Wrzosówki ( Phenacomys ) - północnoamerykańskie gryzonie z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Przegląd gatunków.

Wrzosówka zachodnia ( Phenacomys intermedius ) Merriam 1889, gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Phenacomys constablei - Phenacomys orophilus - Microtus pumilis.

Występuje w Ameryce Północnej ( zachodnia część Kanady - Kolumbia Brytyjska, zachodnia część U.S.A. - zachodni Waszyngton, środkowy Oregon, Idaho, środkowa Kalifornia, Newada, wschodnie Utah, zachodnie Kolorado, Arizona i Nowy Meksyk ).

Zamieszkuje różnorodne siedliska : las iglasty z otwartymi wrzosowiskami i z krzewiastym poszyciem, obszary krzewiaste na obrzeżach lasów, wilgotne łąki śródleśne, alpejską tundrę i łąkę z trawiastą okrywą od poziomu morza ale częściej powyżej 750 m n.p.m. do 3000 - 3500 m n.p.m.

wrzosówka zachodnia ( Phenacomys intermedius ) - Olympic National Park

Aktywna w ciągu całej doby ale głównie po zmierzchu i w nocy i całego roku. Prowadzi samotny tryb życia, jedynie w okresie rui łączy się w pary. W zimie może gromadzić się w niewielkie grupy rodzinne w celu wspólnego przezimowania i ogrzania się.
Brak widocznego dymorfizmu płciowego. Osobniki mogą się różnić się kolorem sierści w zależności od rozmieszczenia geograficznego. Zasadniczo kolor brązowy do szarego ( grzbiet ) i szary brzuch. Długość ciała może się wahać od 130 do 140 mm, ogon to około 31 - 34 mm.
Jest terytorialna, wielkość rewiru może się wahać w zależności od pory roku i dostępności pokarmu.
Od wiosny do jesieni kopie nory o głębokości do 20 cm, zakończone komorą, w której buduje gniazdo z materiału roślinnego ( trawy, mchy, porosty ). W tunelu przed komorą gniazdową znajduje się latryna. Wejście do nory znajduje się pod krzewami lub wśród ściółki leśnej i w poszyciu. W zimie buduje gniazdo na powierzchni ziemi. Jest ono lepiej izolowane i posiada grubsze ściany z porostów i gałązek a całość jest pokryta trawą. Gniazdo jest umieszczane pod osłoną krzewów lub skał. Dodatkowo pokrywa śnieżna izoluje gniazdo od warunków zewnętrznych.
Prawdopodobnie używa szlaków komunikacyjnych do wędrówek w czasie poszukiwania pokarmu. Długość systemów uzależniona jest od pory roku i dostępności bazy pokarmowej.
Nadwyżki pokarmu gromadzi w pobliżu wejścia do nory.
Do komunikacji używa prawdopodobnie dotyku, wzroku, węchu, sygnałów chemicznych i wokalizy.
Odżywia się pokarmem roślinnym. Ich dieta różni się w zależności od pory roku. W lecie zjada głównie liście i owoce wierzby, jagody, trawy, rośliny zielne, nasiona. Wiosną i w zimie głównie kora i pąki drzew i krzewów.
Sezon rozrodczy od maja do września, jednak populacje z wyższych wysokości mają krótszy sezon niż te z niższych.
Liczba miotów w sezonie 2 - 4 .
W okresie rui samce są bardzo agresywne w stosunku do innych samców i często walczą ze sobą.
System krycia monogamiczny ale nie jest wykluczona poligamia.
Ciąża trwa około 19 - 24 dni. Samica rodzi 2 - 9 młodych. 
Wielkość miotu różni się ze względu na wiek samicy. Dojrzała samica ma większe mioty ( średnio 5 - 6 ) a samice młodociane ( nie ukończyły roku ) średnio 3 - 4 młode.
Młode rodzą się gołe, ślepe i bezradne. W wieku około tygodnia są już porośnięte sierścią i mają otwarte oczy i uszy. W 3 tygodniu życia opuszczają gniazdo i rodzina rozpada się.
Samiec nie uczestniczy w odchowie młodych.
Dojrzałość płciową osiąga : samica w wieku 28 - 42 dni, samiec po przezimowaniu następnej wiosny.
Żyje około 18 - 24 miesięcy, chociaż nie jest to do końca pewne.

