1 listopad

Jedynie pamięć pozostaje po Naszych Wiernych Przyjaciołach !!!

Dicrostonyx torquatus - gryzoń z palearktycznej tundry.

Leming obrożny ( Dicrostonyx torquatus ) (Pallas, 1778) - gryzoń z nadrodziny Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Cuniculus torquatus. 

Występuje w północnej Europie ( europejska Rosja - wybrzeże Morza Białego, wyspa Nowa Ziemia ) i połnocnej Azji ( azjatycka Rosja - północno-wschodnia Syberia, Półwysep Czukotka, wyspy Nowej Syberii ).

Zamieszkuje arktyczną, bezdrzewną tundrę porośniętą niskimi krzewinkami, wrzosami, turzycami i trawami. Wykorzystuje też obszary przejściowe i graniczne między strefą lasu a tundrą. 

rycina - leming obrożny ( Dicrostonyx torquatus )

Aktywny w ciągu całego roku i całej doby. 2-godzinne cykle aktywności są przeplatane okresami odpoczynku. Żyje w niewielkich koloniach do kilkudziesięciu osobników. Kolonie stanowią płytkie systemy nor i tuneli, połączone naziemnnymi i podziemnymi szlakami komunikacyjnymi do miejsc żerowania. Kopie własne nory lub zajmuje istniejące innych gatunków. W zimie porusza się często po powierzchni śniegu, ale kopie też tunele między pokrywą śnieżną a zmarzniętą glebą. Buduje kuliste gniazda pod pokrywą śnieżną.
Nora składa się z dwóch komór : gniazdowej i spiżarni do przechowywania pokarmu.
Podejmuje często wędrówki w celu zmiany siedliska, jednak część osobników pozostaje w dotychczasowym miejscu.
Brak widocznego dymorfizmu płciowego. Obie płcie są tej samej wielkości.
Długość ciała wynosi ok. 15 cm, a ogona około 1,2 cm. Sierść ma  czerwonobrązową z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu, brzuch jasny. Na szyi ubarwienie układa się w charakterystyczną obrożę. W okresie zimowym futro zmienia barwę na białą (cecha unikalna wśród gryzoni). 
W zimie środkowy palec przedniej łapy wyraźnie się powiększa tworząc rodzaj kopytka, co ułatwia chodzenie po powierzchni śniegu. 
Do komunikacji używa sygnałów zapachowych, dotyku i prawdopodobnie wokalizy w momentach agresji, zagrożenia lub w czasie łączenia się podczas rui.
Żywi się pędami i liśćmi karłowatej brzozy i wierzby, mchami, porostami, turzycami, nasionami oraz  jagodami maliny moroszki, wielkiej borówki i innych gatunków. Musi spożywać duże ilości pokarmu ze względu na jego niską wartość odżywczą. W zimie korzysta ze zgromadzonych zapasów pokarmu lub poszukuje go pod pokrywą śnieżną.
Sezon rozrodczy od czerwca do sierpnia. System krycia poligamiczny ale nie jest wykluczona monogamia. Samica po urodzeniu młodych wchodzi w ruję poporodową.
Ciąża trwa 16 - 21 dni. Samica rodzi 5 - 6 młodych w miocie. 2 - 3 mioty w sezonie.
Młode są odstawiane po 14 - 16 dniach i po około 5 - 7 dniach od odstawienia następuje rozpad rodziny i rozproszenie się młodych po kolonii. Część młodych podejmuje migracje do nowych siedlisk, często towarzyszą im osobniki dorosłe.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.
Dojrzałość płciową uzyskuje po 35 - 42 dniach od narodzin. Samica może być dojrzała płciowo już po 21 - 28 dniach od narodzin.
Żyje 18 - 24 miesiące.
Co 3 - 4 lata występuje cykl zwiększonej gęstości osobniczej. Jednak migracje nie mają tak spektakularnego poziomu jak u Lemmus lemmus.

Opisane podgatunki :
- Dicrostonyx torquatus chionopaes - (G, Allen, 1914) - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( Kołymsk, rzeka Kołyma, Jakucja, Kamczatka ) - synonim Dicrostonyx chionopaes - uważany za synonim Dicrostonyx torquatus lenae dla jakiejś taksonomii
- Dicrostonyx torquatus lenae - Kerr, 1792 - azjatycka Rosja ( Półwysep Tajmyr, Jakucja, dolny bieg rzeki Leny, rzeka Indigirka, rzeka Kołyma, region Anadyr, Czukotka ) - synonim  Mus lenae  
- Dicrostonyx torquatus torquatus - (Pallas, 1778) - północna azjatycka Rosja ( północna Syberia, Północny Ural, rzeka Ob, Półwysep Tajmyr, Krasnojarski Kraj ), europejska Rosja ( wybrzeże Morza Białego )
- Dicrostonyx torquatus ungulatus - (von Baer, 1841) - europejska Rosja ( wyspa Nowa Ziemia ) - synonim Lemmus ungulatus 

 Dicrostonyx torquatus

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu szerokie rozpowszechnienie i duże populacje oraz brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej. Jednak  podgatunek leminga z Nowej Ziemi (Dicrostonyx torquatus ungulatus) jest uważany za podatny na podstawie rosyjskiego prawodawstwa ochrony przyrody (ujęty w Czerwonej Księdze Federacji Rosyjskiej od 1998 roku).
Dawniej obejmował większość lub wszystkie populacje Ameryki Północnej, ale kariotypowe i hodowlane dowody potwierdzają ścisłe stosowanie Dicrostonyx torquatus tylko dla populacji Eurazji (patrz Wilson i Reeder 2005 i odnośniki tamże).
Nie występuje na Wrangel Island (Gromov i Erbaeva 1995, Pavlinov & wsp. 2002).
Widoczne spadki populacji w europejskiej części obszaru dystrybucji mogą być wynikiem naturalnych fluktuacji populacji.
Brak poważniejszych zagrożeń znanych obecnie, ale zmiany klimatu mogą zagrozić gatunkowi w przyszłości.
Występuje w kilku obszarach chronionych. 
Potrzebne są dalsze badania wpływu zmian klimatu na populacje, zwłaszcza w północnej Europie.

leming obrożny ( Dicrostonyx torquatus )

W niewoli - brak danych.

Opracowano na podstawie :

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.

Gryzonie z rodzaju Lemmus z północnej Europy i Azji. Przegląd gatunków.

Leming właściwy, leming górski, leming norweski ( Lemmus lemmus ) ( Linnaeus, 1758 ) - gryzoń z nadrodziny Muroidea, z rodziny chomikowatych (  Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ).

Występuje w północnej Europie ( północna Skandynawia - Norwegia, Szwecja, Finlandia ) oraz od Laponii do Morza Białego ( europejska Rosja ).   

