niedziela, 21 czerwca 2015

Pustynne gryzonie z rodzaju Gerbillurus z południowej i południowo-zachodniej Afryki. Przegląd gatunków.






W rodzaju Gerbillurus wyróżniamy 4 gatunki. Wszystkie one występują w Afryce Południowej i Południowo-Zachodniej. Zamieszkują obszary półpustynne i pustynne.
Są to małe gryzonie o wielkości 8 - 9 cm a wadze 30 - 40 gram.
Kopią proste i płytkie nory z kilkoma wejściami w piaszczystej lub żwirowej glebie, tworzące dość skomplikowane systemy komór i tuneli. Systemy te pozwalają utrzymywać stałą temperaturę i wilgotność zarówno w dzień jak i w nocy.
Prowadzą nocny tryb życia. Żyją w niewielkich grupach rodzinnych. Są terytorialne ale zakresy poszczególnych klanów nie są znane i rewiry zachodzą na siebie.
Gatunki znane są z tego, że często wykorzystują piaszczyste kąpiele do pielęgnacji sierści. 
Jednym z mechanizmów pozwalających żyć im na pustyni jest oszczędzanie wody poprzez wytwarzanie stężonego moczu i kału. Mechanizm ten pozwala na pozostawanie wody w metabolicznym układzie zwierzęcia. Ze względu na fizjologię nerek gatunek Gerbillurus setzeri jest w stanie wyprodukować więcej zagęszczonego moczu niż inne gatunki Gerbillurus. Innym przystosowaniem są porośnięte sierścią stopy oraz kolor zbliżony do koloru otoczenia.
Do komunikacji używają postawy ciała, sygnałów chemicznych, dotyku, słuchu, wzroku oraz wokalizy. Ich ultradźwiękowy głos o częstotliwości 39-49 kHz jest wykorzystywany do komunikacji między osobnikami.     
Odżywiają się głównie pokarmem roślinnym, jednak pokarm zwierzęcy odgrywa również ważną rolę w diecie tych gryzoni. W okresach obfitości pokarmowej gromadzą pokarm na gorsze okresy w norach lub w ich pobliżu.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia poligamiczny, ale może występować też monogamia.
Ciąża trwa około 21 - 23 dni. Samica rodzi od 1 - 6 młodych w miocie. Dwa a nawet w sprzyjających okolicznościach trzy mioty w sezonie.
Odstawienie następuje w wieku 30 - 35 dni od narodzin.  
Długość życia nie jest znana ale prawdopodobnie wynosi około 36 miesięcy lub krócej.


czterej przedstawiciele rodzaju Gerillurus : po lewej u góry - Gerbillurus setzeri, u góry po prawej - Gerbillurus paeba, na dole po lewej - Gerbillurus tytonis, na dole po prawej - Gerbillurus vallinus  

Gatunki z rodzaju Gerbillurus uznawane są za nie zagrożone i nie są objęte żadnymi działaniami ochronnymi. 
Większość populacji występuje na obszarach chronionych. 

Do rodzaju Gerbillurus zaliczamy :
- Gerbillurus paeba - suwak włochatonogi 
- Gerbillurus setzeri - suwak szorstkoogoniasty
- Gerbillurus tytonis - suwak wydmowy 
- Gerbillurus vallinus - suwak puszystoogoniasty 


Przegląd gatunków :



Suwak włochatonogi ( Gerbillurus paeba ) ( A. Smith, 1836 ) - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Muridae, z podrodziny Gerbillinae, z podrodzaju Progerbillurus. Synonim  Gerbillus paeba - Progerbillurus paeba - Hoplopleura mulleri.  

Występuje w Afryce Południowej i Południowo-Zachodniej ( Namibia, Botswana, R.P.A., zachodnie Zimbabwe i południowy Mozambik ).

