Beszamel i spółka bez ograniczeń: Rodzina szynszylowate ( Chinchillidae ), podrodzina ( Lagostominae ), rodzaj Lagostomus. Przegląd gatunków.

+Wiskaczan gruby ( Lagostomus crassus ) - Thomas, 1910 - gryzoń z rodziny szynszylowatych ( Chinchillidae ), z podrodziny ( Lagostominae ).

Występował w Ameryce Południowej ( południowe Peru - Cuzco ).

Zamieszkiwał prawdopodobnie skaliste obszary górskie.

rycina - +wiskaczan gruby ( Lagostomus crassus )

Uznany za wymarły.
Gatunek znany jedynie z jednej czaszki znalezionej w południowym Peru.
Czaszka przypuszczalnie należała do zwierzęcia żyjącego w czasach nowożytnych ( Nowak, 1999 ).
Brak danych na temat populacji, ekologii czy biologii tego gatunku.
Nie ma informacji na temat zagrożeń oraz przyczyn wymarcia.

Wiskaczan wielki ( Lagostomus maximus ) - ( Desmarest, 1817 ) - gryzoń z rodziny szynszylowatych ( Chinchillidae ), z podrodziny ( Lagostominae ). Synonim Dipus maximus.

Występuje w Ameryce Południowej ( w północnej, środkowej i wschodniej Argentynie, Paragwaju, południowej, zachodniej i południowo-wschodniej Boliwii ).

Zamieszkuje łąki i zarośla nizinnych pustyń oraz obszary górskie do wysokości 2680 m n.p.m.

rycina - wiskaczan wielki ( Lagostomus maximus )

Aktywny w ciągu całego roku, głównie w od zmierzchu do świtu.
Żyje w dużych społecznościach z dominującą rolą samic, od 15 - 30, a czasami nawet do 50 osobników. Grupa składa się z 1 - 3 samców, 10 - 15 samic oraz osobników młodocianych.
Kopie systemy nor i tuneli zwane "wiskaczerium". Wiskaczerium może zajmować nawet 600 m2 powierzchni. Składają się z wielu komór i połączonych tuneli mogących mieć 4 - 30 wejść. Niektóre z nich są na tyle duże, aby umożliwić osobnikowi, stanąć do pasa w nich. Kilka dużych wiskaczeriów istniało od wieków. Nory umieszczone poza systemem głównych nor są znacznie mniejsze i wykorzystywane są jako kryjówki tymczasowe. Kilka wejść jest aktywnych w danym momencie. Inne są zatykane niejadalnymi przedmiotami, takimi jak kije, kamienie, kości i inne obiekty. Wiskaczeria są cenne dla gatunku, ponieważ chronią członków społeczności przed drapieżnikami i zapewniają sanktuaria do krycia, porodu i odchowu młodych.
W stabilnych warunkach, istnieje zamknięte matriarchalne społeczeństwo, w których dojrzewające samice są rekrutowane do swych macierzystych systemów nor. Samice są zatem stałymi lokatorami wiskaczeriów i samce dorosłe rozpraszają się corocznie do różnych środowisk. Samce uzyskują dostęp do systemów nor tylko przez konkurencję. Jednakże, młode samce i samce z siedziby w porównaniu z rokiem poprzednim opuszczają wiskaczerium bez konkurencji ze strony innych męskich imigrantów. Spekulowano, że takie zachowanie może być adaptacją zapobiegawczą przed parzeniem się ojców z córkami. Rywalizacja wśród samców imigrantów występuje sześć miesięcy przed hodowlą i jest kontynuowana przez cały sezon hodowlany. Ze względu na rozproszenie i śmiertelność związaną z konkurencją, istnieje wysoka mniejszość samców. Większość blizn u samców jest przypisana do stoczonych walk o dominację. Na skutek konkurencji zasobów i samic, korzystne jest, aby samce uzyskały duża siłę fizyczną i rozmiar przed rozproszeniem. Wskutek czego samce dojrzewają dłużej niż samice. Wyjątek od powyższego systemu matriarchalnego występuje podczas zderzenia populacji. Ponieważ gęstość członków maleje w macierzystej grupie, samice rozpraszają się i próbują fuzji z innymi pobliskimi wiskaczeriami. Podobnie jak samce, są one zobowiązane do wprowadzenia konkurencji z samicami rezydentami aby zyskać rezydenturę. Kiedy samce z powodzeniem dołączają się do grupy samic będących rezydentami, spędzają resztę swojego urzędowania broniąc samice. Takie zachowanie terytorialne zostało osiągnięte poprzez działania znakowania zapachem. Samce pocierają laski na swoich policzkach i pozostawiają go przy wejściach do nory. Kał i mocz są rozłożone w pobliżu powierzchni przy wejściach.
Zakresy rewirów grup z wiskaczeriów są wyłączne i rzadko jest spotykane aby nachodziły na siebie.

