Beszamel i spółka bez ograniczeń: Rodzina szynszylowate ( Chinchillidae ), podrodzina Chinchillinae, rodzaj ( Chinchilla ). Przegląd gatunków.

Szynszyla krótkoogonowa ( Chinchilla chinchilla ) - Lichtenstein, 1830 - gryzoń z rodziny szynszylowatych ( Chinchillidae ), z podrodziny Chinchillinae. Synonim Chinchilla brevicauda Waterhouse, 1848.

Występuje w Ameryce Południowej - historyczny zasięg obejmował całe Andy ( w Boliwii, Peru, północno-zachodniej Argentynie i Chile ). Obecnie wystepuje punktowo w północnym Chile i prawdopodobnie w Boliwii.

Zamieszkuje w obszarach górskich krzewów i użytków zielonych na wysokości pomiędzy 3000 a 4500 m n.p.m.

szynszyla krótkoogonowa ( Chinchilla chinchilla )

Aktywna w ciągu całego roku, głównie w od zmierzchu do świtu. Czasami wychodzą przed zmrokiem lub po wschodzie słońca aby ogrzać się w słońcu.
Żyją w koloniach o różnej liczbie osobników od kilku do kilkudziesięciu osobników. Duże skupiska kolonialne mogą zawierać nawet do 100 osobników.
Na schronienie wybiera szczeliny skalne, jaskinie, groty, zagłębienia pod dużymi kamieniami lub nory.
Niewielki dymorfizm płciowy : samica jest zazwyczaj większa niż samiec.
Długość ciała to 30 - 33 cm. Długość ogona to 12,7 - 15,2 cm.
W odróżnieniu od Chinchilla lanigera ma mniejsze uszy i ogólnie jest większa.
Również ich ogon ma 20 kręgów w porównaniu do 30 kręgów u Chinchilla lanigera.
Ubarwienie futerka jest różne zazwyczaj niebieskawe, perłowe lub szare na grzbiecie i bokach z czarnymi końcówkami włosów. Brzuch jest żółtawo-biały.
Miękkie i gęste futerko gatunku wynika z faktu, iż każdy mieszek włosowy ma w przybliżeniu 60 meszków rosnących od niego. Ogon jest długi i pokryty grubymi włoskami.
Gęste futro chroni szynszylę od niskich temperatur i zapobiega parowaniu wody. Włosy są luźno związane, więc szynszyla może uciec przed drapieżnikami, pozostawiając je z pyskiem pełnym włosów.
Ich stopy są bardzo przystosowane do przemieszczania się po skałach. Mają słabe pazury u tylnych kończyn i podkładki na stopach, aby zapobiec ślizganiu.
Narządy czuciowe są wysoko rozwinięte. Duże oczy mają pionowe szczeliny. Ucho zewnętrzne i środkowe są również duże. Szynszyla ma długie wibrysy, o długości 110 mm, po obu stronach górnej wargi.
Nocą gatunek wykorzystuje wibrysy, aby poruszać się w ciemności. Może wykorzystywać swoje wąsy, aby ustalić, czy szczeliny skalne są wystarczająco szerokie dla przejścia. Jeśli wibrysy się nie zginają, szynszyla nie utknie.
W czasie spożywania pokarmu gatunek siada na tylnych kończynach a przednimi przyciąga pożywienie do pyszczka.
Do komunikacji używa węchu, wzroku, słuchu, dotyku, postawy ciała oraz wokalizy. Wokaliza to głównie głośny krzyk alarmujący przed niebezpieczeństwem, podobny do gwizdu. Inne głosy to ciche gruchanie podczas kopulacji, syczenie czy też nawet plucie i strzykanie śliną.
Ostrzegawczymi sygnałami jest również warczenie, zgrzytanie zębami czy oddawanie moczu.
Odżywia się głównie pokarmem roślinnym a czasami zjada również owady.
W skład diety gatunku wchodzą głównie trawy i rośliny zielne. W obszarach bardzo suchych wodę uzyskuje z porannej rosy lub owoców kaktusów, czasami z owadów.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, okres rui raz na cztery tygodnie.
Wydaje iż samice są bardziej dominujące nad samcami. System krycia nie jest do końca poznany gdyż część autorów podaje monogamię chociaż nie jest to do końca pewne.
Ciąża trwa około 128 dni. 1 - 2 mioty rocznie czasami 3. Samica rodzi 1 - 3 młodych w miocie, średnio 2. Młode rodzą się całkowicie owłosione, z zębami i mają otwarte oczy. Waga młodych w momencie narodzin to około 35 gram.
Noworodki natychmiast wpełzają pod samicę aby się ogrzać. Samica posiada parę pachwinową i dwie boczne pary sutków. Młode są wstanie zjadać stały pokarm w kilka godzin po narodzinach. Odstawienie po około 6 tygodniach od narodzin.
Samica broni agresywnie potomstwa siadając na tylnych kończynach i plując śliną w kierunku intruza.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.
Samica po upływie tygodnia od narodzin potomstwa może przechodzić ruję poporodową.
Dojrzałość płciową uzyskuje w wieku 5,5 - 8 miesięcy.