Zamieszkuje wilgotną tundrę, torfowiska, bagna, wrzosowiska również górskie alpejskie łąki. W lecie preferuje bardziej wilgotne siedliska a zimą często migruje w siedliska mniej zamarzające.

leming właściwy ( Lemmus lemmus )

Aktywny w ciągu całego roku, zarówno w dzień jak i w nocy. Żyje samotnie, w pary łączy się w sezonie rozrodczym. 
Jest terytorialny ale zakres terytorium nie jest dobrze poznany. W okresach wzrostu populacji staje się agresywny w stosunku do osobników swojego gatunku.
Średni okres aktywności to 6 godzin, po którym następuje okres odpoczynku. Jako gatunek z północnych szerokości geograficznych, może być narażony na 24 godzinną emisję światła dziennego w lecie.  Aktywne okresy w ciągu dnia i nocy są najprawdopodobniej odpowiedzią adaptacyjną do środowiska, w którym żyje. 
Kopie płytkie nory lub zajmuje już utworzone puste przestrzenie pod ziemią. W zimie poszukując pożywienia kopie chodniki tuż nad powierzchnią zamarzniętej ziemi w śniegu. 
Brak widocznego dymorfizmu płciowego : samce i samice są zbliżone pod względem wielkości i ubarwienia. Waga osobnika  wynosi od 20 do 130 g. Długość ciała waha się od 8 do 17,5 cm. 
Posiada grube ciało z ciężkim futerkiem dla utrzymania ciepłoty ciała przed zimnem. Kolor futra jest czarny i brązowy z jakimiś złoto-żółtymi smugami. Podbrzusze jest jaśniejsze niż reszta futra. Zachowuje ten sam kolor futra, niezależnie od pory roku. Brak wyraźnego ogona. Kończyny są krótkie i najczęściej schowane pod tułowiem. Pierwszy pazur na każdej łapie jest większy i bardziej płaski, niż reszta pazurów. Ta modyfikacja pozwala kopać  tunele w śniegu.
Samiec często angażuje się w boks, zapasy i inne groźby w stosunku do przedstawicieli tej samej płci.
W czasie poszukiwania pokarmu wykorzystuje system szlaków komunikacyjnych. Szlaki w lecie to wydeptane ścieżki wśród mchów i wrzosów a w zimie to systemy tuneli pod pokrywą śnieżną.
Brak jest obecnie dokładnych informacji  na temat komunikacji tego gatunku.
Ale ma on dobrze rozwinięte zmysły węchu i słuchu. Uważa się, że członków swojego gatunku rozpoznaje po zapachu. Zapachem może też oznaczać systemy szlaków komunikacyjnych oraz nory. Prawdopodobnie używa wokalizy w sytuacjach zagrożenia, agresji i łączenia się w sezonie rozrodczym. Również dotyk odgrywa dużą rolę, zwłaszcza w relacjach samica i młode. 
Jest roślinożerny. Zjada głównie mchy, porosty, korę i niektóre trawy. Nie gardzi nasionami traw, liśćmi czy nawet gałązkami. Mchy rozwijają się, gdy występuje wystarczająca ilość śniegu w zimie. Zdobywanie pokarmu może być trudne i niebezpieczne, tuż przed zimą, gdy są opady deszczu i ujemne temperatury bez pokrywy śnieżnej.
Sezon rozrodczy przez cały rok. System krycia nie jest znany ale wydaje się, że występuje monogamia, ale poligamia nie jest wykluczona. U samicy może występować poporodowa ruja i może być gotowa do krycia wkrótce po urodzeniu młodych.
Ciąża trwa 16 - 23 dni. Samica rodzi od 5 do 13 młodych w miocie ( średnio 7 ). Nie jest dokładnie poznana liczba miotów jednej samicy ( przypuszcza się, że jest ich około 8 - 10 ). Mioty mogą występować co 3 - 4 tygodnie. 
Waga urodzeniowa młodych wynosi 3,3 grama. Odstawienie następuje w wieku 14 - 16 dni. 
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.
Dojrzałość płciową osiąga samica w wieku 2 - 4 tygodni a samiec w wieku 4 tygodni. Średni wiek dojrzałości płciowej samca to 44 dni.
Długość życia to 12 do 24 miesięcy. W niewoli odnotowano okaz żyjący 3,3 roku.
Ich samotniczy tryb życia może być jednym z czynników napędowych migracyjnego rozproszenia w czasie szczytów populacji. Podczas tych szczytów osobniki rozpraszają się poza ich normalny zakres w poszukiwaniu większej przestrzeni i więcej jedzenia. Mogą nawet przejść do tajgi i lasów, które nie są ich ulubionym siedliskiem. Ta wielka obfitość populacji może zdziesiątkować wrzosowe krzewy, mchy i porosty, które są najczęściej spożywane. Generalnie, jednak szczyty populacji występują co 3 do 5 lat. Jednakże, niektóre badania wykazały, że wiele lat pomiędzy szczytami populacje wzrastają i szczyt mniej regularny może występować. Ta nieprawidłowość jest przypisana do zmian klimatu. Krótsze zimy, mniejsza pokrywa śniegu i gatunek mniej polega na pokrywie śnieżnej w okresie zimowym, aby zapewnić sobie bezpieczny dostęp do pożywienia i schronienia podczas odchowu  młodych (. Haim & wsp., 2004 ; Henttonen, 2012 ; Jordan, 2004 ; Macdonald, 1984 ; Moen & wsp., 1993. )

portret - Lemmus lemmus

Lemmus lemmus

Opisane podgatunki : 
- Lemmus lemmus norvegicus - Desmarest, 1822 - góry w Norwegii - synonim Lemmus norvegicus - traktowany jako synonim Lemmus lemmus

rycina - leming właściwy ( Lemmus lemmus )

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroki zasięg i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
W czasie zwiększonej gęstości osobniczej może migrować aż do Bałtyku (Hansson 1999). Południowa granica zakresu nie jest stabilna ze względu na duże migracje, które występują sporadycznie.
Wielkość gatunku spadła w Szwecji w ostatnich dekadach XX wieku, ale uważa się, że pozostał stabilny w innych częściach jego zasięgu (Hansson 1999). W Szwecji, intensywny wypas uważano za problem dla gatunku, ale postrzegane spadki populacji mogą być wynikiem naturalnych fluktuacji populacji.
Gdy populacje są niskie gęstość osobnicza wynosi 3 do 50 osobników/ha, a kiedy populacja jest wysoka gęstość osobnicza wzrasta do 330 osobników/ha . ( Macdonald, 1984 )
Podczas masowych migracji, można go znaleźć w lasach, na polach uprawnych, a nawet na zamarzniętych jeziorach. Duża liczba migrujących lemingów może gromadzić się obok rzek i jezior, które próbują pokonać. Wiele osobników ginie w czasie próby ich przekraczania (Hansson 1999).  W normalnych warunkach, lemingi faktycznie są w stanie dość dobrze pływać. Jednak duża liczba lemingów i nieuchronne przeszkody przed nimi  wywołują efekt paniki  powodując utonięcia podczas przeprawy. Zjawisko to daje dowód, dlaczego cykle populacyjne leminga są tak dobrze zbadane ( Henttonen 2012 ; Jordania 2004 , Macdonald, 1984 , Nowak, 1999 ). Tak więc należy wykluczyć samobójcze skłonności gatunku.
Podczas szczytów gęstości osobniczej, gatunek może wyrządzać szkody w  roślinności. Chociaż efekt dla tundry może być ujemny w tym czasie, wpływ na populacje drapieżników może być pozytywny. Na przykład, lis arktyczny ( Alopex lagopus ) ma większe prawdopodobieństwo rekolonizacji obszarów kiedy lemingi są obfite, a jego konkurent, lis rudy ( Vulpes vulpes ), nie mieszka w okolicy. Gatunek  jest ważnym składnikiem diety obu tych drapieżników. Sugerowano, że więcej informacji na temat populacji leminga może pomóc zrozumieć, jak wspierać zagrożone populacje lisów arktycznych ( Hamel, & wsp., 2013. ; . Kausrud, & wsp., 2008 ; Macdonald, 1984 ).
Ich cykle populacyjne najpierw zauważono w mitach i legendach,  ludy Skandynawii opisały hordy lemingów maszerujących w całym kraju co 3 do 5 lat. Szwedzki ksiądz katolicki  Olaus Magnus był pierwszym, który zilustrował migracje lemingów w 1555 roku,  w  "Historia de gentibus septentionalibus" ("Historia narodów Północy"). Drzeworyt przedstawia przerażające gigantyczne gryzonie zstępującego z nieba (głównie pojawiające się znikąd) i atakujące mniejsze stworzenia. Chociaż jest to skrajna przesada, to oddaje ducha fascynacji i ciekawości, która doprowadziła do badań cyklów  populacyjnych. Cykle lemingów i ich krewniaków są podstawą wielu badań dynamiki populacji, wzrostu roślinności i jako przykład skutków zmian klimatu ( Hamel & wsp., 2013. ; Kausrud & wsp., 2008. ; Macdonald, 1984 ; Ravolainen & wsp., 2011. ).
Spekulowano, że ciężki wypas częściowo udomowionych reniferów może mieć negatywny wpływ na siedliska gatunku w Szwecji (Hansson 1999). 
Zmiany klimatu mogą zagrozić gatunkowi w przyszłości (Nowak 1999). Występuje w wielu obszarach chronionych. 
Nie jest objęty żadnymi konkretnymi działaniami ochronnymi.

