunku do samca i szybko stara się go przepędzić ze swojego rewiru.
Samice często pomagają sobie w opiece a nawet dochodzi do opieki nad młodymi gdy one stracą swoją rodzicielkę.  
Dojrzałość płciową uzyskuje : samica w wieku 5 - 6 miesięcy, samiec 6 - 7 miesięcy.
Żyje około 2 - 3 lat, pokrewne gatunki dożywają w niewoli 5 - 7 a nawet 8 lat. 

rycina - Cricetomys gambianus

Opisane podgatunki :
- Cricetomys ansorgei adventor - Thomas & Wroughton, 1907 - Mozambik (  Inhambane )
- Cricetomys ansorgei cosensi - Hinton, 1919 - wyspa Zanzibar ( Tanzania ) - synonim Cricetomys cosensi 
- Cricetomys ansorgei cuncator - Thomas & Wroughton, 1908 - Mozambik ( Tambarara, Gorongoza district ), R.P.A. - synonim Cricetomys cuncator - Cricetomys cunctator  
- Cricetomys ansorgei elgonis - Thomas, 1910 - zachodnia Kenia ( Elgeyo Forest, Mt Elgon, Rift Valley Prov ) - synonim Cricetomys elgonis 
- Cricetomys ansorgei enguvi - Heller, 1912 - góry wschodniej Afryki, Kenia (  Mt Umengo, Taita Hills, Coast Province )
- Cricetomys ansorgei haagneri - Roberts, 1926 - R.P.A. ( Transvaal )
- Cricetomys ansorgei kenyensis - Osgood, 1910 - góry w Afryce Wschodniej , Kenia, na południe od Mt Kenya w Central Prov
- Cricetomys ansorgei luteus - Dollman, 1911 - Kenia ( Central Prov, Igembi Hills, północno-wschodnia Mt Kenya ) - synonim Cricetomys emini luteus 
- Cricetomys ansorgei microtis - Lönnberg, 1917 - góry w Afryce Wschodniej - synonim Cricetomys microtis  
- Cricetomys ansorgei osgoodi - Heller, 1912 - południowo-wschodnia Kenia ( Mazeras, Coast Province )
- Cricetomys ansorgei raineyi - Heller, 1912 - centralna Kenia ( Mt Gargues, Mathews Range, Rift Valley Prov ) - synonim Cricetomys emini raineyi  
- Cricetomys ansorgei selindensis - Roberts, 1946 - Zimbabwe ( Mt. Selinda )
- Cricetomys  ansorgei vaughanjonesi - St. Leger, 1937 - górna Zambezi, północno-zachodnie Zimbabwe, południowa Zambia - synonim Cricetomys emini vaughanjonesi 
- Cricetomys ansorgei viator - Thomas, 1904 - Malawi ( Likangala ) - synonim Cricetomys viator  

Cricetomys gambianus - osobniki w niewoli 

Gatunek nie oznaczony przez IUCN ze względu na prowadzone badania, 
włączony w Cricetomys gambianus. 
W chwili obecnej Cricetomys gambianus ansorgei jako nie zagrożony ze względu na szerokie rozpowszechnienie, tolerancję na pewien stopień modyfikacji siedlisk i prawdopodobieństwo dużych populacji w części zasięgu.
Główne zagrożenie stanowi polowanie dla mięsa w części zasięgu.
Na niektórych obszarach traktowany jako szkodnik upraw rolnych.
Wykorzystywany ze względu na swój doskonały węch oraz dostępność i tanie utrzymanie do poszukiwania min lądowych w niektórych krajach Afryki.
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zakresie.
Filogeneza mitochondrialnego DNA usuwa dwa kłady z Afryki Zachodniej i jeden kład ze wschodniej Afryki oraz przedstawicieli centralnej Afryki. Ten ostatni kład można podzielić na cztery subkłady. Łącznie stanowi to sześć gatunków ( Happold w druku ). Według tego Cricetomys ansorgei występuje  na sawannie wschodniej i południowej Afryki.