od lewej : duży otwór do wiskaczerium ; w środku : wychodzące po zmierzchu osobniki ; po prawej : kilka mniejszych otworów do wiskaczerium ;

Lagostomus maximus jest największym członkiem rodziny szynszyli. Jego głowa i ciało jest długości 470 - 660 mm, a długość ogona wynosi 150 - 200 mm.
Występuje silny dymorfizm płciowy. Samce mogą być cztery razy bardziej masywniejsze niż samice.
Barwa sierści zwierzęcia jest dobrze skorelowana z otoczeniem. Futro na jego stronie grzbietowej jest jasnobrązowe na terenach piaszczystych i ciemnoszare w regionach, w których gleba jest ciemna. Brzuszna powierzchnia jest biała. Ogon jest całkowicie pokryty futrem. Włosy ochronne wzdłuż grzbietu zwierzęcia są ciemne i szorstkie oraz kontrastują z grubym miękkim futerkiem. W przeciwieństwie do wielu innych gatunków gryzoni, ma wyraźnie zaznaczoną twarz. Głowa jest duża i tępa. Szerokie czarne i białe paski biegną wzdłuż twarzy zwierzęcia. Rhinarium jest owłosiony i misternie złożony. Przednie stopy zawierają cztery palce, z których wystają ostre pazury. Wykorzystuje swoje pazury do kopania a nos do pchania.
Obie płcie mają wibrysy przypominające wąsy, ale funkcja ta jest znacznie bardziej nasilona u samców.
Samice i niedojrzałe osobniki żerują w grupach. Samce mogą żerować z samicami i niedojrzałymi osobnikami, ale zwykle znajdują się w pobliżu.
Do komunikacji używa węchu, wzroku, słuchu, dotyku, postawy ciała i wokalizy.
Samce wykorzystują szereg odgłosów alarmowych w celu obrony przed drapieżnikami. Wokaliza jest wykorzystywana przez obie płcie w celu tzw. reklamy wolnych miejsc w wiskaczeriach. Namawianie przez grupę zamiejscowych prowadzi do walk pomiędzy samcami o miejsca w wiskaczerium ( czasami zamiejscowe samice muszą zmagać się z miejscowymi rezydentkami ). Bliski kontakt jest tolerowany przez członków społeczności tego samego wiskaczerium. Członkowie skubią innych po szyi i plecach, dotykają nosa i pocierają policzki.
Ponadto bierze również kąpiele w pyle, w zagłębieniach blisko wiskaczeriów. Działalność ma na celu usunięcie ektopasożytów na skórze i absorpcji olejów na futrze. Jest to również dzielenie zapachu jako urządzenie behawioralne stosowane w celu uspokojenia i promocji spójności grupy oraz jej identyfikacji wśród jej członków.
Typowy roślinożerca. Zjada głównie nasiona i trawy.
Sezon rozrodczy w hodowli w ciągu całego roku. W naturze, gdy warunki są sprzyjające, dwa mioty rocznie. W środkowo-wschodniej Argentynie jest jeden sezon hodowlany, w którym występują krycia w marcu - kwietniu i urodzenia w okresie lipca - sierpnia. System krycia poligamiczny. Samice mają cykl rujowy 45 dni. Wzór rozrodczy samic wyróżnia się tym, że wiele komórek jajowych są w stanie rozrzucić, ale produkują tylko jeden miot lub dwa. Cięcie z dróg rodnych przez Weira ( 1971 ) ustaliło, iż 50 - 845 jajeczek jest wydawanych przez samicę. Do siedmiu zarodków może się wszczepić w macicy samicy i rozwój kontynuuje przez 30 dni. Do 90 dnia najbardziej kątowo położone zarodki w rogu macicy są wchłaniane.
Ciąża trwa 145 - 154 dni. Samica rodzi 1 - 4 młode w miocie. Młode rodzą się owłosione i dobrze rozwinięte o wadze 200 gram. Okres laktacji to najmniej 21 dni. Jednak zwykle odstawienie następuje po ośmiu tygodniach.
Samice osiągają dojrzałość płciową po 8,5 miesiącach a samce w wieku 15 miesięcy.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi lecz broni nory przed intruzami.
Długość życia w naturze nie jest znana ale prawdopodobnie około 5 - 6 lat. W niewoli do 20 lat.