 Lemmus lemmus w czasie żerowania

Lemmus lemmus - osobnik w szczelinie skalnej

W niewoli - rzadki.
Hodowany w Instytucie Maxa Plancka dla Badań Demograficznych. 
Jeden okaz przeżył 3,3 roku.




Leming syberyjski, leming brązowy ( Lemmus sibiricus )  (Kerr, 1792) - gryzoń z nadrodziny Muroidea, z rodziny chomikowatych (  Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ).

Występuje w północnej Europie ( europejska Rosja - rejon Kołymy nad Morzem Białym, Karelia ) i Azji ( azjatycka Rosja - północna i wschodnia Syberia, wyspa Wrangla, wyspy Nowej Syberii ). Dawniej uważano, że także w Ameryce Północnej ale obecnie jest to samodzielny gatunek  Lemmus trimucronatus.

Zamieszkuje bezdrzewną tundrę, porośniętą turzycami i mchami, podmokłe łąki z niskimi krzewinkami, czasami tereny podmokłe na krawędzi strefy leśnej. W lecie żyje w obszarach bogatych w trawy i turzyce, poruszając się w zimie do omszałych obszarów o stałej pokrywie śnieżnej lub wilgotnych łąk. 

leming syberyjski ( Lemmus sibiricus )

Aktywny w ciągu całego roku i całej doby, z okresami odpoczynku co około 3 godziny. Żyje samotnie, w pary łączy się w sezonie rozrodczym.  Jest terytorialny ale rewiry osobnicze zachodzą na siebie. Osobniki żyjąc obok siebie tworzą duże kolonie. Samce są agresywne w stosunku do przedstawicieli tej samej płci, zwłaszcza w okresie rui.
Kopie własne nory lub zajmuje istniejące nory innych gatunków. Zimą robi tunele pod pokrywą śniegu i buduje duże kuliste gniazda z materiału roślinnego oraz znalezionej sierści zwierząt. 
Występuje niewielki dymorfizm płciowy : samce są o 5 - 10 % większe niż samice. Długość ciała waha się od 130 mm do 180 mm, średnia długość 150 mm.  Waga to 45 g do 130 g, średnio 80 g.
Jego ciało jest bardziej walcowate niż innych gatunków z podrodziny Arvicolinae. Ma małe oczy, małe uszy ukryte pod futrem o tępych zakończeniach i krótki ogon (18-26 mm, średnio długości 21 mm, razem z  włosami na jego czubku). Jego grzbiet i boki ma barwę jasnobrązową do cynamonowej, z jaśniejszym podbrzuszem. W przeciwieństwie do niektórych gatunków ( np z rodzaju Dicrostonyx ) nie zmienia koloru w zimie. Starsze osobniki mogą mieć rdzawą plamę na zadzie. 
W czasie poszukiwania pokarmu wykorzystuje szlaki komunikacyjne naziemne jak i systemy tuneli podziemnych. W zimie kopie tunele w śniegu tuż nad zmarzniętą glebą.
Do komunikacji używa sygnałów chemicznych, dotyku oraz prawdopodobnie wokalizy w momentach zagrożenia, agresji czy łączenia się w okresie rui.
Odżywia się głównie pokarmem roślinnym, zjada tylko żywe części roślin. Przez większość roku, je świeże trawy, turzyce i mchy (z wyjątkiem Sphagnum). W lecie w obszarach mokrych jego dieta składa się głównie z jednoliściennych liści, tworzących 76 do 90% pokarmu. W zimie zjada mrożony (ale nadal zielony) materiał roślinny. Mchy mogą stanowić prawie połowę zimowej diety, ale są również ważne w suchej tundrze, gdzie mchy stanowią około 30% ich diety. Ponieważ zawartość pokarmu w składniki odżywcze jest niska, musi spożywać duże jego ilości. Żeruje przez 1 - 2 godziny,  w 3-godzinnych odstępach, w ciągu doby.
Sezon rozrodczy od czerwca do końca sierpnia. W latach niskiej gęstości osobniczej sezon rozpoczyna się zaraz po wiosennych roztopach.
System krycia nie jest poznany ale prawdopodobnie poligamiczny, co nie wyklucza monogamii. Samica po porodzie może przechodzić ruję poporodową.
Ciąża trwa 16 - 19 dni. Samica rodzi średnio 5 - 6 młodych w miocie.
Waga młodych po urodzeniu to około 3,2 - 3,3 g. Odstawienie następuje po 16 dniach.
W okresie letnim może być 4 - 5 miotów. W okresie niskiej gęstości nawet 8 - 9 miotów.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.
Dojrzałość płciową uzyskuje w 5 - 6 tygodniu od narodzin. Jednak w niektórych latach po ukończeniu 3 tygodnia życia ( głównie samice ).  
Żyje 18 - 24 miesiące.
Gatunek ten podobnie jak Lemmus lemmus ma duże wahania populacji. Występuje co 3 - 4 lata cykl zwiększonej gęstości osobniczej i następuje masowe rozproszenie osobników. Jednak Lemmus sibiricus nie tworzy tak spektakularnych migracji jak pokrewny gatunek.
W okresie lata występuje naturalne rozproszenie osobników do nowych miejsc żerowania, przynosi to korzystne zmiany siedliskowe. 

