Ameryka Południowa - jej środowisko naturalne

Kontynent na półkuli zachodniej, połączony pomostem lądowym z Ameryką Północną. Lądowy pomost jest określany jako Ameryka Środkowa. Tym to pomostem przywędrowały do Ameryki Południowej nie które rodziny ssaków ( kotowate, jeleniowate ) i ludzie.

Park Narodowy Huascaran

Ameryka Południowa dość długo pozostawała w izolacji i rozwijały się tu endemiczne rodziny ssaków.
Większość kontynentu jest terenem nizinnym o średniej wysokości 655 m.
Najwyższym punktem jest szczyt Aconcagua ( 6960 m n.p.m. ) a najniższym jest punkt w solnisku Salinas Chicas ( 42 m p.p.m. ).

pływające wyspy Indian Uru na jeziorze Titicaca

Podobnie jak w Ameryce Północnej tak i w Południowej, wzdłuż zachodniego wybrzeża ciągnie się pasmo górskie. Są to Andy złożone z kilku łańcuchów rozdzielonych obniżeniami. Obniżenia owe stanowią obszar aktywny sejsmicznie z licznymi czynnymi wulkanami z wulkanem Llullaillaco ( 6723 m n.p.m. ), który jest najwyższym aktywnym wulkanem na Ziemi. 

Andy - Biała Kordyliera

Z Andów wpływa druga co do długości i największa pod względem dorzecza i zasobności w wodę  rzeka na Ziemi - Amazonka. W Amazonce przez cały rok utrzymuje się wysoki stan wody. Jest to związane z różnicą pór deszczowych między dopływami prawymi i lewymi. W dorzeczach prawych dopływów deszcz pada od października do kwietnia a lewych od marca do września.

meandry dopływu Amazonki w lesie deszczowym

Sama Amazonka otrzymuje deszcze w maju i czerwcu. Wylewa dwa razy w roku, zalewając okoliczny las na przestrzeni wielu kilometrów.

Rzeka ta wlewa do Oceanu Atlantyckiego około 7 tysięcy km3 wody, średnio w roku, co powoduje wysłodzenie wody morskiej w oceanie aż około 700 km od jej ujścia. Amazonka jest żeglowna dla statków morskich od jej ujścia do Iquitos w Peru ( 4,2 tys. km od Atlantyku ).

las zalewowy nad Amazonką

Drugą ważną rzeką Ameryki Południowej jest Orinoko w północnej części kontynentu.

W dorzeczu Amazonki rośnie największy na Ziemi wiecznie zielony las równikowy. Niestety wiele połaci tego lasu zostało zniszczone przez człowieka. Niszczenie i wycinanie tego lasu ma wpływ na warunki klimatyczne na całej Ziemi.


W Ameryce Południowej występują wszystkie strefy klimatyczne. Od klimatów równikowych w północnej części kontynentu przez zwrotnikowe, podzwrotnikowe, umiarkowane po okołobiegunowe na południowych krańcach. W Andach występuje chłodny klimat górski.

Występują też bardzo duże różnice w średniej rocznej sumie opadów. Najwyższa średnia przypada na Nizinę Amazonki, gdzie średnia suma opadów wynosi do 4000 mm, jeszcze wyższa jest na zachodnich stokach Kordyliery Zachodniej ( północna część kontynentu ), bo dochodzi do 7000 mm. Najniższą średnią opadów ma pustynia Atakama ( środkowa część Andów ), gdzie dochodzi do około 50 mm rocznie.

 typowe drapieżniki Ameryki Południowej: od lewej góra - jaguar, po prawej góra -  margaj, po lewej dół - ocelot, po prawej dół - puma

Duża różnica wynosi też w średnich temperaturach - najwyższa ( 24-27 stopni C ) Nizina Amazonki, najniższa ( 0-10 stopni C ) Ziemia Ognista.

Brak dużej ilości jezior. Najbardziej znane to jezioro Titicaca ( Andy Środkowe ) czy jezioro Maracaibo ( północna część kontynentu ).

Ziemia Ognista

Świat roślinny na wielu obszarach kontynentu zachował swój pierwotny charakter.

Główną formacją roślinną jest wiecznie zielony, wilgotny las równikowy, występujący w dorzeczu Amazonki i Orinoko. Inną charakterystyczną formacją jest step - pampa ( Argentyna i Urugwaj ). W Andach występuje roślinność górska, bardzo urozmaicona. Zachodnie stoki są porośnięte lasami liściastymi i mieszanymi. W Patagonii step i półpustynie a południowe krańce Ziemi Ognistej  to tundra.

dolina księżycowa w San Pedro de Atacama

Z Ameryki Południowej pochodzą takie rośliny użytkowe jak : tytoń, ziemniak, pomidor, papryka, kakaowiec, ananas.
Wiele roślin ozdobnych czy doniczkowych pochodzi z tego kontynentu m.in. bugenwilla, araukarie, bromelie, zygokaktusy, cereusy i inne. 

 las palmowy ze wschodnich stoków Andów

Świat zwierzęcy charakteryzuje 16 endemicznych rodzin ssaków. Należą do nich : 2 rodziny małp szerokonosych ( płaksowate i pazurkowce ), 2 rodziny szczerbaków ( mrówkojady i leniwce ), rodzina torbaczy ( zbójniki ) oraz 11 rodzin gryzoni z największym przedstawicielem kapibarą ( Hydrochoenus hydrochaeris ) tworzą one podrząd Cavimorpha.

endemiczne gryzonie: po lewej - paka, po prawej - kapibara

Innymi endemicznymi ssakami są: 4 gatunki tapirów, wielbłądowate ( gwanako,wikunia oraz udomowione lama i alpaka ) i nietoperze wampiry.

W ornitofaunie 2 rzędy endemiczne - nandu i kusaki oraz wiele rodzin m.in. tukany, gruchacze, hoacyny.

Charakterystyczne ptaki kontynentu to : kondory, ary i inne gatunki papug, kolibry, czubacze, bławatniki, harpia czy kwezal.

inne charakterystyczne gryzonie : po lewej - aguti złocisty, po prawej - mara patagońska

Bogactwo gadów : od kajmanów i krokodyli po legwany, teju, bazyliszki czy węże zarówno jadowite ( zdradnicowate i grzechotnikowate ) jak i dusiciele ( boa i najbardziej znana anakonda ). Wiele jest żółwi zwłaszcza wodnych, z bardzo charakterystycznym mata mata.

Płazy reprezentowane są zarówno przez ropuchy ( aga ), jak i bardzo ubarwione drzewołazy ( wiele z tych żab posiada trujące brodawki w skórze - wykorzystywane przez plemiona indiańskie do zatruwania strzałek używanych w dmuchawkach ). W wodach Amazonki występuje jeden z największych płazów - diabeł błotny.

charakterystyczne gryzonie : od lewej - szynszyla, w środku - wiskacza, po prawej - świnka morska

Ichtiofauna to bogactwo znanych ryb z domowych akwariów. Są to liczne kąsaczowate ( m.in. neon Inesa, bystrzyk czerwony, żwawik, pirania ), karpieńcowate ( strumieniaki, wachlarki ), piękniczkowate ( gupiki, molinezje ), pielęgnicowate ( skalary, paletki, akary, pielęgniczki ) czy sumowate ( kiryski, kiryśniki, zbrojniki ). Tutaj można spotkać endemicznego prapłaźca ( ryba dwudyszna ) czy największą rybę słodkowodną - arapaimę.

wodospady Iguacu

szczerbaki : od lewej - mrówkojad wielki, leniwiec trójpalczasty, tamandua