poniedziałek, 18 września 2017

22 wrzesień - Światowy Dzień Nosorożca.






Nosorożce ( Rhinocerotidae ), rodzina ssaków z rzędu nieparzystokopytnych ( Perissodactyla ).
Współcześnie obejmuje 5 gatunków dużych ssaków z 4 rodzajów :
- Ceratotherium - 1 gatunek
- Dicerorhinus - 1 gatunek 
- Diceros - 1 gatunek
- Rhinoceros - 2 gatunki 
Występują w Afryce ( 2 gatunki ) i w Azji ( 3 gatunki ).
Rodzaj - Diceros
Gatunek - Diceros bicornis 


po lewej : nosorożec sumatrzański ( Dicerorhinus sumatrensis ), w środku : nosorożec indyjski ( Rhinoceros unicornis ), po prawej : nosorożec jawajski ( Rhinoceros sondaicus )

po lewej : nosorożec biały ( Ceratotherium simum ), po prawej : nosorożec czarny ( Diceros bicornis ) 

Nosorożec zwyczajny, nosorożec czarny, nosorożec wąskopyski, nosorożec ostrowargi  ( Diceros bicornis ) - (Linnaeus, 1758) - ssak z rzędu nieparzystokopytnych ( Perissodactyla ), z rodziny nosorożców ( Rhinocerotidae ). 


Występuje  - Afryka na południe od Sahary ( południowa Angola, Botswana, Burundi, północny Kamerun, Republika Środkowej Afryki, południowa część Demokratycznej Republiki Konga, południowy Czad, północna Erytrea, Etiopia, Kenia, Malawi, Mozambik, Namibia, południowo-wschodni Niger, Nigeria, Rwanda, Somalia, R.P.A., Sudan, Sudan Południowy, Suazi, Tanzania, Uganda, Zambia, Zimbabwe. Być może w Nigrze, rozciągając się do Beninu i Wybrzeża Kości Słoniowej. Chociaż w niektórych krajach uznawany za wymarły ( wytępiony ) lub ponownie wprowadzany.


Zamieszkuje szeroką gamę siedlisk - od pustyń i półpustyń przez sawannę do lasów galeriowych i górskich do wysokości 2700 m n.p.m. Zazwyczaj nie dalej niż 25 km od zbiornika wodnego. 

nosorożec czarny ( Diceros bicornis ) - samica z młodym w typowym siedlisku

jedno z typowych siedlisk nosorożca czarnego 

Aktywny w ciągu całego roku, w różnych porach dnia i nocy, ale unika dużych upałów. Jest mniej aktywny w środku dnia, szczyt aktywności to wczesny ranek i wieczór wykorzystywany do jedzenia, picia i poruszania się. 
Typowy samotnik. Samce pozostają samotne, dopóki nie nadejdzie czas rui. Samice żyją ze swoim potomstwem w małej grupie rodzinnej. Istnieją wyjątki, gdyż samice bez młodych czasami grupują się z innymi samicami. Największa obserwowana grupa nosorożców czarnych składa się z 13 nosorożców, ale było to tymczasowe powiązanie ( Hillman-Smith i Groves, 1994 ).
Jest terytorialny, zakresy rewirów osobniczych są uzależnione od zasobności siedliska. Występuje duża różnorodność rozmiarów osobniczych. W zależności od regionu i siedliska, zakres rewiru może wynosić od 2,6 km2 do 133 km2. Siedliska o lepszych warunkach ogólnie powodują mniejsze rewiry osobnicze, a biedniejsze warunki powodują większe rewiry, prawdopodobnie ze względu na to, że nosorożce muszą wędrować dalej, aby uzyskać pokarm i wodę. Nosorożec czarny nie jest nadmiernie terytorialny w swoich rewirach, ale dominujące samce częściej wyrażają terytorialne zachowanie wobec innych dominujących samców niż samice i samce niższe w hierarchicznym systemie ( Hillman-Smith i Groves, 1994 ). 
Dorosłe osobniki wykorzystują stosy odchodów jako środek komunikacji, ponieważ ujawnia on innym nosorożcom, jak długo osobnik był w danym miejscu. Samice używają również kału do oznaczania terytoriów. Kopią w swoim kale, aby osadzić go na nogach, a następnie poruszać się wokół rewiru. Oddają również mocz, aby oznaczyć ich rewir osobniczy. Kiedy spotykają się dwie samice, demonstrują one niewielką agresję, zbliżają się do siebie nawzajem i mogą stykać się ze sobą rogami, a następnie cofają się. Gdy jednak dwa samce lub samiec i samica spotykają się, występuje większa agresja. Przy spotkaniu samca i samicy również stykają się rogami i cofają się. Jednak gdy spotykają się dwa samce agresja występuje bardzo łatwo. Wielokrotnie, mniej dominujący samiec wycofuje się. Jeśli nie, samce nabiegają na siebie, najpierw uderzają w róg i pojękują głośno. Przedni róg zapewnia nosorożcom bardzo skuteczną broń podczas interakcji  ( Hillman-Smith i Groves, 1994, Massicot, 2006, Hillman-Smith i Groves, 1994, Massicot, 2006 ). 
Terytoria są pokryte siecią szlaków komunikacyjnych.