Chinchilla chinchilla brevicaudata

Opisane podgatunki :
- Chinchilla chinchilla boliviana - Brass, 1911 - Andy w Peru i Boliwii - synonim Chinchilla boliviana - Chinchilla brevicaudata boliviana - Chinchilla lanigera boliviana - traktowany jako synonim Chinchilla brevicaudata przez jakiegoś autora - podgatunek ten został wcześniej klasyfikowany jako Chinchilla brevicaudata, lecz jest obecnie uznawane za Chinchilla chinchilla ( Woods i Kilpatrick; 2005 ) - ESA : zagrożony
- Chinchilla chinchilla brevicaudata - Waterhouse, 1848 - Peru, południowe Chile, Argentyna - synonim Chinchilla brevicaudata brevicaudata - Chinchilla brevicaudata - Chinchilla lanigera bevicauda - starsza nazwa Chinchilla chinchilla
- Chinchilla chinchilla chinchilla - Lichtenstein, 1830 - Peru ( Vinicity of Lima, Lima Departament ) - synonim Eriomys chinchilla - Chinchilla chinchilla - Chinchilla brevicaudata chinchilla - traktowany jako synonim Chinchilla brevicaudata przez niektórych autorów - nowa nazwa Chinchilla brevicauda
- Chinchilla chinchilla intermedia - Dennler, 1939 - Andy w Boliwii, Argentyna - synonim Chinchilla intermedia - traktowany jako Chinchilla brevicaudata przez niektórych autorów