Cricetomys emini 

W niewoli.
Rzadki, może być opisany jako Cricetomys gambianus.
Tylko w niektórych ogrodach zoologicznych Europy ( Czechy - Praga i Ostrawa ) i Ameryki Północnej. 

Cricetomys gambianus ansorgei - jako poszukiwacz min lądowych

Wielkoszczur potężny ( Cricetomys emini ) Wroughton, 1910 - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Nesomyidae, z podrodziny Cricetomyinae. Synonim  Cricetomys dissimulus emini - Cricetomys gambianus emini.

Występuje w zachodniej i centralnej Afryce ( od Sierra Leone, Gwinei do Kamerunu, Demokratycznej Republiki Konga i południowej części Republiki Środkowoafrykańskiej ale i północnej Angoli, także na wyspie Bioko ). Według najnowszych badań jest ograniczony do Demokratycznej Republiki Konga ( prawy brzeg rzeki Kongo ).

Zamieszkuje wilgotne tropikalne lasy i ich obrzeża, ale unika terenów otwartych od poziomu morza do 3500 m n.p.m.

wielkoszczur potężny ( Cricetomys emini ) 

Aktywny w ciągu całego roku, szczyt aktywności od zmierzchu do świtu.
W ciągu dnia jest prawie nie aktywny, przebywa w kryjówce.
Żyje samotnie, jedynie samice mogą tworzyć zespoły matek z młodymi w celu wspólnej opieki nad potomstwem.
Jest terytorialny, lecz zakres rewirów osobników nie został poznany, wydaje się jednak, że rewiry samic i samców zachodzą na siebie. Osobniki agresywnie bronią swoich rewirów.
Brak widocznego dymorfizmu płciowego. Długość ciała to około 700 - 910 mm bez ogona a waga dochodzi do 1,2 kg. Ubarwienie ma szare z białym brzuchem. Jak wszystkie gatunki z rodzaju Cricetomys posiada duże torebki policzkowe.
W torebkach tych może przenieść duże ilości pokarmu nawet do 100 ml w jednej. 
Kryjówki zakłada w powalonych pniach, dziuplach drzew, zagłębieniach wśród korzeni drzew, gęstych zaroślach czy opuszczonych norach. Kryjówka składa się z gniazda i kilku spiżarni.
Do nocnego poruszania się wykorzystuje doskonały węch i słuch, wzrok ma słaby. 
Jest doskonałym wspinaczem i pływakiem. 
Do komunikacji używa sygnałów zapachowych i wokalizy.   
Jest wszystkożerny. W swojej diecie nie gardzi pokarmem roślinnym i zwierzęcym. Zjada owoce, nasiona, orzechy, jagody, bulwy, cebule, kłącza, korzonki, owady i ich larwy, małe kręgowce, mięczaki i ślimaki.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. Szczyt sezonu w okresie letnim. System krycia monogamiczny. Zaloty są bardzo agresywne, obie płcie przepychają się i walczą ze sobą.
Ciąża trwa 30 - 32 dni. Samica rodzi 1 - 5 młodych w miocie ( średnio 3 ).
W roku może być od 4 do 6 miotów. 
Młode rodzą się gołe i mają zamknięte oczy i uszy. Posiadają jedynie duże wibrysy. Po około 12 dniach od narodzin są już porośnięte sierścią i mają otwarte uszy. W wieku 21 dni otwierają oczy a po około 30 dniach od narodzin następuje odstawienie i młode przechodzą na stały pokarm.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem a nawet może zjeść swoje młode, dlatego samica po porodzie agresywnie przegania samca.
Samice tworzą zespoły matek z potomstwem, którym wspólnie się opiekują. Dochodzi często do opieki nad młodymi, których matki zginęły.
Dojrzałość płciową uzyskuje : samica w wieku około 5 - 6 miesięcy, samiec w wieku 6 - 7 miesięcy.
Żyje około 3 - 5 lat.