Phenacomys intermedius - okaz muzealny

Opisane podgatunki :
- Phenacomys intermedius celsus  /Howell 1923 / - U.S.A ( Kalifornia, środkowa Sierra Nevada, Pyramid Peak, El Dorado County, Humphrey's Basin, Fresno County, Yosemite ) 
- Phenacomys intermedius constablei  / J.A. Allen 1899 / - U.S.A. ( Alaska, Telegraph Creek ), Kanada ( Kolumbia Brytyjska, Jukon ) - uznawany za synonim Phenacomys intermedius intermedius
- Phenacomys intermedius intermedius  / Merriam 1889 / - Kanada ( Kolumbia Brytyjska, Rocky Mountains, Cascades Mountains, Coast Range ), U.S.A. ( północno-wschodni Waszyngton, Pass Creek, Blue Mountains, Idaho, Snake River, Oregon, Cascades Mountains, północna Kalifornia, Mount Shasta, Wasatch, Uinta Mountains, Utah, południowa Montana, Wyoming, Kolorado, północny Nowy Meksyk i Arizona )
- Phenacomys intermedius laingi  / Anderson 1942 / - Kanada ( Kolumbia Brytyjska, Coast Range, Dean Inlet, Bella Coola Inlet, Rainbow Mountains )
- Phenacomys intermedius levis  / Howell 1923 / - Kanada ( Rocky Mountains, Alberta, Moose River, Kolumbia Brytyjska, Teton County ), U.S.A. ( Montana, Saint Mary's Lake )
- Phenacomys intermedius mackenzii  / Preble 1902 / - Kanada ( Terytorium Północno-Zachodnie, Great Bear Lake, południowo-wschodni Jukon, zachodnia Alberta, Rocky Mountains, północno-wschodnia Kolumbia Brytyjska, Red Deer River, Athabaska Lake, północno-zachodni Saskatchewan, Churchill, Manitoba, Mackenzie ) - synonim Phenacomys ungava mackenzii - Phenacomys mackenzii - uznawany jako synonim Phenacomys intermedius jakiegoś autora, błędny podgatunek lub samodzielny dla innej taksonomii
- Phenacomys intermedius olympicus  / Elliot 1899 / - U.S.A. ( Waszyngton, Olympic Mountains, Clallam County, południowy i środkowy Oregon ) - synonim Phenacomys olympicus - Phenacomys orophilus olympicus - uznawany jako synonim Phenacomys intermedius oramontis lub odrębne dla innej taksonomii
- Phenacomys intermedius oramontis  / Rhoads 1895 / - Kanada ( Coast Range, Cascades Mountains, południowo-zachodnia Kolumbia Brytyjska, Mount Baker Range, Hudsonian Zone ), U.S.A. ( Waszyngton, Cascades Mountains, Davis Creek, Upper Deschutes River, zachodni Oregon, zachodni Nowy Meksyk ) - synonim  Phenacomys oramontis - uznawany za synonim Phenacomys intermedius jakiegoś autora
- Phenacomys intermedius orophilus  / Merriam 1891 / - U.S.A. ( Idaho, Salmon River Mountains, Kalifornia, Yosemite, Mount Shasta ) - synonim Phenacomys orophilus - uznawany za synonim Phenacomys intermedius intermedius lub odrębne dla innej taksonomii i u jakiegoś autora
- Phenacomys intermedius preblei  / Merriam 1897 / - U.S.A. ( Kolorado, góry w Kolorado, Boulder County ) - synonim Phenacomys preblei - uznawany za synonim Phenacomys intermedius intermedius lub odrębne dla innej taksonomii
- Phenacomys intermedius pumilus  / Elliot 1899 / - U.S.A. ( Waszyngton, Olympic Mountains, Clallam County ) - synonim Microtus pumilus - uznawany za synonim Phenacomys intermedius oramontis lub olympicus lub odrębne dla innej taksonomii
- Phenacomys intermedius truel  / J.A.Allen 1834 / - U.S.A. ( Wyoming, Laramie Mountains, Black Hills Mtns ) - synonim Phenacomys truel - uznawany jako synonim Phenacomys intermedius intermedius

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szerokie rozpowszechnienie, stabilne populacje i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej. 
Brak pewności co do samodzielności Phenacomys ungava. Jednak większość autorów uważa ungava jako podgatunek Phenacomys intermedius. Musser i Carleton ( Wilson & Reeder 1993, 2005 ) zauważa ważność wcześnieszych stwierdzeń, że zarówno Phenacomys intermedius jak i Phenacomys ungava wymaga dalszych szczegółowych badań, jednak wymienia je jako osobne gatunki. Jones i in. ( 1997 ), Baker i in. ( 2003 ) i George ( Wilson i Ruff 1999 ) uznają odrębność ungava w stosunku do intermedius.
Uważa się, że gatunek tworzy co najmniej siedem jednostek populacji:

1. Leży całkowicie w Kolumbii Brytyjskiej ( Kanada )

2. Rozciąga się od południowo-zachodniej Kolumbii Brytyjskiej ( Kanada ) aż po centralny Oregon ( U.S.A. )

3. Leży całkowicie w zachodnim Waszyngtonie ( U.S.A. )

4. Rozciąga się od centralnej Kolumbii Brytyjskiej ( Kanada ) aż po centralny Oregon i Idaho ( U.S.A. )

5. Leży całkowicie w centralnej Kalifornii ( U.S.A. )

6. Leży w Newadzie po granicę z Utah ( U.S.A. )

7. Leży we wschodnim Utah i zachodnim Kolorado aż po Arizonę i Nowy Meksyk ( U.S.A. )

Liczebność gatunku nie jest dobrze znana ale szacowana gęstość osobnicza w zakresie waha się od 0,5 do 10 osobników/ha w różnych siedliskach.

Jest nosicielem wirusa listeriozy ( Banfield 1974 ).

Uważa się, że może stanowić źródło pożywienia dla wielu drapieżników.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zakresie.

Gatunek trudny do badań ze względu na niską przeżywalność osobników schwytanych w klatki-pułapki ( Fitzgerald 1994 ).

Phenacomys intermedius 

W niewoli - brak danych.

Wrzosówka wschodnia ( Phenacomys ungava )  Merriam 1889, gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Phenacomys intermedius ungava.

Występuje w Ameryce Północnej ( Kanada - zachodni Labrador, południowy Jukon, południowa Alberta, południowo-centralny Saskatchewan, południowo-wschodnia Manitoba, południowe Ontario i południowy Qubec ) i U.S.A. - północna Minesota.

Zamieszkuje siedliska lasów borealnych z krzewiastą warstwą okrywową. Preferuje śródleśne polany z niskimi krzewinkami i trawami.

wrzosówka wschodnia ( Phenacomys ungava )

Biologia, ekologia i sposób życia jak u poprzedniego gatunku.

Opisane podgatunki :

- Phenacomys ungava celatus  / Merriam 1889 / - Kanada ( Terytorium Północno-Zachodnie ) - synonim Phenacomys celatus - uznawany jako synonim Phenacomys ungava dla niektórych autorów lub odrębny dla pierwszej taksonomii 

- Phenacomys ungava crassus  / Bangs 1900 / - Kanada ( wybrzeże atlantyckie Półwyspu Labrador, Strait of Belle Isle, Hamilton Inlet ) - synonim Phenacomys celatus crassus

- Phenacomys ungava latimanus  / Merriam 1889 / - Kanada ( Ungava, Labrador, Lake Superior, Ontario, Qubec ) - synonim Phenacomys latimanus - uznawany jako synonim Phenacomys ungava ungava dla niektórych autorów lub odrębny dla pierwszej taksonomii

- Phenacomys ungava soperi  / Anderson 1942 / - Kanada ( południowo-zachodnia Manitoba, południowo-centralny Saskatchewan, zachodnia do południowo-centralnej Alberty, Great Plains region ), U.S.A. ( Minesota ) - uznawany jako synonim Phenacomys ungava dla niektórych autorów

- Phenacomys ungava ungava  / Merriam 1889 / - Kanada ( Fort Chimo, Hudson Strait, Godbout, Saguenay County, Gulf of St.Lawrence, Qubec, północne Ontario, Favourable Lake, Kenora District, Manitoba, Labrador, Ungava Bay )

Phenacomys ungava - samica w gnieździe z młodymi

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szerokie rozpowszechnienie, stabilne populacje i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.

Część autorów uważa, że jest to podgatunek Phenacomys intermedius.

Musser i Carleton ( Wilson & Reeder 1993, 2005 ) podziela ważność wcześniejszych stwierdzeń, jednak różnice między Phenacomys intermedius i Phenacomys ungava wymagają dalszych szczegółowych badań ale wymienia Phenacomys ungava jako odrębny gatunek. Jones i in. ( 1997 ), Baker i in. ( 2003 ) i George ( Wilson i Ruff 1993 ) wymieniają Phenacomys ungava jako odrębny gatunek.

Uważa się, że może być stosunkowo rzadka ale prawdopodobnie jest to związane z małej ilości schwytanych osobników w pułapki. Jednak pozostałości gatunku w wypluwkach sów i kale kun wskazują większą gęstość gatunku niż zapisy z pułapek.

Phenacomys ungava gromadzi pokarm w pobliżu nory, który zbiera w nocy i zjada w ciągu dnia.

Rejestrowana z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu.

Potrzebne są dalsze badania dotyczące statusu taksonomicznego tego gatunku.

W niewoli - brak danych.

          

    

Opracowano na podstawie :
animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.