Lemmus sibiricus

Opisane podgatunki :
- Lemmus sibiricus bungei - Vinogradov, 1925 - azjatycka Rosja ( rzeka Lena, rzeka Kołyma, Dystrykt Bulun, Jakucja ) - synonim Lemmus obensis bungei - być może synonim Lemmus sibiriscus obensis
- Lemmus sibiricus chrysogaster - J Allen, 1903 - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( Magadan, Ghiziga, Kamczatka, Jakucja, rzeka Kołyma ) - synonim Lemmus chrysogaster - Lemmus chrysogaster chrysogaster - Lemmus obensis chrysogaster - radzieckie badania kariologiczne sugerują, że Lemmus chrysogaster, w północno-wschodniej Syberii, jest wyraźnie różny od Lemmus sibiricus ale jest prawdopodobnie zbliżony do  północnoamerykańskich populacji, które obejmują gatunek Lemmus trimucronatus (Corbet 1978) z trzema podgatunkami
- Lemmus sibiricus flavescens - Vinogradov, 1925 - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( Kamczatka ) - synonim Lemmus flavescens - Lemmus chrysogaster flavescens - traktowany jako osobny gatunek w innych taksonomiach
- Lemmus sibiricus iretator - Gistel, 1850 - północno-wschodnia Europa -Laponia ( Szwecja, Finlandia ) - synonim Cuniculus iretator - synonim Lemmus sibiricus sibiricus 
- Lemmus sibiricus kittlitzi - Brandt, 1845 - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( północna Syberia, Kamczatka ) - synonim Lemming chrysogaster kittlitzi - Myodes kittlitzi - traktowany jako synonim Lemmus sibiricus - błędny podgatunek w jakieś taksonomii  
- Lemmus sibiricus migratorius - Illiger, 1815 - azjatycka Rosja ( Syberia ) - synonim Hypadaeus migratorius - Nomen nudum  Lemmus  sibiricus  obensis lub Lemmus  sibiricus sibiricus
- Lemmus sibiricus minor - Pallas, 1811 - północno-wschodnia Europa ( europejska Rosja, wybrzeże Morza Białego, Półwysep Tajmyr ), azjatycka Rosja ( Krasnojarski Kraj ) - synonim Myodes lemmus minor - uznawany za synonim  Lemmus sibiricus obensis lub Lemmus sibiricus sibiricus
- Lemmus sibiricus novosibiricus - Vinogradov, 1924 - azjatycka Rosja ( Wyspy Nowej Syberii ) - synonim Lemmus obensis novosibiricus  
- Lemmus sibiricus obensis - Brandt, 1908 - azjatycka Rosja ( Syberia, góra i Region rzeki Ob ) - synonim Lemmus obensis - Lemmus obensis obensis - uznawany za różny gatunek w niektórych taksonomiach z 2 podgatunkami
- Lemmus sibiricus paulus - Gl.Allen, 1914 - azjatycka Rosja ( rzeka Kołyma, Dystrykt Niżnokołymski, Jakucja ) - synonim Lemming chrysogaster paulus - Lemmus paulus - być może synonim Lemmus sibiricus chrysogaster
- Lemmus sibiricus portenkoi - Tchernyavsky, 1967 - azjatycka Rosja ( wyspa Wrangla )
- Lemmus sibiricus sibiricus - (Kerr, 1792) - europejska Rosja ( wybrzeże Morza Białego ), azjatycka Rosja ( od rzeki Leny do Jakucji )

rycina - Lemmus sibiricus

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szerokie rozpowszechnienie, duże populacje oraz brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
Dawniej zawierał populacje z Ameryki Północnej, obecnie Lemmus trimucronatus to samodzielny gatunek ( Wilson & Reeder, 2005 ).
W chwili obecnej rozpoznawane są tylko trzy podgatunki : Lemmus sibiricus sibiricus - Kerr, 1792 (w całym zakresie ), Lemmus  sibiricus novosibiricus - Winogradow, 1924 (endemiczny dla wysp Nowej Syberii ) i Lemmus sibiricus portenkoi - Tchernyavsky, 1967 (endemiczny dla Wyspy Wrangla).
Populacje ulegają cyklicznym wahaniom. Cykle zwiększonej gęstości osobniczej występują co 3 - 4 lata. 
Maksymalną gęstość osobniczą gatunek osiąga w nizinnej tundrze porośniętej turzycami i mchami. Mniejsze populacje zamieszkują podmokłe obszary porośnięte krzewinkami na pograniczu tundry. Spotykany też na terenach  podmokłych na krawędzi strefy leśnej (Archangielsk, Północny Ural, Półwysep Gyda, Tajmyr). 
Brak widocznych zagrożeń  w chwili obecnej. Zmiany klimatu mogą być problemem dla gatunku w niedalekiej przyszłości.
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zakresie.
Potrzebne są badania dotyczące ewentualnych zmian klimatu i ich wpływu na gatunek.

W niewoli - brak danych.

Opracowano na podstawie :

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.

Chomiki z rodzaju Phodopus. Przegląd gatunków.

Chomik Campbella ( Phodopus campbelli ) (Thomas, 1905) - - gryzoń z podrzędu myszokształtnych ( Myomorpha ), z nadrodziny  Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny Cricetinae . Synonim Phodopus sungorus campbelli - Cricetulus campbelli.

Występuje w Azji ( Kazachstan, azjatycka Rosja - góry Ałtaju, Transbajkalia, Tuwa, Mongolia, północne Chiny - Nei Mongol, Heilungkiang, Hebei, Neimenggu, Xinjiang ).   

Zamieszkuje półpustynie, pustynne wydmy, suche stepy, użytki zielone i góry.

rycina - chomik Campbella ( Phodopus campbelli )

Aktywny głównie od zmierzchu do świtu, w zimie mniej aktywny.
Typowy samotnik, łączący się w pary w sezonie rozrodczym. 
Jest terytorialny, średni zakres rewiru osobnika to około 3,5 km2. Rewir jest oznakowany kałem i moczem.
Kopie skomplikowany system tuneli i komór na głębokości od 1m do 3,28 m.  Nora  zwykle składa się z czterech do sześciu głównych tuneli, zarówno w  orientacji poziomej jak i pionowej. Gniazdo jest często wykonane na końcu tunelu i składa się z materiałów suchych i izolacyjnych, ale nie ogranicza się do trawy, piór i wełny. Osobnik znosi do komory gniazdowej wszystko co może wykorzystać w tym celu.
Nasiona i orzechy składowane są w bardzo bliskiej odległości od komory gniazdowej.
Zdarza się, że chomik udostępnia swoje tunele i  nory szczekuszkom z gatunków  Ochotona dauria i Ochotona mantchuria. W innych regionach nie kopie swoich nor lecz zajmuje nory gryzoni z rodzaju Meriones.
Wielkość osobnika to  80 do 103 mm, waga około 23,4 g.
Sierść ma krótką i jedwabistą. Spód pokryty jest miękką sierścią. Ubarwienie ma jasnoszare części grzbietowej, w tym głowy. Zdefiniowany pasek biegnie od głowy między uszami do ogona. Mały ogon jest pokryty białym futerkiem. Posiada duże wewnętrzne torebki policzkowe, które kończą się powyżej łopatki. 
Niewielki dymorfizm płciowy : samiec jest większy niż samica.
Phodopus campbelli jest często mylony z Phodopus sungorus. Jednakże, istnieje kilka cech fizycznych, które odróżniają oba gatunki. Uszy Phodopus campbelli są na ogół mniejsze niż Phodopus sungorus. Pręga grzbietowa jest  cienka i wyraźna  a obszar, w którym styka się grzbietowe futerko z futerkiem brzusznym jest kremowo-żółty lub jasny. Ponadto ubarwienie Phodopus campbelli jest ciemnoszare, podczas gdy u Phodopus sungorus jest białe.
Dokumentacje o wariantach kolorystycznych zostały zebrane z kilku populacji Phodopus campbelli  ze stepów Chuisaya. Chomiki Campbella z tego obszaru są nieco bardziej szare w kolorze i posiadają krótszy w połowie grzbietowej pasek. ( Hollister, 1912 ).
Po swoim terytorium porusza się szybko. W celu uniknięcia drapieżników  często robi gwałtowny zwrot i szybko powraca w kierunku nory. Wykorzystuje naturalne osłony z wysokich traw czy piaszczystych wydm. Maksymalna udokumentowana prędkość obrotowa to 6,5 km / godz.
Do komunikacji używa głównie sygnałów zapachowych, prawdopodobnie postawy ciała i wokalizy.  Posiada też ustne gruczoły łojowe służące do oznaczenia wszystkich treści, które są wprowadzane lub opuszczają torby policzkowe.
Odżywia się różnorodnym pokarmem roślinnym. W skład jego diety wchodzi głównie szeroka gama nasion, orzechów i roślin, w tym Stipa capillata, Iris rusi  i Iris flavisima. Dodatkowo, dieta może być uzupełniona o małe bezkręgowce i owady. Pokarm przenosi w torbach do nory lub jej pobliże. Gromadzi zapas pokarmu na okres zimy.
Sezon rozrodczy w zależności od regionu. Od kwietnia - maja do września lub początku października. System krycia poligamiczny.
Samica po ciąży trwającej 13,5 - 22 dni ( średnio 17,5 ) rodzi 1 do 12 młodych w miocie ( średnio 8 ). 2 - 3 czasem 4 mioty w sezonie.
Młode rodzą się całkowicie bezradne i bezwłose. Oczy i uszy mają zamknięte.
Po około 14 dniach są już całkowicie porośnięte sierścią i mają otwarte oczy i uszy. Odstawienie następuje po około 17 dniach od narodzin. Po 23 - 25 dniach młode są w pełni samodzielne i następuje rozproszenie.
Do tej pory wydawało się, że samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem. Jednak ostatnie badania sugerują, że samce chomiki mogą pomóc poprzez spożywanie zarówno płynu owodniowego, łożyska i błon płodowych (. Jones, 2000 ; McMillan, 1999 ).
Dojrzałość płciową uzyskuje : samica po 48 dniach a samiec po 23 dniach.
W naturze żyje prawdopodobnie do 24 miesięcy. W warunkach niewoli 1,5 do 3 lat.