Cricetomys emini - osobniki w hodowli

Opisane podgatunki : 
- Cricetomys emini dolichops - Osgood, 1910 - Gabon ( Como River ), Kongo - synonim Cricetomys gambianus dolichops - Cricetomys dolichops - uznawany za synonim Cricetomys emini
- Cricetomys emini emini - Wroughton, 1910 -Demokratyczna Republika Konga ( Monbuttu ) 
- Cricetomys emini kivuensis - Lönnberg, 1917 - Demokratyczna Republika Konga ( Kivu region, Lake Kivu ), południowa Uganda, Rwanda, Burundi - synonim Cricetomys gambianus kivuensis - Cricetomys kivuensis - uważany za samodzielny gatunek przez niektórych autorów
- Cricetomys emini liberiae - Osgood, 1910 - Liberia - synonim Cricetomys gambianus liberiae - uznawany za synonim Cricetomys emini
- Cricetomys emini poensis - Osgood, 1910 - wyspa Bioko ( Fernando Poo ), Gwinea Równikowa - synonim Cricetomys gambianus poensis - uznawany za synonim Cricetomys emini
- Cricetomys emini proparator - Wroughton, 1910 - Demokratyczna Republika Konga ( Beni region, Kivu region, zachodnie Ruwenzori, Ituri region ), Uganda ( wschodnie Ruwenzori ) - synonim Cricetomys proparator - Cricetomys dissimilis proparator - Cricetomys gambianus proparator - uznawany za synonim Cricetomys emini
- Cricetomys emini sanctus - Hinton, 1919 - Demokratyczna Republika Konga ( zachodnie Kasai, Kananga /Luluabourg/, Equateur Prov, Lukolela, Ikongo / Inongo/ ) - synonim Cricetomys dissimulus sanctus - Cricetomys gambianus sanctus - uznawany jako synonim Cricetomys emini
- Cricetomys emini tephrus - (Rochebrune, 1885) - Angola - synonim Mus  tephrus - uznawany za synonim Cricetomys emini dissimilis

Crocetomys emini - osobnik w hodowli 

Gatunek najprawdopodobniej jest złożony z kilku różnych gatunków.
Uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję oraz  prawdopodobieństwo dużych populacji. Jest małe prawdopodobieństwo aby populacje spadły wystarczająco szybko by kwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach. Cricetomys kivuensis jest w nim zawarty.
Gatunek nie został zarejestrowany z obszarów bezleśnych.
Zagrożenie może stanowić polowanie dla mięsa przez miejscową ludność ale w chwili obecnej nie uważa się go za główne zagrożenie. Innym zagrożeniem jest wycinka lasów tropikalnych.
Jest uważany za szkodnika w niektórych częściach zasięgu.
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zakresie.
Według badań mitochondrialnej filogenezy cytochromu b i pomiarów czaszek rodzaju Cricetomys zebranych w Afryce Subsaharyjskiej, Cricetomys emini jest ograniczony w swojej dystrybucji do obszarów leśnych Demokratycznej Republiki Konga ( prawy brzeg rzeki Kongo ). Czaszkowy fenotyp w rodzaju Cricetomys zwykle odpowiada za podział na strefy ekologiczne ( leśną lub sawanny), a nie do filogenetycznej przynależności danego gatunku, co sugeruje, że zróżnicowany wybór całych gradientów środowiskowych może być odpowiedzialny za dywersyfikację biologiczną w obrębie rodzaju.
Potrzebne są dalsze badania w celu rozwiązania problemów taksonomicznych w obrębie tego rodzaju. Potrzebne są również badania dotyczące wielkości populacji, jej stanu i trendów, ekologii, biologii, siedlisk, ewentualnych zagrożeń.

Cricetomys gambianus - zoo Plzen

W niewoli - rzadki.
Może być opisany jako Cricetomys gambianus.
Ogrody zoologiczne Europy ( Czechy ) i Ameryki Północnej.






Wielkoszczur gambijski ( Cricetomys gambianus ) - Waterhouse, 1840 - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Nesomyidae, z podrodziny Cricetomyinae. Synonim Cricetomys gambiensis.

Występuje w Afryce ( od wybrzeży Afryki Zachodniej poprzez środkową Afrykę do wybrzeża Afryki Wschodniej, na południe do północno-wschodnich krańców Republiki Południowej Afryki i południowej Angoli ). Według ostatnich badań występuje jedynie w Afryce Zachodniej.