Zamieszkuje obszary piaszczystych pustyń i inne piaszczyste obszary, piaszczyste doliny rzeczne, obszary suche porośnięte trawami i zaroślami ale także obrzeża lasów.


suwak włochatonogi ( Gerillurus paeba ) 

Aktywny w ciągu całego roku, głównie od zmierzchu do świtu. Żyje samotnie lub w niewielkich grupach. Jest terytorialny, rewiry grup oraz samotnych osobników zachodzą na siebie.
Kopie płytkie systemy komór i tuneli z kilkoma wejściami. Nie rzadko jedno z wejść do systemu znajduje się wyżej niż pozostałe. Służy ono do przewietrzania całego systemu. W tunelach i komorach utrzymuje się stała temperatura i wilgotność.
Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Długość ciała to 8 - 9 cm a ogona 6,5 - 7 cm. Waga to około 30 gram. Charakterystyczną cechą są porośnięte sierścią stopy. Porusza się skokami z wykorzystaniem wszystkich czterech kończyn. Kolor futra na grzbiecie jest beżowy do piaskowego a na brzuchu białawy. Ogon zakończony kępką jasnych włosów. Jego duże uszy wykorzystywane są do śledzenia sygnałów dźwiękowych pozwalających uniknąć ataku drapieżnika.
Jak wszystkie gatunki prowadzi oszczędną gospodarkę wodą wytwarzając zagęszczony mocz i kał. Wykorzystuje drobny piasek do kąpieli w celu pielęgnacji sierści. 
Pokarm zbiera w pobliżu nory często znosząc nadwyżki do komór i pozostawiając na okresy mniejszej obfitości pokarmowej.
Do komunikacji wykorzystuje dotyk, postawę ciała, węch, słuch, sygnały chemiczne, wzrok oraz wokalizę.  Ultradźwiękowy głos o częstotliwości 39-49 kHz służy do komunikacji pomiędzy osobnikami. Młode osobniki mogą wołać samice w zakresie częstotliwości 45-55 kHz. Zaniepokojony tupie tylnymi nogami jak na perkusji.
Odżywia się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym. W skład jego diety wchodzą głównie nasiona traw i roślin zielnych, zielone części roślin, kłącza, bulwy, cebule, kwiaty oraz owady i ich larwy. Wodę pobiera z pokarmu lub spija poranną rosę.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia poligamiczny, ale nie jest wykluczona monogamia.
Ciąża trwa około 21 dni. Samica rodzi 1 - 6 młodych w miocie. W sezonie 2 mioty, w okresach dużej obfitości pokarmowej trzeci miot.  
Młode rodzą się gołe, ślepe i bezradne. Po około 18 dniach od narodzin widzą, słyszą i są porośnięte sierścią. Odstawienie następuje po 23 - 28 dniach od narodzin. Po około 3 miesiącach osobniki młodociane są wielkości osobników dorosłych.
Dojrzałość płciową osiągają prawdopodobnie w 3 miesiącu życia ( samice ) a samce miesiąc lub dwa później.
Brak informacji czy samiec uczestniczy w opiece nad młodymi.
Długość życia nie jest znana ale prawdopodobnie wynosi około 36 miesięcy, część młodych osobników nie przeżywa pierwszych 12 miesięcy.


Gerbillurus paeba paeba

Opisane podgatunki :
- Gerbillurus paeba broomi - Thomas, 1918 - Afryka Południowa ( Little Namaqualand, północno-zachodni Northern Cape of Good Hope, Northern Cape Province ) - synonim Gerbillus gerbillus broomi ? - uznawany za synonim Gerbillurus paeba
- Gerbillurus paeba calidus - Thomas, 1918 - Afryka Południowa ( zachodni Morokwen, ekstremalnie Northern Cape Province ) - synonim Gerbillurus calidus - Gerbillus calidus - Gerbillus calidus calidus - uznawany za synonim Gerbillurus paeba
- Gerbillurus paeba coombsi - Roberts, 1929 - Namibia ( obszar reliktowych piaszczystych wydm pustyni Kalahari ), Afryka Południowa ( Soutpansberg, Limpopo Prov, Northern Cape Prov ) - mniejszy niż Gerbillurus paeba paeba
- Gerbillurus paeba exilis - Shortridge & Carter, 1939 - wschodnia Afryka Południowa ( południowo-wschodnia Eastern Cape Prov, Alexandria )
- Gerbillurus paeba infernus - Lundholm, 1955 - północna Namibia ( Wybrzeże Szkieletowe, Rocky Point w północnej Namib ), południowo-zachodnia Angola 
- Gerbillurus paeba kalaharicus - Roberts, 1932 - Botswana ( środkowa Kalahari ), Afryka Południowa - synonim Gerbillurus calidus kalaharicus - Gerbillus calidus kalaharicus - uznawany za synonim Gerbillurus paeba
- Gerbillurus paeba leucanthus - Thomas, 1927 - Namibia ( Ovamboland ), Angola ( Pico Azevedo ) - synonim Gerbillus swalius leucanthus - uznawany za synonim Gerbillurus paeba
- Gerbillurus paeba mulleri - Roberts, 1946 - Afryka Południowa ( południowo-zachodnie Western Cape Province, Cape Flats ) - uważany za synonim  Gerbillurus  paeba ; ważny podgatunek w niektórych taksonomiach, większy niż  Progerbillurus paeba paeba, charakterystyczny szary kolor na grzbiecie
- Gerbillurus paeba oralis - Thomas & Hinton, 1925 - Namibia ( Walvis Bay, pustynia Namib ) - synonim Gerbillurus oralis - Gerbillus swalius oralis - uznawany za synonim Gerbillurus paeba
- Gerbillurus paeba paeba - ( A, Smith, 1836 ) - południowo-zachodnia Angola, Afryka Południowa ( Eastern Cape Prov, Western Cape Prov, Limpopo, North-West Prov ), Namibia, Botswana, zachodnie Zimbabwe    
- Gerbillurus paeba swakopensis - Roberts, 1951 - Namibia ( wybrzeże, Swakopmud ) - uznawany za synonim Gerbillurus paeba
- Gerbillurus paeba swalius - Thomas & Hinton, 1925 - Namibia ( Northwest of Windhoek ) - synonim Gerbillurus swalius - Gerbillus swalius - Gerbillus swalius swalius - uznawany za synonim Gerbillurus paeba ; odrębny gatunek w jakiejś taksonomii z 3 podgatunkami
- Gerbillurus paeba tenuis - A. Smith, 1842 - Namibia (  North of Latakoo, Kalahari ), Afryka Południowa ( Cape Prov ) - synonim Gerbillurus tenuis - Gerbillus tenuis - stara nazwa Gerbillurus paeba