Phodopus campbelli

Opisane podgatunki :
- Phodopus campbelli crepidatus - Hollister, 1912 - południowa azjatycka Rosja ( region Ałtaju, stepy Chuiskaya, południowa Syberia ) - synonim Phodopus sungorus crepidatus - Phodopus crepidatus - traktowany jako synonim Phodopus campbelli 

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na duże populacje oraz szeroką dystrybucję. Nie wykryto gwałtownego spadku populacji ani nie są znane główne zagrożenia dla gatunku.
Degradacja siedlisk może wynikać z nadmiernego wypasu zwierząt domowych. Wysychanie źródeł wody i susze również zagrażają, choć nie jest do końca jasne, czy są to naturalne zmiany środowiska czy są napędzane działalnością człowieka. Jednak nie są to  poważne zagrożenia dla gatunku w chwili  obecnej.
Stanowi  główne źródło pożywienia dla korsaków ( Vulpes corsac ).
Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zakresie. Około 6% zakresu gatunku w Mongolii znajduje się na obszarach chronionych.
Badania zakresów terytoriów kilku samic chomików Campbella przeprowadzono w regionie Lake Tere Xol Mongolii. ( Wynne-Edwards & wsp. 1992 )
Zalecane są dalsze badania dotyczące stanu i trendów populacji oraz siedlisk.

W niewoli.
Wymaga dużych klatek lub wiwariów zwłaszcza jeśli trzymanych jest więcej niż jeden osobnik. 
Phodopus campbelli wykazuje wysoką tolerancję dla innych członków swojego gatunku po zajęciu terytorium w wiwarium.  Jednak osobniki żyjące w niewoli wykazują sporadycznie przyczepność na cykliczny sen i odtwarzanie zachowania dzikich okazów. Phodopus campbelli zjada chętnie komercyjnie przygotowane prawie każde jedzenie, tradycyjnie składa się ono z obszernego asortymentu kukurydzy, owsa, słonecznika, orzeszków, suszonych owoców, suszonych warzyw. Ostatnia dieta jest często z dodatkiem lucerny, minerałów lub soli.
Phodopus campbelli, Phodopus roborovskii  oraz Phodopus sungorus zostały wprowadzone do amerykańskiej hodowli amatorskiej w połowie lat 90-tych. Niewielki rozmiar, łagodny temperament i tania konserwacja Phodopus campbelli sprawiają, że jest to idealny chomik dla właścicieli zwierząt domowych hodujących go po raz pierwszy. Ponadto, w odróżnieniu od dużych gatunków podrodziny Cricetinae, Phodopus campbelli z  zadowoleniem zamieszkuje z innymi przedstawicielami swojego gatunku.
Te same cechy, które sprawiły że jest to atrakcyjne zwierzę w hodowli, sprawiły również że jest to  idealny model zwierzęcy do badań naukowych. Phodopus campbelli został wykorzystany w licznych badaniach cytogenetycznych i nowotworowych. ( Pogosianz, 1975 ).
Phodopus campbelli są z natury ciekawskie. Jednak zaskoczone mogą boleśnie ugryźć. Jest to mechanizm obronny lecz rzadko ugryzienie może uszkodzić  zewnętrzną warstwę skóry człowieka.





Chomik Roborowskiego ( Phodopus roborovskii ) ( Satunin, 1903 ) - gryzoń z podrzędu myszokształtnych ( Myomorpha ), z nadrodziny  Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny Cricetinae . Synonim  Cricetulus roborovskii.

Występuje w Azji Środkowej  ( południowo-wschodnia azjatycka Rosja - Tuwa, wschodni Kazachstan, zachodnia i południowa Mongolia, północne Chiny - od Heilongjiang na zachód aż po północny  Xinjiang ).

Zamieszkuje piaszczyste pustynie i półpustynie, piaszczyste wydmy, suche stepy, tereny porośnięte wysokimi bylinami i zaroślami, unika terenów z gliniastą glebą.

chomik Roborowskiego ( Phodopus roborovskii )

Aktywny od zmierzchu do świtu. Nie hibernuje ale jego aktywność w zimie spada do niezbędnego minimum.
Typowy samotnik, łączący się w pary w sezonie rozrodczym. Jest terytorialny ale zakres rewiru osobnika nie został dokładnie poznany.
Norę kopie pomiędzy wydmami lub u ich podnóża. Tunel wejściowy ma średnicę około 4 cm a komora gniazdowa jest umieszczona na głębokości 90 cm pod powierzchnią gruntu. Obok komory gniazdowej znajdują się 2 - 3 spiżarnie.
Po swoim rewirze porusza się szlakami komunikacyjnymi, które prowadzą do miejsc żerowania. Pokarm znosi w torbach policzkowych do nory lub w jej pobliże. W czasie przemieszczania się często przystaje i staje słupka rozglądając się dookoła. Stara się wykorzystywać naturalne osłony lub zastyga w bezruchu w razie zaniepokojenia.
Do komunikacji używa sygnałów zapachowych, postawy ciała i wokalizy.
W skład jego diety wchodzą głównie nasiona traw i innych roślin, ale także zjada zielone części roślin i owady. Gromadzi duże ilości nasion na okres zimy.
Sezon rozrodczy od marca do  września a nawet początku października ( południowe populacje ). System krycia poligamiczny.
Samica po ciąży trwającej 20 - 22 dni rodzi 3 - 9 młodych w miocie. Maksymalna ilość miotów w sezonie 4.
Młode rodzą się gołe, ślepe i bezradne. Po około 14 dniach mają otwarte oczy i są porośnięte sierścią. W wieku 17 - 20 dni następuje odstawienie. Młode przebywają jeszcze około tygodnia z samicą i następuje rozproszenie.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.
Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku 30 - 35 dni od narodzin, młode osobniki rozmnażają się często jeszcze w tym samym roku.
Żyje około 24 miesięcy, w niewoli do 3 lat.

rycina - Phodopus roborovskii roborovskii

Opisane podgatunki :
- Phodopus roborovskii bedfordiae - Thomas, 1908 - środkowe i północne Chiny ( Shensi, Shansi, Neimenggu ), Mongolia - synonim Phodopus bedfordiae - Cricetulus bedfordiae 
- Phodopus roborovskii praedilectus - Mori, 1930 - północne Chiny ( środkowa Mandżuria - Jilin, Liaoning ) - synonim Phodopus praedilectus  - uznawany za odrębny gatunek w innych taksonomiach
- Phodopus roborovskii przewalskii - Vorontsov & Kriukova, 1969 - Kazachstan ( Vostochno-Kazachstan area ) - status przewalskii omówił Corbet (1978) i Pavlinov oraz Rossolimo (1987).
- Phodopus roborovskii roborovskii - (Satunin, 1903) - północno-zachodnie Chiny ( Nan Shan, Xinjiang - Turkiestan Wschodni )

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na duże populacje i szeroki zakres. W chwili obecnej nie są znane żadne główne zagrożenia dla gatunku.
Uważa się, że na pustyni Gobi jest dość powszechny, rzadki na terenie Rosji i Kazachstanu. 
Zagrożenie może stanowić nadmierny wypas zwierząt domowych, wysychanie źródeł wody oraz susze. Jednak  nie do końca  wiadomo czy dwa ostatnie czynniki są spowodowane  naturalnymi zmianami środowiska czy też działalnością człowieka.
Rejestrowany z obszarów chronionych w swoim zakresie. Około 18% zakresu gatunku w Mongolii przypada na tereny chronione.
Obecnie nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi oraz nie są prowadzone żadne badania obejmujące trendy i stan populacji czy jej wielkość na części zakresu.