Zamieszkuje różnorodne siedliska : sawannę, busz, las tropikalny, obszary wyżynne i górskie, pola uprawne, plantacje, sady i ogrody, miasta od poziomu morza do 2000 - 3500 m n.p.m.

wielkoszczur gambijski ( Cricetomys gambianus ) - osobnik w warunkach naturalnych

Aktywny w ciągu całego roku, od zmierzchu do świtu. Dzień spędza w kryjówce.
Prowadzi samotny tryb życia, jedynie samice mogą tworzyć grupy matek z młodymi.
Jest terytorialny, wielkość rewiru osobnika nie została poznana.
Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Samica może być nieco lżejsza. Długość ciała to 645 do 910 mm, waga 1 do 1,47 kg. Ubarwienie brązowe z  ciemnym pierścieniem wokół oczu. Ogon stanowi około połowy długości ciała. Jest nagi i łuszczący się. Posiada charakterystyczne torebki policzkowe, w których może przenieść duże ilości pokarmu. Ma niską zawartość podskórnego tłuszczu, co może być przyczyną niskiej odporności na zimno. Nie toleruje lub ma małą tolerancję na wysoką temperaturę w środku afrykańskiego dnia.
Na kryjówki wykorzystuje opuszczone nory, powalone drzewa, dziuple drzew, gęste zarośla, naturalne jaskinie i groty, w obszarach miejskich systemy kanalizacji. Gniazdo często znajduje się w dość chłodnej części kryjówki. Jest  prawie nieaktywny w ciągu dnia, i w nocy poszukuje pokarmu. 
Jest doskonałym wspinaczem, potrafiącym szybko wspiąć się na wysokość 2 metrów. Dobrze pływa. 
W czasie nocnych wędrówek zbierany pokarm przenosi w torebkach policzkowych do kryjówki. Torebki wewnątrz policzków mogą zawierać ponad 100 ml, kiedy są wypełnione. Pozwala to na transport niezwykłej ilości pokarmu w krótkim okresie czasu. Niektóre badania wykazały, że transportuje 3 kg  pokarmu w ciągu dwóch i pół godziny.  
Gatunek ten szybko dostosowuje się do nowych sytuacji, np. w niewoli. Zaobserwowano, że potrafi się tłoczyć, gdy temperatura w hodowli spada.
Uważa się, że jest gatunkiem pasywnym i nieśmiałym na wolności. Jednak bardzo pilnuje swoich gniazd i jest agresywny w ich obronie.  
Wykorzystuje pisk jako główną formę komunikacji. Emituje jeden krótki krzyk, który różni się od pisku Cricetomys emini. Samce używają podczas zalotów śladów zapachowych moczu pozostawionych przez samice.
Jest gatunkiem wszystkożernym. W skład jego diety wchodzi zarówno pokarm roślinny jak i zwierzęcy. Zjada owoce, jagody, orzechy, bulwy, kłącza, cebule, korzonki ale także owady i ich larwy, termity, mrówki, drobne kręgowce, mięczaki, ślimaki itp. Zbiera duże ilości pokarmu pasującego do wnętrza torebki zlokalizowanej na wewnętrznych policzkach. Pokarm zjada na miejscu lub przenosi w torebkach do kryjówki.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku ale szczyt sezonu zazwyczaj w lecie.
System krycia monogamiczny. Zaloty to specyficzna forma zachowań. Samiec zwykle wącha i liże obszary płciowe samicy przed przystąpieniem do krycia. Samiec i samica często stają pionowo i jeden z osobników przewraca drugiego, a następnie ścigają się nawzajem, aż samica jest gotowa do kopulacji. Jeżeli samica nie jest gotowa lub odrzuca samca, gryzie go w ogon i ucieka.
Cykl rujowy trwa od 3 do 15 dni, a długość rui od około 1,4 do 7,8 dni. Jednak cykl rujowy jest często nieregularny i wydaje się, że zależy od wielu czynników zewnętrznych, w tym czynniki środowiskowe mają chyba największy wpływ. 
Okres ciąży to 30 - 32 dni. Samica rodzi 1 - 5 młodych w miocie ( średnio 3 ). Może być do 9 miotów w roku.
Samica jest bardzo agresywna w czasie i zaraz po porodzie. 
Młode rodzą się gołe, oczy i uszy mają zamknięte. Charakterystyczny długi ogon nie wykazuje wzrostu aż do 30 - 35 dnia od narodzin. Po 14 dniach są porośnięte sierścią i mają otwarte uszy. Oczy otwierają w wieku około 21 dni.
W okresie laktacji samice preferują bardziej miękki pokarm. Odstawienie następuje po około miesiącu i młode przechodzą na stały pokarm.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem a nawet może dojść do kanibalizmu.
Samice często tworzą zespoły, które wspólnie wychowują potomstwo. Zdarza się odchów potomstwa samic, które zginęły.
Dojrzałość płciową uzyskuje : samica w wieku około 6 miesięcy a samiec w wieku 5 - 7 miesięcy.
W warunkach naturalnych długość życia szacowana jest na 2 -3 lata, w niewoli 5 - 7 a nawet 8 lat.