Chinchilla chinchilla

Gatunek uznawany za krytycznie zagrożony z powodu drastycznego spadku populacji ( o ponad 90% ) w ciągu trzech pokoleń - 15 lat. Spadek populacji jest prawdopodobnie nie odwracalny. Istnieją przypuszczenia, że bardzo powoli ale gatunek odbudowuje się w mało dostępnych obszarach. Hodowla gatunku w krajach pierwotnej dystrybucji powstrzymuje nielegalne polowanie w środowisku naturalnym.
Jednak dotychczasowe spadki populacji gwarantują utrzymanie gatunku w kategorii krytycznie zagrożone. Dopóki nie zaistnieją dowody prawdziwego trendu odzyskiwania populacji oraz aktualnych informacji na temat istniejących w środowisku naturalnym nie zagrożonych populacji.
Historyczny zakres gatunku obejmował Andy w Peru, Boliwii, w północno-zachodniej Argentynie i Chile. Gatunek został wytępiony z wielu obszarów w dawnym zakresie. Uznawany obecnie za wymarły w Peru i Boliwii, gdzie osobniki tego gatunku nie zostały zarejestrowane przez ponad 50 lat ( Tarifa 1996, Anderson, 1997 ). Jednak ostatnie doniesienia ( z rozmów z mieszkańcami i obserwacji przewodników parku ) z regionu przygranicznego w Boliwii ( Potosi Department ) i w Chile ( Antofagasta ) wydają się wskazywać na istniejące populacje ( J. Jimenez i N. Bernal os. Comm. ). Gatunek ten nie jest w stanie utrzymywać się w innym miejscu historycznego zasięgu w Boliwii. Nie mogą być to obserwacje uwolnionych zwierząt w części swojego zasięgu. Dystrybucja tego gatunku w Boliwii wymaga przeglądu.
Jednak być może populacje utrzymują się na granicy z Chile, w odizolowanym regionie o niskiej populacji ludzkiej.
Populacje doświadczają naturalnych wahań na skutek surowych zim.
Na gatunek intensywnie polowano w przeszłości, obecnie łatwo hodowany w niewoli dla handlu futrami, polowanie na dziko żyjące osobniki nie jest już poważnym zagrożeniem.
Chinchilla chinchilla ma bardzo cenne futro, nawet bardziej niż Chinchilla lanigera. Długie futro ze względu na jego wielkość i ciężar jest uważane za najcenniejsze na świecie. Może ono osiągnąć cenę do 100 000 $ i być wykonane z około 400 skór. Futro takie jest bardzo wrażliwe na wilgoć co daje ograniczoną trwałość.
W momencie odkrycia jakości futra rozpoczęło się komercyjne polowanie, które doprowadziło do praktycznie wyginięcia dzikich populacji.
W północnym Chile rozpoczęto polowanie na gatunek w 1828 roku i myśliwi szybko realizowali ogromne zyski z futer. Skóry eksportowano głównie do Stanów Zjednoczonych, Francji, Wielkiej Brytanii i Niemiec ( Jimenez, 1996 ).
Wcześniej Indianie polowali na gatunek dla skóry i mięsa. Jednak nowoczesne metody chwytania i pobyt rynkowy miał znacznie większy wpływ na populacje niż sposoby wykorzystywane przez tubylców.
Oba gatunki z rodzaju Chinchilla zostały wyeksploatowane a szczególnie Chinchilla chinchilla ze względu na wyższą jakość futra i większy rozmiar. W latach 1900 - 1909 oficjalny eksport futer przekraczał 500 000 skór rocznie ( obu gatunków ). Liczba ta rośnie jeśli weźmie się pod uwagę skóry uszkodzone i nielegalnie eksportowane. W roku 1917 ekonomicznie gatunek wymarł, chociaż cena za futro nadal rośnie.
Ochrona gatunku miała efekt, że traktat z 1910 pomiędzy Chile, Boliwią, Peru i Argentyną zatrzymywał niekontrolowany eksport futer pomimo zakazu ( Jimenez, 1996 ). Skuteczna ochrona Chinchilla chinchilla obejmowałaby wykrywanie wszelkich dzikich populacji i ich zabezpieczenie przez wyszkolonych strażników stałych ( IUCN, 1982 ).
Komercyjna hodowla w U.S.A. rozpoczęła się od 11 osobników sprowadzonych do Kalifornii w 1923 roku. Prawdopodobnie była to Chinchilla laniger. Dzikie osobniki nadal są odławiane w celu zróżnicowania genetycznych zasobów. U.S.A. ESA wymienia jako zagrożony pod nazwą Chinchilla chinchilla boliviana ( Smithsonian Institution, 1993 ).
Gatunek ten został włączony do załącznika CITES I od 1975 roku jako Chinchilla brevicaudata a od 1977 roku jako Chinchilla chinchilla.
Oprócz nielegalnego polowania jest mało prawdopodobne, że Chichilla chinchilla jest tak zagrożona przez utratę siedlisk jak Chinchilla lanigera. Ważnym jest, że działalność człowieka, taka jak górnictwo czy wypas kóz i bydła, ma potencjał do dalszego dziesiątkowania dzikich populacji.
Ostatecznym zagrożeniem może być też wypalanie krzewów ( Balsamocarpon brevifolium ) w celu uzyskania węgla drzewnego i być może konkurencja z gatunkami z rodzajów Octodon i Abrocoma ( Nowak, 1999 ). Inne czynniki, takie jak realnie małe wielkości populacji, drapieżniki czy abiotyczne i biotyczne długoterminowe zmiany mają również wpływ na żywotność populacji. Próby przywrócenia nie były udane. Chinchilla chinchilla i Chinchilla lanigera były wcześniej uznawane za jeden gatunek, aż niektórzy autorzy uznali rozmiar i kolor między różnymi miejscowościami. Jednak dzikie populacje Chinchilla chinchilla są rzadkie, to może nie być możliwe zbadania kwestii taksonomicznych. Są one obecnie traktowane jako oddzielne gatunki na podstawie ekologicznych i morfologicznych danych ( IUCN, 1982 ). Gatunki mogły współistnieć w północnej części zasięgu Chinchilla lanigera i południowej w zakresie Chinchilla chinchilla ( Jimenez, 1996 ).
Samiec hybrydy z dwóch gatunków jest bezpłodny, ale kobiety są płodne i mogą się kojarzyć z samcami obu gatunków. Jednak samiec z potomstwa z samicy hybrydy może być bezpłodny ( Morris, 1965 ).
Istnieją doniesienia o istnieniu gatunku z Boliwii, z Eduardo Avaroa National Reserve dla Andyjskich Zwierzęt ( N. Bernal os. Kom. ).
Dalsze badania nad reprodukcją i wzorce wpływające na gęstość osobniczą byłyby korzystne dla wysiłków przywrócenia gatunku w naturalnym środowisku ( "Ssak IUCN Red Data Book Część I", 1982; Jimenez, 1996; Nowak, 1999 ).