portret Lagostomus maximus

Lagostomus maximus w warunkach wiwaryjnych

Opisane podgatunki :
- Lagostomus maximus inmollis - Thomas, 1910 - zachodni Paragwaj, południowo-wschodnia Boliwia, Argentyna ( Tucuman Prov )
- Lagostomus maximus maximus - ( Desmarest, 1817 ) - Argentyna ( pampa w Patagonii )
- Lagostomus maximus petilidens - Hollister, 1914 - południowa Argentyna ( Camien de Patagones, Buenos Aires Prov )
- Lagostomus maximus trichodactylus - Brookes, 1828 - Argentyna - synonim Lagostomus trichodactylus - uznawany jako synonim Lagostomus maximus maximus

Lagostomus maximus

Gatunek uznawany jako najmniejszej troski ze względu na jego szeroką dystrybucję i zakładaną dużą populację oraz pewien stopień modyfikacji siedlisk. Istnieje małe prawdopodobieństwo szybkiego spadku aby zakwalifikować gatunek w bardziej zagrożonych kategoriach.
Z powodu rozległych działań myśliwskich oraz zwalczania go jako szkodnika, została wyrażona obawa o los tego gatunku ( Weir 1974 ). Wydaje się jednak, że mimo iż niektóre populacje zostały wytępione, to inne przeniosły się na obszary niedawno zatwierdzone do wypasu.
W Argentynie gatunek został sklasyfikowany jako krajowy rezerwuar dżumy w 1905 roku i została wytępiony z wielu obszarów ( Godoy, 1963 ).
Mimo polowań dla mięsa i futra, jednak w rezultacie nie zniknął z większości głównych łąk i obszarów rolnych w Argentynie ( Jackson 1996 ).
Gatunek jest uważany za szkodnika upraw rolnych. Uważa się, iż robi naloty na pola uprawne i konstruuje nory wystarczająco duże, aby spowodować potknięcia i złamania kości u bydła. Prawdopodobnie, choć nie są to stwierdzenia, że kwasy moczowe zwierzęcia zmniejszają zasoby gleby przez wiele lat.
Najnowsze kampanie wytępienia Lagostomus maximus przez ludzi znacznie się zmniejszyły populację tego gatunku ( Nowak 1991 ).
Gatunek nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi w miejscu występowania i wydaje się, że nie istnieje potrzeba w chwili obecnej.
Brak danych o rejestracji z obszarów chronionych z krajów występowania gatunku.

grupa Lagostomus maximus w Zoologischer Garten Zurich

Lagostomus maximus - Zoo Wrocław

W niewoli.
Po mimo nocnego trybu życia wykazują się ciekawością i często dzienną aktywnością.
Zjada wiele rodzajów roślin.
W polskich ogrodach zoologicznych wiskaczan wielki jest znany z Płocka, Poznania, Łodzi i Wrocławia.
W łódzkim ogrodzie zoologicznym dość dobrze się rozmnażał w latach 1969 - 1970. W tym czasie przyszło na świat 11 sztuk potomstwa, 6 samców i 5 samic.
Ciąża trwała 120 dni a młode rodziły się wiosną i jesienią. Jednak samice nie podejmowały opieki nad potomstwem więc wykarmiono je sztucznie. W czwartym dniu od narodzin zjadały herbatniki, mieszankę nasion a później również owoce.
Antoni Gucwiński w swojej książce podaje, iż we wrocławskim zoo zdarzył się wypadek. Fotografujący parę wiskaczanów znajdujących się w przeszklonym pomieszczeniu używając flesza doprowadził do śmierci samca. Zdjęcia były robione z odległości 2 - 3 metrów a po trzecim błysku flesza samiec wydał cienki, krótki gwizd i padł na skutek szoku.
Przeciętna długość życia w hodowli to 15 lat, ale może dożyć do 20 lat w sprzyjających warunkach.
Obecnie grupy osobników znajdują się w hodowli w Zurychu, Stuttgarcie i Antwerpii.