rycina - Cricetomys gambianus

Opisane podgatunki :
- Cricetomys gambianus adventor - Thomas & Wroughton, 1907 - Mozambik ( Inhambane ) - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus ansorgei - Thomas, 1904 - Kenia, wschodnia i południowa Uganda, południowa część Dem. Rep. Konga, zachodnia i południowa Angola, południowa Zambia, wschodnie Zimbabwe, północno-wschodnie R.P.A. ( Limpopo Province, północno-wschodni KwaZulu-Natal ), wyspa Zanzibar ( Tanzania ) - synonim  Cricetomys ansorgei - Cricetomys emini ansorgei - uznawany za samodzielny gatunek Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus buchanani - Thomas & Hinton, 1921 - Gambia, Senegal, Nigeria - synonim Cricetomys buchanani - uznawany za synonim Cricetomys gambianus
- Cricetomys gambianus cosensi - Hinton, 1919 - wyspa Zanzibar ( Tanzania ) - synonim Cricetomys cosensi - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus cuncator - Thomas & Wroughton, 1908 - Mozambik ( Tambarara, Gorongoza district ), R.P.A. - synonim Cricetomys cuncator - Cricetomys cunctator - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus dichrurus - Osgood, 1910 - południowa Nigeria - uznawany za synonim Cricetomys gambianus  
- Cricetomys gambianus dissimilis - Rochebrune, 1885 - Gwinea, Demokratyczna Republika Konga, Angola - synonim Cricetomys dissimilis - uznawany jako synonim Cricetomys emini
- Cricetomys gambianus elgonis - Thomas, 1910 - zachodnia Kenia ( Elgeyo Forest, Mt Elgon, Rift Valley Prov ) - synonim Cricetomys elgonis - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei 
- Cricetomys gambianus enguvi - Heller, 1912 - góry Afryki Wschodniej, Kenia ( Mt Umengo, Taita Hills, Coast Province ) - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus gambianus - Waterhouse, 1840 - Afryka Zachodnia ( rzeka Gambia )
- Cricetomys gambianus goliath - (Ruppell, 1842) - Senegal, Gambia - synonim Cricetomys goliath - uważany za rasę
- Cricetomys gambianus grahami - Hinton, 1910 - południowo-wschodni Sudan ( Nuba Mts, Kordofan ) - uważany za rasę
- Cricetomys gambianus haagneri - Roberts, 1926 - R.P.A. ( Transvaal ) - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus kenyensis - Osgood, 1910 - góry Afryki Wschodniej, Kenia ( Mt Kenya, Central Prov ) - uznawany jako synonim Cricetomys  ansorgei - zbliżony do Cricetomys gambianus 
- Cricetomys gambianus langi - Hatt, 1934 - Demokratyczna Republika Konga ( Faradje, Uele District, Uele region ) - uznawany za synonim Cricetomys  gambianus
- Cricetomys gambianus luteus - Dollman, 1911 - Kenia ( Central Prov, Igembi Hills, Mt Kenya ) - synonim Cricetomys emini luteus - uznawany za synonim Cricetomys ansorgei lub emini
- Cricetomys gambianus microtis - Lönnberg, 1917 - góry Afryki Wschodniej - synonim Cricetomys microtis - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus oliviae - Dollman, 1911 - pólnocna Nigeria - uznawany za synonim Cricetomys gambianus
- Cricetomys gambianus osgoodi - Heller, 1912 - południowo-wschodnia Kenia ( Mazeras, Coast Province ) - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus raineyi - Heller, 1912 - środkowa Kenia ( Mt Gargues, Mathews Range, Rift Valley Prov ) - synonim Cricetomys emini raineyi - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus selindensis - Roberts, 1946 - Zimbabwe ( Mt. Selinda ) - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus servorum - Hinton, 1919 - południowa Nigeria ( Lagos ) - synonim Cricetomys servorum - uważany za rasę
- Cricetomys gambianus vaughanjonesi - St. Leger, 1937 - górna Zambezi, północno-wschodnie Zimbabwe, południowa Zambia - synonim Cricetomys emini vaughanjonesi - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei
- Cricetomys gambianus viator - Thomas, 1904 - Malawi ( Likangala ) - synonim Cricetomys viator - uznawany jako synonim Cricetomys ansorgei