W niewoli. 
Często hodowany w hodowli amatorskiej.
Jego łagodny charakter i bez problemowa opieka przynosi mu dużą popularność. Hodowany w parach lub nawet niewielkich grupach. Potrafi się przestawić na dobowy cykl aktywności. Dobrze przywiązuje się do opiekuna.
Wymaga dużego wiwarium gdyż jest dość ruchliwym zwierzęciem.
Zjada wszystkie dostępne na rynku mieszanki dla hodowanych amatorsko gryzoni.
Dożywa nawet do 3 lat.






Chomik dżungarski, chomik syberyjski ( Phodopus sungorus )  (Pallas, 1773) - gryzoń z podrzędu myszokształtnych ( Myomorpha ), z nadrodziny  Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny Cricetinae . Synonim  Mus sungorus - Mus songarus.  

Występuje w Azji Środkowej ( azjatycka Rosja - południowo-zachodnia Syberia, wschodni Kazachstan ).

Zamieszkuje suche stepy nizinne i wyżynne, półpustynie, zbocza górskie z rumowiskami skalnymi, laso-step a czasami obrzeża lasów. Preferuje piaszczyste obszary.

chomik dżungarski ( Phodopus sungorus ) - osobnik w hodowli zjadający mączniaka

Aktywny od zmierzchu do świtu od wiosny do jesieni. Okres zimowy spędza w norze. Nie hibernuje. Typowy samotnik, łączący się w pary w okresie rui.
Niewielki dymorfizm płciowy : samiec cięższy niż samica. Waga samca wynosi od 19 g do 45 gramów, a u samicy od 19 g do 36 gramów. Waga zmienia się w zależności od pory roku i dostępności pokarmowej. Najniższa jest w okresie zimowym.
Długość ciała bez ogona wynosi 70 do 90 mm ​​długości, długość ogona jest od 5 do 15 mm, a tylne nogi ma długości ​​od 11 do 15 milimetrów. 
Ubarwienie zazwyczaj jest gęste i szare, ciemny szary pasek na grzbiecie i porośnięte futerkiem stopy. Gdy zbliża się zima i dni stają się krótsze, ciemne futro jest prawie całkowicie zastąpione białym futerkiem. Okrywa jest mniej wełnista niż u chomika Campbella. W lecie futro powraca  do barwy popielatej do ciemnobrązowego, czasem z blado brązowym odcieniem . Zewnętrzne uszy i oczy mają czarne krawędzie. Reszta głowy ma ciemnobrązową lub czarną barwę. Od głowy do ogona biegnie brązowo-czarny pasek na grzbiecie.  Gardło, brzuch, kończyny i ogon są białe.  Uszy są szare z różowym odcieniem  z rozrzuconymi czarnymi włosami na krawędziach. Włosy na spodzie są całkowicie białe. W zimie futro jest bardziej gęste. Czasami ma szary odcień na głowie.  Linienie zimowe zaczyna się w październiku lub listopadzie, a kończy się w grudniu. Natomiast zmiana ubarwienia na letnie zaczyna się w styczniu lub lutym, a kończy się w marcu lub na początku kwietnia. Czasami występują naturalne barwne mutacje.
Kopie nory z kilkoma wejściami oraz jedną lub więcej komorami. Nora zimowa jest umieszczona nawet metr pod powierzchnią gruntu. Wykorzystuje często opuszczone nory innych gryzoni. Zajmuje często nory w pobliżu innych gatunków gryzoni.  Do utrzymania ciepła w norze zimą, zamyka wszystkie otwory i korzysta tylko z jednego wejścia. Komora jest wyścielona  sierścią, wełną  lub innym materiałem, który znajdzie. Temperatura wewnątrz nory to zazwyczaj 16,7 stopni C.  
Jest terytorialny, jednak rewir osobnika nie został dokładnie poznany.
Do miejsc żerowania wykorzystuje szlaki komunikacyjne własne lub innych gatunków.
Pokarm znosi w torbach policzkowych do nory lub w jej pobliże.
Na okres zimowy gromadzi niewielkie zapasy pokarmu, gdyż gromadzi duży zapas podskórnej  tkanki tłuszczowej pomagającej mu przetrwać ujemne temperatury.
Do komunikacji używa postawy ciała, sygnałów chemicznych i wokalizy.
Odżywia się głównie nasionami traw i ziół, owadami i ich larwami.
Sezon rozrodczy od kwietnia do września, czasami zimą. System krycia poligamiczny.
Samica rodzi od 7 - 11 młodych w miocie. 5 - 6 miotów w sezonie ( Kazachstan ).
Młode szybko rosną i po około 30 dniach następuje rozproszenie.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.
Żyje około 24 - 26 miesięcy. W niewoli 1,5 do około 3 lat.

Opisane podgatunki :
- Phodopus sungorus sungorus - (Pallas, 1773) - stepy północno-wschodniego Kazachstanu ( Semipałatyńsk ), azjatycka Rosja ( zachodnia i południowa Syberia )

Phodopus sungorus 

 
Gatunek uznawany za niezagrożony ze względu na szerokie rozpowszechnienie  i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej. Izolowana populacja występuje w Khakassia regionie ( Rosja ).
Dokładne dane nie są dostępne. Wahania liczebności populacji są znaczne. W niektórych obszarach obfite populacje i szkodnik roślin uprawnych.
W roku 1968, pierwsze cztery okazy chomika dżungarskiego zostały złowione w zachodniej Syberii i dostarczone do Instytutu Maxa Plancka w Niemczech.  
Degradacja siedlisk może zmniejszyć powierzchnię występowania znanych populacji.
Występuje w kilku obszarach chronionych w swoim zasięgu.
Potrzebne są aktualne badania dotyczące stanu i trendów populacji i potencjalnych zagrożeń 

rycina - Phodopus sungorus - u góry : szata letnia; u dołu : szata zimowa

W niewoli.
Wymaga dużego wiwarium jeśli hodowanych jest kilka osobników.
Powszechny w hodowli amatorskiej w Europie i Ameryce Północnej.
Wykazuje dużą zmienność ubarwienia w warunkach hodowli. Aby uzyskać zmianę ubarwienia na zimową trzeba skrócić długość dnia. Pigmentacja włosów jest kontrolowana przez hormon prolaktyny i kolory genetyczne. Długość dnia musi być krótsza niż czternaście godzin, aby rozpoczęły się zmiany na ubarwienie zimowe. Zmiana ubarwienia może być wywołana w lecie przez skrócenie dni. Zmiana do letniego ubarwienia może nastąpić jesienią, gdy długość dnia zmienić ponownie. Oczy są czarne, chyba że jest to albinos, w tym  przypadku oczy są czerwone. Dzięki temu wyhodowano wiele odmian barwnych tego gatunku.
Rozmnaża się przez cały rok.
Daje płodne hybrydy z chomikiem Campbella. Jednak dalsze rozmnażanie hybryd może prowadzić do problemów zdrowotnych osobników oraz zmniejszenia ich wielkości.