Gerbillurus paeba 
  
Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, prawdopodobieństwo dużych populacji oraz zamieszkiwanie obszarów chronionych i dlatego jest małe prawdopodobieństwo dużego spadku aby kwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach.
Brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
Rejestrowany z obszarów chronionych w swoim zasięgu.
Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.
Potrzebne są dalsze badania dotyczące głównie biologii i sposobu życia gatunku w warunkach naturalnych.


Gerbillurus paeba 

W niewoli - rzadki.
Ze względu na niską przeżywalność osobników w warunkach wiwaryjnych, hodowla jest rzadka i sporadyczna.


pustynia Namib - góry Spitzkoppe


Suwak szorstkoogoniasty ( Gerbillurus setzeri ) - ( Schlitter, 1973 ) - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Muridae, z podrodziny Gerbillinae, z podrodzaju Progerbillurus. 

Występuje w Afryce Południowo-Zachodniej - pustynia Namib ( Namibia, ekstremalnie Angola ).

Zamieszkuje gorącą i umiarkowaną pustynię, żwirowe równiny, piaszczyste wydmy, suche koryta rzeczne.


suwak szorstkoogoniasty ( Gerbillurus setzeri ) 

Aktywny w ciągu całego roku, głównie od zmierzchu do świtu. Żyje samotnie lub w niewielkich grupach. Jest terytorialny, rewiry grup oraz samotnych osobników zachodzą na siebie.
Kopie skomplikowane systemy komór i tuneli o szeroko rozgałęzionych korytarzach z wieloma wejściami. Jedno lub więcej wejść jest umieszczone wyżej, które służy do przewietrzania całego systemu. W norach jest stała temperatura ( około 26 stopni C ) i stała wilgotność. Komory gniazdowe są zazwyczaj w nawach bocznych systemu tuneli.  Jeśli gęstość populacji jest zbyt wysoka część osobników przenosi się w inne dogodne miejsce ( często piaszczyste wydmy ). Systemy nor tego gatunku są najdłuższe i najgłębsze.
Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, samica nieco większa. Długość ciała wynosi  217-263 mm ( średnio 233 mm ) z ogonem o długości 113-145 mm ( średnio 127,4 mm ). Waga to 30 - 40 gram ( średnio 32,9 gram ). 
Jego głowa i uszy są większe o długości 12-16 mm niż u innych gatunków z tego rodzaju. Uzębienie składa się z 16 zębów, wzór dentystyczny I1 / 1, c0 / 0, p0 / 0, m3 / 3 . 
Podeszwy stóp ma porośnięte sierścią. Jego futerko jest długie i grube. Kolor grzbietu cynamonowy, jasnobrązowy lub beżowy i pasuje do koloru piasku na pustyni. Strona brzuszna, kończyny oraz obrzeża pyszczka są białe. Długi puszysty ogon kończy kępka siwych włosów.
Jeśli w kryjówce nie jest wystarczająco chłodno używa śliny nakładając ją na futerko na szyi i klatce piersiowej, która parując, chłodzi osobnika. Gerbillurus setzeri często bierze piaszczystą kąpiel. Składa się ona z toczenia się i podrzucania piasku. 
Porusza się głównie skokami, wykorzystując wszystkie cztery kończyny. Do kopania używa przednich kończyn, tylne kończyny przesuwają luźny materiał do tyłu. W czasie spotkań osobniki często stają na tylnych kończynach. Samice są bardziej agresywne niż samce.