Cricetomys gambianus - osobnik w hodowli

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, prawdopodobieństwo dużych populacji, duży stopień tolerancji na zmiany środowiskowe oraz brak zagrożeń w chwili obecnej. Wydaje się, że spadek populacji na skutek polowań nie będzie na tyle szybki aby kwalifikować go w bardziej zagrożonych kategoriach. 
Gatunek jest złożony z kilku gatunków.
Uważa się, że dzięki swojej elastyczności i możliwością przystosowawczym jest w stanie przetrwać nawet w wysoko zmodyfikowanych siedliskach np. miasta.
Według badań mitochondrialnej filogenezy cytochromu b i pomiarów czaszek rodzaju Cricetomys zebranych w Afryce Subsaharyjskiej, Cricetomys gambianus występuje na sawannach i leśnych polanach w Afryce Zachodniej. Czaszkowy fenotyp w rodzaju Cricetomys zwykle odpowiada za podział na strefy ekologiczne ( leśną lub sawanny), a nie do filogenetycznej przynależności danego gatunku, co sugeruje, że zróżnicowany wybór całych gradientów środowiskowych może być odpowiedzialny za dywersyfikację biologiczną w obrębie rodzaju.
Cricetomys gambianus jest wykorzystywany w badaniach medycznych oraz  dostarcza wielu informacji na temat fizjologii i zachowania gryzoni ( Ajayi, 1977a ; Kingdon, 1989 ; Nowak, 1997 ). Rozpoznaje zapachem gruźlicę. 
W niektórych krajach Europy stał się domowym pupilem.
W Stanach Zjednoczonych Ameryki jest gatunkiem inwazyjnym na Grassy Key ( Floryda ) na skutek ucieczek z prywatnych hodowli lub świadomych porzuceń zwierząt. Ze względu na przyniesienie tzw. małpiego wirusa w 2003 roku CDC i FDA wydały zakaz importu gatunku do U.S.A.
W Tanzanii powstało przedsiębiorstwo społeczne założone przez dwóch Belgów o nazwie APOPO. Wykorzystuje ono gryzonie z rodzaju Cricetomys do wykrywania min lądowych. Ich wysoko rozwinięty zmysł węchu pozwala na szkolenie. Wyszkolone wielkoszczury zwane są HeroRATS. Koszty utrzymania oraz szkolenia zwierząt są niewysokie. Ich hodowla w niewoli nie jest trudna a osobniki żyją do 5 - 7 lat. Wielkoszczur nie przywiązuje się do trenera, dlatego może być obsługiwany przez inne osoby. Ich motywacją do pracy jest pokarm. Adaptacja ta jest wykorzystywana przy przenoszeniu osobników na nowe tereny z nową obsługą. W polach minowych, wielkoszczury są zbyt lekkie, aby zdetonować znajdujące się nad nimi miny. Ich mały rozmiar oznacza również, że mogą być łatwo transportowane do odległych miejsc operacyjnych. Na polu minowym, noszą uprząż podłączoną do liny zawieszonej między dwoma członkami obsługi. Wielkoszczury metodycznie penetrują w górę i w dół wyznaczony niebezpieczny obszar i wskazując wybuchowy zapach drapaniem w ziemię. Każdy obszar jest przeszukiwany przez co najmniej dwa osobniki. Miejsca wskazane przez zwierzęta są oznakowane, a następnie sprawdzane przez zespół saperów w celu zniszczenia min.
Badania prowadzone są obecnie w U.S.A i innych krajach w celu jak najlepszych sposobów szkolenia i podnoszenia umiejętności zwierząt. 
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zakresie.
Potrzebne są dalsze badania w celu rozwiązania problemów taksonomicznych w obrębie tego rodzaju. Potrzebne są również badania dotyczące wielkości populacji, jej stanu i trendów, ekologii, biologii, siedlisk, ewentualnych zagrożeń.