Chinchilla chinchilla

W niewoli.
Obecnie hodowane są zarówno jako zwierzęta futerkowe na fermach, jako zwierzątka domowe oraz w ogrodach zoologicznych.
Dobrze rozmnażają się w warunkach wiwaryjnych. Przywiązują się do opiekunów.
Często są "eksponowane" wśród ssaków nocnych.
W Stanach Zjednoczonych, możliwe jest uratowanie Chinchilla chinchilla z osobników hodowanych w niewoli. Jednak próby wprowadzenia w naturalne środowisko okazało się fiaskiem.
Większość szynszyli hodowanych w Ameryce Południowej to Chinchilla chinchilla ( Morris, 1965 ).

siedlisko szynszyli na pustyni Atacama

Szynszyla mała ( Chinchilla lanigera ) - ( Molina, 1782 ) - gryzoń z rodziny szynszylowatych ( Chinchillidae ), z podrodziny Chinchillinae. Synonim Chinchilla brevicaudata lanigera.

Występuje w Ameryce Południowej ( od północnego Chile wzdłuż podnóża Andów i gór nadbrzeżnych na południe do Talca i prawdopodobnie w Argentynie, w Prowincji Salta ).

Zamieszkuje jałowe, suche obszary górskie na wysokości od 3000 - 5000 m n.p.m.