Opracowano na podstawie :

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.

Mesocricetus - rodzaj z rodziny chomikowatych. Przegląd gatunków z południowej i wschodniej Europy oraz zachodniej Azji.

Chomik turecki, chomik azerski ( Mesocricetus brandti ) (Nehring, 1898) -  gryzoń z podrzędu myszokształtnych ( Myomorpha ), z nadrodziny  Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ). Synonim Mesocricetus auratus brandti - Cricetus brandti.  

Występuje w południowo - wschodniej Europie ( południowo - zachodnia europejska Rosja, północna Transkaukazja, Dagestan, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan ) i w zachodniej Azji ( Turcja - Anatolia, północno - zachodni Iran - region Kurdystanu, wschodni Qazvin, południowy Lurestan ). Błędny zakres jest podawany co do występowania w północnym Iraku, Palestynie, Izraelu, Libanie i Syrii.

Zamieszkuje suche stepy, górskie łąki, podnóże gór i doliny górskie, półpustynie od poziomu morza do 2600 m n.p.m. ale najczęściej od 1000 do 2200 m n.p.m. Również na łąkach i pastwiskach czy terenach upraw rolnych. 

chomik turecki ( Mesocricetus brandti )

Aktywny od wiosny do jesieni, głównie późnym popołudniem i przed zmierzchem.
Zimą hibernuje ale często wychodzi z odrętwienia w celu skonsumowania zgromadzonych zapasów.
Typowy samotnik, w pary łączący się w okresie rozrodczym.  Jest terytorialny, rewir osobnika to około 200 - 500 m2, czasami więcej.
Kopie rozbudowane systemy nor.  W zależności od typu nory jej głębokość może wynosić od 50 cm do głębokości 2 m i długości od 6 do 10 metrów. Nory składają się z  kilku komór ( sypialni lub lęgowej, spiżarni i wc ). Często nory są wykopywane  wewnątrz kolonii Microtus arvalis i Microtus socialis. 
Prowadzi skryty tryb życia,  w czasie poszukiwania pokarmu wykorzystuje naturalne osłony wysokich traw lub ziół. Mieszkając w kolonii norników korzysta z ich szlaków komunikacyjnych.
Do komunikacji używa prawdopodobnie postawy ciała, sygnałów chemicznych i wokalizy.
Zaatakowany przez drapieżnika próbuje uciekać do nory lub się agresywnie broni.
Typowy roślinożerca, który nie gardzi też owadami czy drobnymi kręgowcami. Żywi się nasionami traw, ziół i zbóż, bulwami, cebulami, korzonkami, kłączami, jagodami i owocami. Gromadzi zapasy na okres zimy, są to nasiona zbóż, zioła, bulwy, korzenie i liście. 
Sezon rozrodczy od wiosny do jesieni. System krycia poligamiczny ale monogamia nie jest wykluczona. 
Ciąża trwa 16 - 17 dni. Samica rodzi od 4 do 20 młodych w miocie ( średnio 10 ). W sezonie może być 2 - 3 mioty, w latach dużej obfitości pokarmowej nawet 4.
Młode w wieku około 30 - 35 dni stają się całkowicie samodzielne i następuje rozproszenie.
Dojrzałość płciową osiąga samica w wieku około 3 miesięcy, jednak młode z ostatnich miotów rozmnażają się dopiero po przezimowaniu.
Żyje około 24 - 26 miesięcy.

Mesocricetus brandti

Opisane podgatunki :
 - Mesocricetus brandti brandti - (Nehring, 1898) - Transkaukazja, Azerbejdżan, Armenia, Gruzja, wschodnia Turcja, Iran ( Qazvin Province ),  Buinsk dystrykt w południowym  Dagestanie ( południowo - zachodnia europejska Rosja ), Ciskaukazja
- Mesocricetus brandti koenigi - Nehring, 1898 - Transkaukazja, Armenia, Turcja ( Kazikoporan ) - synonim Mesocricetus koenigi 
- Mesocricetus brandti mevlevi - Mursaloglu, 1976 - Turcja ( Anatolia ) - uważany za ważny podgatunek w Turcji

Mesocricetus brandti - dwa młode osobniki

Gatunek uznawany jako bliski zagrożenia ze względu na spadek populacji o co najmniej 20% w ciągu ostatnich 10 lat na skutek przekształcania siedlisk w tereny rolnicze oraz bezpośredniego tępienia jako szkodnika upraw rolnych. 
Główne zagrożenie stanowi rozwój rolnictwa i związane z nim przekształcanie siedlisk w tereny upraw rolnych oraz tępienie jako szkodnika tychże upraw.
Rekordy z Izraela, Palestyny, Libanu, Syrii czy północnego Iraku uważane są za błędne ( Musser & Carleton, 2005,  Shehab i in., 2004 ).
Obecnie gatunek jest stosunkowo rzadki mimo, dość szerokiej dystrybucji.
W Azerbejdżanie gatunek uważany jest za rzadki w półpustynnych siedliskach, na stepach czy u podnóża gór i na łąkach górskich (Rodrigues i in., 1999). 
Zawarty w Czerwonej Księdze Gruzji (1982) jako rzadki / zagrożony (Ocena biologicznej różnorodności dla Gruzji, 2000). Na nizinach w Gruzji jest rzadszy niż w górach. 
W Turcji zawsze był rzadki. 
Ostatnio populacje kaukaskie spadły z powodu czynników antropogenicznych ( K. Tsytsulina & wsp.. 2008) .
Gatunek jest szeroko rozpowszechniony, ale rzadki i chociaż siedlisko, w którym zamieszkuje  jest podatne na wypas zwierząt domowych to jednak nie ma dowodów, że nadmierny wypas ma wpływ na gatunek w chwili obecnej ( B. Krystufek & wsp.,2007). 
Rolnictwo w Turcji niszczy wiele naturalnych siedlisk stepowych ( N. Yigit & wsp.,2007 ).
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zakresie.
Gatunek powinien być stale monitorowany oraz objęty działaniami ochronnymi.


W niewoli - rzadki.
W U.S.A. w hodowli amatorskiej. Jednak ze względu na swoją agresywność dość trudny do hodowli. Trudniej się oswaja i przyzwyczaja do hodowcy niż inne gatunki chomików.
Jego popularność w hodowli ze względu na jego agresywny temperament jest mniejsza niż jego kuzyna - chomika syryjskiego. 




Chomik rumuński ( Mesocricetus newtoni )  (Nehring, 1898) - gryzoń z podrzędu myszokształtnych ( Myomorpha ), z nadrodziny  Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ). Synonim  Mesocricetus auratus newtoni - Cricetus newtoni. Endemit dla Europy.

Występuje w południowej Europie ( wzdłuż prawego brzegu dolnego biegu Dunaju, wschodnia Rumunia, północna Bułgaria ).