Jak wszystkie gatunki prowadzi bardzo oszczędną gospodarkę wodną. Wytwarza zagęszczony mocz i kał.  Ze względu na fizjologię jego nerek, Gerbillurus setzeri jest w stanie wyprodukować więcej zagęszczonego moczu niż inne gatunki Gerbillurus.
Do komunikacji używa słuchu, dotyku, postawy ciała, węchu, sygnałów chemicznych, wzroku i wokalizy. Jego ultradźwiękowy głos o częstotliwości 39-49 kHz służy do komunikacji między osobnikami. Młode nawołują samicę na częstotliwości 45-55 kHz . 
Odżywia się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym. W skład jego diety wchodzą nasiona traw i roślin zielnych, kwiaty, liście, zielone części roślin, kłącza, bulwy, cebule ale także owady i ich larwy. Wodę pozyskuje z pokarmu lub spija poranną rosę. 
Gromadzi zapasy pokarmu w systemach komór lub w pobliżu nory.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia poligamiczny ale nie jest wykluczona monogamia.
Ciąża trwa 21 dni. Samica rodzi 1 - 6 młodych w miocie ( średnio 3 ). Dwa, trzy mioty w sezonie w zależności od obfitości pokarmowej.
Młode rodzą się gołe, ślepe i bezradne o wadze 2,3 g.  Po 18 dniach od narodzin młode otwiera oczy i uszy oraz jest porośnięty całkowicie futerkiem.  
Przyrost masy u młodych osobników wciągu pierwszych 23 dni wynosi 0,7 gram/dzień. 
W wieku 23 - 28 dni następuje odstawienie. Po około 3 miesiącach osobniki młodociane są wielkości osobników dorosłych.
Dojrzałość płciową osiągają prawdopodobnie w 3 miesiącu życia ( samice ) a samce miesiąc lub dwa później.
Brak informacji czy samiec uczestniczy w opiece nad młodymi.
Długość życia nie jest znana ale prawdopodobnie wynosi około 36 miesięcy, część młodych osobników nie przeżywa pierwszych 12 miesięcy.


Gerbillurus setzeri

Nie opisano żadnych podgatunków.

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na prawdopodobieństwo dużych populacji i występowanie na obszarach chronionych i dlatego jest małe prawdopodobieństwo wysokiego spadku populacji aby kwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach.
Głównym zagrożeniem może stać się nadmierny wypas zwierząt domowych na terenach pustynnych. Uważa się, że gatunek ten jest stosunkowo odporny na zniszczenia i utratę siedlisk.
Może przenosić groźne dla człowieka choroby.
Wiele z zachowań Gerbillurus  setzeri zostało poznanych w warunkach laboratoryjnych ( Dempster i Perrin 1992 ).  Naukowcy w centralnej Namibii znaleźli liście, suszone kwiaty, suszone owoce, nasiona, trawy, pozostałości przeżutych owadów i chrząszczy oraz gałązek w pamięci podręcznej o żywności u kilku Gerbillurus  setzeri w ich norach. Analizy zawartości żołądka wykazały spożycie pokarmu, którego 10% stanowiły nasiona, 40% inny materiał roślinny i 50% stawonogi. Wśród sprawdzonych roślin spożywanych wyróżniono Tetragonia, Aizoaceae, Acanthus, Blepharis grossa i Acacia ( Dempster, Perrin, Griffin & Downs, 1998 ).
Gerbillurus setzeri dzieli siedlisko z innymi małymi ssakami, takimi jak spokrewniony Gerbillurus paeba i ryjoskoczek krótkouchy ( Macroscelides proboscideus ) ( Dempster, Perrin, Griffin & Downs, 1998 ).
Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zakresie, w tym z Namib-Naukluft National Park.
Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi. 