szynszyla mała ( Chinchilla lanigera ) - młody osobnik

Aktywna w ciągu całego roku, od zmierzchu do świtu. W ciągu dnia chroni się w otworach i szczelinach wśród skał, w rumowiskach skalnych, jaskiniach czy grotach. Czasami zdarza się obserwować gatunek w ciągu dnia, w pełnym słońcu jak zwinnie porusza się wśród skał.
Żyje w koloniach nawet do 100 osobników, obecnie nie znajduje się już tak licznych kolonii. Jednak częściej znajdowane są niewielkie grupy do 10 - 20 osobników.
Niewielki dymorfizm płciowy : samica jest zazwyczaj nieco większa i cięższa niż samiec. Waga samicy do 800 g, a samca tylko 500 g.
Długość ciała i głowy to 22,5 - 38 cm. Długość ogona to 7,5 - 15 cm.
Posiada szeroką głowę, dość duże uszy i duże czarne oczy. Jej ciało jest małe, z bujnym ogonem, i jest pokryte gęstą, miękką sierścią, która izoluje w zimnych jałowych regionach górskich, gdzie występuje. Ogon jest aż do jednej trzeciej wielkości ciała. Jest owłosiony grubymi włoskami na powierzchni grzbietowej. Posiada długie, silne tylne nogi, które pozwalają biegać i zwinnie skakać. Po stronie grzbietowej ma ubarwienie koloru niebieskawego, perłowego lub brązowo-szarego. Brzuch jest żółtawy lub biały.
Każdy włos ma zazwyczaj czarną końcówką, około 60 włosów wyrasta z jednego mieszka włosowego.
Gęste futro chroni szynszylę od niskich temperatur i zapobiega parowaniu wody. Włosy są luźno związane, więc szynszyla może uciec przed drapieżnikami, pozostawiając je z pyskiem pełnym włosów. Mimo iż gęste futro chroni przed utratą wody to gatunek poci się.
Narządy czuciowe są wysoko rozwinięte. Duże oczy mają pionowe szczeliny. Ucho zewnętrzne i środkowe są również duże. Szynszyla ma długie wibrysy, o długości 110 mm, po obu stronach górnej wargi.
Nocą gatunek wykorzystuje wibrysy, aby poruszać się w ciemności. Może wykorzystywać swoje wąsy, aby ustalić, czy szczeliny skalne są wystarczająco szerokie dla przejścia. Jeśli wibrysy się nie zginają, szynszyla nie utknie.
Porusza się zwinnie i szybko zarówno między skałami jak i na nich.
W czasie żerowania potrafi usiąść na tylnych kończynach i przednimi łapkami dostarczać pokarm do pyszczka.
Samice są bardzo agresywne w stosunku do innych samic i do samców w czasie rui ale rzadko dochodzi do walk.
Do komunikacji używa węchu, wzroku, słuchu, dotyku, postawy ciała oraz wokalizy. Wokaliza to głównie głośny krzyk alarmujący przed niebezpieczeństwem, podobny do gwizdu. Inne głosy to ciche gruchanie podczas kopulacji, syczenie czy też nawet plucie i strzykanie śliną.
Ostrzegawczymi sygnałami jest również warczenie, zgrzytanie zębami czy strzykanie moczem w kierunku intruza.
Jest wszystkożerna, chociaż ich dieta składa się jest głównie z nasion i traw, ale także zjada różne inne rośliny, owady i ptasie jaja jak są dostępne.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku, okresy rui występują co cztery tygodnie.
System krycia monogamiczny ale nie jest wykluczona poligamia, gdyż samice dominują nad samcami.
Ciąża trwa 111 dni. Samica rodzi 1 - 6 młodych w miocie ( średnio 2 ). 2 mioty w roku. Młode są dobrze rozwinięte w chwili narodzin i ważą do 35 gram. Są w pełni pokryte sierścią i mają otwarte oczy. Okres opieki samicy nad potomstwem to 6 - 8 tygodni.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.
Samica agresywnie broni młodych przed intruzami plując lub strzykając moczem.
Dojrzałość płciową osiąga w wieku 5,5 - 8 miesięcy. Samica pierwszy miot rodzi średnio w 459 dniu życia.
Długość życia to około 10 lat, w niewoli do 20 lat.

Chinchilla lanigera

Opisane podgatunki :
- Chinchilla lanigera chinchilla - Meyen, 1833 - Chile - synonim Chinchilla chinchilla - traktowany jako synonim Chinchilla chinchilla laniger
- Chinchilla lanigera lanigera - ( Molina, 1782 ) - północne prowincje Chile ( Rio Chuapa, andyjski region Copiapo ) - synonim Eriomys chinchilla
- Chinchilla lanigera velligera - Prell, 1934 - Chile ( Rio Chuapa ) - synonim Chinchilla velligera - uznawany jako synonim Chinchilla lanigera (populacja lub forma )