Zamieszkuje suche siedliska stepowe, nieużytki, łąki i pastwiska, pola uprawne, winnice, ogrody i plantacje do 460 m n.p.m.

chomik rumuński ( Mesocricetus newtoni )

Aktywny w od zmierzchu do świtu, rzadko w ciągu dnia.  W okresie zimowym jego aktywność spada.
Typowy samotnik w pary łączący się w sezonie rozrodczym.  Jest terytorialny, rewir osobnika to około 800 m2 i więcej.
Kopie rozległe systemy nor i tuneli. Nora składa się z dwóch lub więcej otworów wejściowych, komory gniazdowej, spiżarni i WC.
Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego ale samiec nieco większy.
Wielkość ciała to 18 cm, a waga waha się między 80 g do 115 g.
Ubarwienie ma brązowe na grzbiecie z białym brzuchem. Górna część głowy ma ciemny pas, który rozciąga się aż do szyi. Ciemne pasy z policzków sięgają do ramion. 
Porusza się szybko szlakami komunikacyjnymi, które wykorzystują naturalne osłony z wysokiej trawy czy bylin. Pokarm zbiera do toreb policzkowych i przenosi do nory lub w jej pobliże.
Do komunikacji używa sygnałów chemicznych, postawy ciała i wokalizy. Wokaliza u tego gatunku to rodzaj skrzypienia lub ultradźwięki.
Odżywia się głównie pokarmem roślinnym ( różnego rodzaju nasiona traw, zbóż i ziół, bulwy, kłącza, korzonki, zielone części roślin ) ale nie gardzi też owadami i ich larwami.
Sezon rozrodczy od kwietnia do sierpnia. System krycia poligamiczny.
Ciąża trwa około 15 dni. Samica rodzi 1 - 12 młodych ( średnio 6 - 8 ) w miocie.
2 - 3 mioty w sezonie. Młode rodzą się gołe, ślepe i bezradne. W wieku 14 dni od narodzin otwierają oczy i są już całkowicie porośnięte sierścią. Po 21 dniach od narodzin następuje odstawienie. 
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.
Może być sporadyczny kanibalizm.
Dojrzałość płciową osiąga w wieku 56 - 70 dni od narodzin.
Żyje prawdopodobnie około 24 miesięcy.

Nie opisano żadnych podgatunków.

Gatunek uznawany za  bliski zagrożenia ze względu na ograniczony zakres. Jednak  jego zasięg występowania jest większy niż 20.000 km ², ale  obszar wykorzystania nie jest znany, ale podejrzewa się że może wynosić do 2000 km² co stanowi próg wrażliwy. 
Negatywny wpływ na gatunek ma intensyfikacja rolnictwa, a to prowadzi do zmniejszenia populacji, choć nie ma danych ilościowych dotyczących trendu populacji. W związku z tym ocenia się, jako bliskie zagrożenia. Jeśli nowe informacje wskażą, że obszar wykorzystania jest poniżej 2000 km ², to kryterium B2 powinno być brane pod uwagę. Jednak, jeśli trend populacji definitywnie uznany jest  za stabilny, to gatunek może zostać uznany za nie zagrożony.
Mesocricetus newtoni  jest rzadki w całym swoim niewielkim zakresie. Gęstość osobnicza się waha, ale populacje są zlokalizowane i rzadkie. Długoterminowy trend populacji nie został uwzględniona, ale uważa się że maleje. 
W Rumunii szacuje się gatunek na około 3000 dorosłych osobników (Murariu 1995).
Głównym zagrożeniem jest utrata siedlisk i ich degradacja w wyniku intensywnego rolnictwa. Rolnicze wykorzystanie opuszczonych pól i siedlisk stepowych jest bardzo prawdopodobne, aby nie miało negatywnego wpływu na gatunek ( V. Vohralik i wsp. 2006), choć niektóre populacje nie zamieszkują antropogenicznych siedlisk. W Dobrudży trwa intensywne rolnictwo (I. Coroiu i wsp. 2006), a intensyfikacja rolnictwa może wzrosnąć od przystąpienia Rumunii do Unii Europejskiej.
Notowany w Załączniku II Konwencji Berneńskiej.
Umieszczony w Czerwonych Księgach Bułgarii i Rumunii.
W Rumunii chroniony przez przepisy krajowe.
Potrzebne są badania dotyczące stanu i trendów populacji, jej obfitości oraz siedlisk. Jeśli odnotowano by gwałtowny spadek działania ochronne powinny być przedsięwzięte aby zachować ten mało znany gatunek.

W niewoli - brak danych.




Chomik kaukaski ( Mesocricetus raddei ) (Nehring, 1894) -  gryzoń z podrzędu myszokształtnych ( Myomorpha ), z nadrodziny  Muroidea, z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ). Synonim  Mesocricetus auratus raddei - Cricetus nigricans raddei.

Występuje w południowo-wschodniej Europie (  południowo-zachodnia Rosja, północne stoki Kaukazu, Dagestan, do brzegów Morza Azowskiego ).

Zamieszkuje suche stepy, tereny porośnięte trawami i ziołami, pola uprawne, czasami ogrody, miedze, obrzeża lasów pomiędzy polami uprawnymi. Unika terenów wilgotnych i lasów.

chomik kaukaski ( Mesocricetus raddei )

Aktywny od zmierzchu do świtu, w lecie i na jesieni także za dnia. Hibernuje od 4 do 6 miesięcyw zależności od wysokości i temperatury w zimie.
Typowy samotnik, w pary łączący się w sezonie rozrodczym. Jest terytorialny, rewir osobnika to 800 - 900 m2 i więcej.
Kopie głębokie systemy nor i tuneli. Nora posiada kilka otworów wejściowych, rzadziej jeden i ma komorę gniazdową, spiżarnię i WC. Gniazdo zbudowane jest z suchej trawy, ziół i innych miękkich materiałów.
Porusza się po terytorium szlakami komunikcyjnymi, które są usytuowane wzdłuż naturalnych osłon. Pokarm zbiera i przenosi w torbach policzkowych do nory lub w jej pobliże.
Do komunikacji używa sygnałów chemicznych, postawy ciała i wokalizy.
Odżywia się wiosną i na początku lata zielonymi częściami roślin, na jesieni głównie nasionami, korzeniami, kłączami, bulwami. Gromadzi zapasy pokarmu na zimę do 16 kg. 
Sezon rozrodczy od kwietnia do sierpnia. System krycia poligamiczny.
Ciąża trwa 15 - 21 dni. Samica rodzi 4 - 24 młode ( średnio 12 ) w miocie.
W górach 2 mioty w sezonie a na nizinach 3 - 4.
Młode rodzą się gołe, ślepe i bezradne. Po około 14 dniach otwierają oczy i są porośniete sierścią. W wieku 20 - 25 dni przechodzą na stały pokarm. Po 30 - 35 dniach od narodzin następuje rozproszenie.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.
Sporadyczny kanibalizm.
Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku około 50 - 60 dni.
Żyje około 24 - 28 miesięcy.

Opisane podgatunki :
- Mesocricetus raddei avaricus - Ognev & Heptner, 1927 - południowo-zachodnia Rosja, Ciskaukazja, Płaskowyż Khunsakh, centralny Dagestan
- Mesocricetus raddei nigricans - Brandt, 1832 (not Lacepede, 1799) - południowo-zachodnia Rosja, Kaukaz - synonim Cricetus nigricans - traktowany jako synonim Mesocricetus raddei nigriculus
- Mesocricetus raddei nigriculus - Nehring, 1898 - południowo-zachodnia Rosja, północne stoki Kaukazu, Ciskaukazja, step Kubański - synonim Mesocricetus nigriculus - obecnie uważany jako raddei, nie jest to oddzielny gatunek ale uważany za różny przez Yiglit & wsp., 2006
- Mesocricetus raddei raddei - (Nehring, 1894) - południowo-zachodnia Rosja, Dagestan, rzeka Samur, Ciskaukazja

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, stabilne i duże populacje oraz brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
Jednak traktowany jest jako poważny szkodnik upraw rolnych i lokalnie tępiony.
Znany jedynie z jednej lokalizacji w Gruzji.
Może występować w obszarach chronionych, co nie jest do końca pewne.
Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.

W niewoli - brak danych.
Może występować w hodowli amatorskiej na terenie Rosji.

Opracowano na podstawie :

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.