W niewoli - rzadki.
Ze względu na niską przeżywalność osobników w warunkach wiwaryjnych, hodowla jest rzadka i sporadyczna, częstsza w warunkach laboratoryjnych.




Suwak wydmowy ( Gerbillurus tytonis ) - ( Bauer & Niethammer, 1960 ) - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Muridae, z podrodziny Gerbillinae, z podrodzaju Progerbillurus. Synonim Paratatera tytonis.

Występuje w Afryce Południowo-Zachodniej ( Namibia - Sossusvlei, Sandwich Harbour, Bobabeb, pustynia Namib, Farm Canaan ). Endemit dla Namibii.

Zamieszkuje piaszczyste wysokie wydmy ( do 300 m wysokości ), niskie wydmy oraz kępy wydmowe.


suwak wydmowy ( Gerbillurus tytonis )

Biologia, ekologia i sposób życia identyczne jak u poprzednich gatunków.
Jego ogon jest dłuższy w stosunku do długości ciała niż u Gerbillurus setzeri.
Aby nie uległy zasypaniu systemy komór i tuneli kopie od strony nie wiejących wiatrów.


Gerbillurus tytonis

Nie opisano żadnych podgatunków.
  
Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, prawdopodobieństwo dużych populacji oraz występowanie wielu obszarach chronionych, co powoduje małe prawdopodobieństwo szybkiego spadku populacji aby kwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach.
Populacje tego gatunku wahają się w sposób naturalny i nie stanowi to żadnego niepokoju.
Brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
Cała populacja gatunku jest rejestrowana z obszarów chronionych.
Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.
Potrzebne są dalsze badania dotyczące biologii, ekologii i sposobu życia gatunku w warunkach naturalnych.


Gerbillurus tytonis 

W niewoli - rzadki.
Ze względu na niską przeżywalność osobników w warunkach wiwaryjnych, hodowla jest rzadka i sporadyczna.
   
typowe siedlisko Gerbillurus tytonis - piaszczyste wydmy pustyni Namib 


Suwak puszystoogoniasty ( Gerbillurus vallinus ) ( Thomas, 1918 ) - gryzoń z podrzędu Myomorpha, z nadrodziny Muroidea, z rodziny Muridae, z podrodziny Gerbillinae, z podrodzaju Progerbillurus. Synonim Gerbillurus vallianus - Gerbillus vallinus.

Występuje w Afryce Południowo-Zachodniej ( zachodnia Afryka Południowa - Northern Cape Province, Namibia - góry Brukkaros-Karas, centralna pustynia Namib ). 

Zamieszkuje piaszczyste i żwirowe równiny, suche koryta rzek, suche obszary porośnięte suchorostami.


suwak puszystoogoniasty ( Gerbillurus vallinus )

Biologia, ekologia i sposób życia identyczne jak u poprzednich gatunków.
Jego ogon jest dłuższy od ogona Gerbillurus setzeri.
Buduje nieco mniej rozległe systemy komór i tuneli.

Opisane podgatunki :
- Gerbillurus vallinus seeheimi - Lundholm, 1955 - południowa Namibia ( Fish River )
- Gerbillurus vallinus valllinus - ( Thomas, 1918 ) - Afryka Południowa ( Northern Cape Province, Bushmanland, południowo-zachodnia jałowa strefa ).


Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, prawdopodobieństwo dużych populacji i jest małe prawdopodobieństwo aby populacje spadły wystarczająco szybko aby kwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach.
Występują naturalne wahania populacji ale one nie stanowią zagrożenia.
Potencjalne zagrożenie może stanowić zwiększony wypas zwierząt domowych na obszarach suchych.
Nie jest rejestrowany ze wszystkich obszarów chronionych w swoim zakresie.
Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.
Potrzebne są dalsze badania dotyczące biologii, ekologii i sposobu życia gatunku w warunkach naturalnych.

W niewoli - rzadki.
Ze względu na niską przeżywalność osobników w warunkach wiwaryjnych, hodowla jest rzadka i sporadyczna.



pustynia Namib - wydma piaskowa / Namib-Naukluft National Park /
   

typowe rośliny zjadane przez Gerbillurus setzeri ; po lewej : Blepharis grossa, po prawej ; Acanthus

ryjoskoczek krótkouchy ( Macroscelides proboscideus ) 








Opracowano na podstawie :
animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.


KRS 0000069730