Chinchilla lanigera

Gatunek uznawany jako krytycznie zagrożony z powodu drastycznego spadku w przeszłości i trwającego spadku liczby osobników. Szacuje się, iż spadek ten wynosi ponad 90% populacji w ciągu ostatnich 15 lat. Populacje zostały wytępione i pozostał ułamek oryginalnej dystrybucji. Gatunek w dalszym ciągu znajduje się pod presją z powodu kontynuowanych nielegalnych polowań oraz zmniejszenia się jakości siedlisk. Chinchilla lanigera jest notowana w kategorii A2ac.
Gatunek obecnie występuje od północnego Chile, wzdłuż podnóża Andów i gór nadbrzeżnych na południe do Talca ( Woods i Kilpatrick, 2005 ). Przypuszcza się, iż jego zasięg rozciąga się do Argentyny ( prowincja Salta ) ( Chebez, 1994 ), ale to musi być potwierdzone. Chinchilla lanigera była kiedyś powszechna, ale w 1996 roku znaleziono tylko 42 kolonie w środowisku naturalnym. Liczba kolonii i ogólna liczba osobników maleje z upływem czasu ( Jimenez, 1996 ).
Obecne hipotezy wyjaśniające ten spadek, przedstawił Jimenez ( 1996 ).
Obejmują one :
- bieżąca liczba osobników jest niższa niż minimalna wielkość populacji opłacalna dla długoterminowego przetrwania całej populacji
- drapieżnictwo lisów wzrosło w ciągu ostatnich dziesięcioleci
- późniejszy spadek jest spowodowany długotrwałymi abiotycznymi i / lub biotycznymi zmianami
- trend może reprezentować fazę spadkową w długoterminowym cyklu naturalnych populacji gatunku
Gatunek ten jest zagrożony przez wiele lat w wyniku działalności człowieka, w tym kłusownictwo, polowanie, wypasu bydła i kóz, górnictwo i wypalanie drzew i krzewów na węgiel drzewny. Pomimo obecnych środków ochrony, populacje są nadal w spadku( Jimenez, 1996 ).
Ustawodawstwo w celu ochrony gatunku istnieje od 1929 roku, ale nie było skutecznie egzekwowane do momentu ustanowienia Reserva Nacional Las Chinchillas in Auco w Chile ( 1983 ) ( Jimenez, 1996 ).
Gatunek ten został włączony do załącznika CITES I od 1977 roku.
Na gatunek polowano ze względu na ich luksusowe futro od 1900 roku. W tym czasie eksportowano z Chile około 500 tysięcy skór rocznie. Gęstość osobnicza obu gatunków była na tyle duża iż nikt nie myślał o jakiejkolwiek ochronie gatunku. Zwłaszcza, że płaszcz ze skóry mógł kosztować nawet około 100 000 $. Jednak okazało się wkrótce iż gatunek został praktycznie zdziesiątkowany.
Od 1975 roku, sprzedaż i handel skórami tego gatunku zostało ograniczone, jednak jest to trudne do wyegzekwowania. Konwencja o międzynarodowym handlu zagrożonymi gatunkami dzikiej fauny i flory wymieniono wszystkie gatunki szynszyla w dodatku 1, wprowadzając międzynarodowy handel zwierzętami i ich skórek nielegalnych wśród wszystkich narodów osoby podpisującej.

skórki szynszyli

Obecnie szacowana liczba osobników żyjących w warunkach naturalnych nie przekracza około 10 000 osobników i stale maleje.
Główne zagrożenie stanowi niszczenie siedlisk oraz wypalanie krzewów ( Balsamocarpon brevifolium ) w celu uzyskania węgla drzewnego na niższych wysokościach. Polowanie i kłusownictwo w odległych pasmach Andów jest trudne do monitorowania. Z tego powodu kontrola stanu populacji też jest trudna.
Na tego gryzonia polowano już w przedkolumbijskiej Ameryce, zabijany był dla mięsa i skór przez Inków i innych rdzennych mieszkańców Ameryki. Chinchilla lanigera była na tyle liczebna w tym czasie, że jeden z autorów poinformował, iż można było zobaczyć do 1000 zwierząt w jeden dzień.
Ostatnie szacunki wskazują iż gatunek staje się coraz bardziej izolowany przez utratę siedlisk.
Bez interwencji człowieka gatunkowi nie uda się przetrwać ani odzyskać gęstości osobniczej potrzebnej do samodzielnego przetrwania.
Reintrodukcja gatunku do tej pory nie była udana. Oczekuje się, że środki ochronne będą stosowane z powodzeniem w celu ochrony tego gatunku i pozwolą zwiększyć gęstość osobniczą pozwalającą przynieść go z powrotem ze skraju wyginięcia w środowisku naturalnym.

Chinchilla lanigera

W niewoli od końca XIX wieku ale praktycznie hodowla rozpoczęła się w 1920 roku.
Chinchilla lanigera hodowana jest na fermach zwierząt futerkowych, w hodowli amatorskiej i ogrodach zoologicznych.
Odżywia się w hodowli gotowymi mieszankami dla gryzoni, suszonymi owocami, orzechami, marchwią i zielonymi warzywami.
Sezon rozrodczy w zależności od lokalizacji. Na półkuli północnej sezon rozrodczy od listopada do maja a na półkuli południowej od maja do listopada.
Dwa mioty w roku z 2 - 3 młodych. Udomowione szynszyle są bardzo towarzyskie i mogą być przez dotyk oswojone do zabawy i interakcji z ich opiekunem. Wielu opiekunów opisuje szynszylę jako mądrzejszą niż przeciętny królik i bardziej zabawne niż szczury.
Gatunek jest znany z zapamiętywania trasy poruszania się ale jest bardzo nieśmiały i bardzo ufny w stosunku do opiekuna.