Cricetomys gambianus - w czasie poszukiwania min lądowych

siedlisko wielkoszczura - tropikalny las - Salonga National Park ( Demokratyczna Republika Konga )

W niewoli.
W warunkach laboratoryjnych, w amatorskiej hodowli ale także w hodowli do celów wojskowych i jako zwierzęta mięsne ( kraje Afryki Zachodniej ).
W ogrodach zoologicznych - rzadki. Tylko niektóre ogrody zoologiczne Europy i U.S.A. 
Przy spadku temperatury w hodowli tłoczy się, wzajemnie ogrzewając.
Zjada wszelkie dostępne granulaty stosowane w hodowli gryzoni.
Dożywa nawet 8 lat ale przeciętna długość życia to 5 - 7 lat.   

Cricetomys gambianus w warunkach naturalnych

Cricetomys #1 - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Nesomyidae, z podrodziny Cricetomyinae. Gatunek przypomina Cricetomys emini.

Występuje w Afryce Zachodniej.

Zamieszkuje strefę lasów tropikalnych.

Wyodrębniony na podstawie badań mitochondrialnej filogenezy cytochromu b i pomiarów czaszek rodzaju Cricetomys zebranych w Afryce Subsaharyjskiej.
Biologia, ekologia i sposób życia prawdopodobnie jak u innych przedstawicieli rodzaju Cricetomys.
Potrzebne są dalsze badania taksonomiczne tego gatunku.




Cricetomys #2 - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Nesomyidae, z podrodziny Cricetomyinae. Gatunek przypomina Cricetomys ansorgei.

Występuje w Afryce Środkowej ( wzdłuż lewego brzegu rzeki Kongo ).

Zamieszkuje tropikalny las. 

Wyodrębniony na podstawie badań mitochondrialnej filogenezy cytochromu b i pomiarów czaszek rodzaju Cricetomys zebranych w Afryce Subsaharyjskiej.
Biologia, ekologia i sposób życia prawdopodobnie jak u innych przedstawicieli rodzaju Cricetomys.
Potrzebne są dalsze badania taksonomiczne tego gatunku.




Cricetomys #3 -  gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Nesomyidae, z podrodziny Cricetomyinae. 

Występuje w Afryce ( na prawym brzegu rzeki Kongo od Kamerunu do Demokratycznej Republiki Konga ).

Zamieszkuje tropikalny las.

Wyodrębniony na podstawie badań mitochondrialnej filogenezy cytochromu b i pomiarów czaszek rodzaju Cricetomys zebranych w Afryce Subsaharyjskiej.
Biologia, ekologia i sposób życia prawdopodobnie jak u innych przedstawicieli rodzaju Cricetomys.
Potrzebne są dalsze badania taksonomiczne tego gatunku.

Cricetomys gambianus - osobnik w hodowli z wypełnionymi torbami policzkowymi

Opracowano na podstawie :

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.