nosorożec czarny na afrykańskiej sawannie - jedno z typowych siedlisk gatunku

Specyficzny kolor skóry zależy od warunków glebowych w siedliskach każdego osobnika. Skóra jest naga lub bez włosów, z wyjątkiem krótkich czarnych włosów na krótkich i zaokrąglonych uszach. Chociaż kolor nosorożców czarnych może różnić się od żółto-brązowego do ciemnobrązowego, ogólny kolor jest szary.  
Średnio czarne nosorożce mają wysokość w kłębie od 1,4 do 1,8 m, długość głowy i ciała od 3 do 3,75 m, a waga od 800 do 1400 kg. Długość ogona wynosi zazwyczaj około 0,7 m. Chociaż mają podobne rozmiary, samce są zwykle trochę większe niż samice ( Grzimek, 2005, Lang, 1983, World Wildlife Fund, 2004 ).
Nosorożec czarny ma dwa rogi, jeden tylny i jeden przedni, wykonany z keratyny zamiast kości. Przedni róg jest dłuższy, o wymiarach od 42 do 128 cm, a tylny róg jest od 20 do 50 cm. W niektórych przypadkach gatunek ma trzeci, tylny róg, który jest mały. Samica ma dłuższe i cieńsze rogi niż samiec ( Brooks, 2002, Grzimek, 2005, Massicot, 2006, World Wildlife Fund, 2004 ). Utracony róg stopniowo odrasta, osiągając pierwotne rozmiary. Po śmierci osobnika róg bardzo szybko odpada. Rogi przeważnie są używane do walk i do rozsuwania ciernistych krzewów przy torowaniu sobie drogi. Rekord długości rogu wynosi 138 cm i stwierdzony został u samicy "Gladys" w rezerwacie Amboseli ( Antoni Gucwiński, Znajomi z Zoo wyd.3 1990 ). 
Cechy, które odróżniają nosorożca czarnego od nosorożca białego to ostra, przedwczesna warga górna u nosorożca czarnego, w przeciwieństwie do kwadratowych warg u nosorożca białego. Ta ostra warga służy do zbierania pokarmu, takich jak gałązki. Dodatkowo gatunek ma mniejszą głowę, krótsze uszy i krótsze rogi niż nosorożec biały ( Brooks, 2002, Lang, 1983, World Wildlife Fund, 2004 ).

nosorożec czarny zjadający kolczaste gałązki krzewu - Lapalala, R.P.A.

W celu utrzymania stałej temperatury ciała podczas szczególnie gorących pór dnia lub roku, tarza się w błocie, aby uzyskać ochłodzenie na całym ciele. Wędruje do lokalnych lizawek soli, aby uzyskać niezbędne składniki odżywcze niezbędne do przeżycia ( Grzimek, 2005 ).
Zaskoczony ma tendencję do ucieczki od źródła zaskoczenia. Uciekając, nosorożec wydaje serię parsknięć i zwija ogon, aż się uspokoi. Gdy początkowo przerażenie mija, ciekawość każe mu powrócić i zbadać źródło zaskoczenia.  Pomimo istnienia poważnego zagrożenia związanego z powrotem zwykle nie kończy się on poważnymi konsekwencjami ( Hillman-Smith i Groves, 1994, Massicot, 2006 ). Jednak mimo swych rozmiarów i masywnej budowy ciała jest gatunkiem szybkim i bardzo zwrotnym.
Do komunikacji wykorzystuje sygnały chemiczne, słuch, węch, wzrok i postawę ciała. Jego zmysł węchu polega na łowieniu zapachów oraz sygnałów chemicznych. Ma słabszy wzrok, z możliwością widzenia tylko 25 do 30 m. Jego słuch jest dobry, ale nie do poziomu węchu. Wykorzystuje feromony i zapachy z kału i moczu do oznaczenia terytoriów. 
Dodatkowo angażuje się we wzajemne nawiązywanie kontaktów, które może przybierać formę interakcji u samicy i jej potomstwa w głośne okrzyki, które oznaczają agresję. 
Kiedy podrzędny samiec wejdzie na terytorium bardziej dominującego samca,  woń terytorialnych zapachów powoduje, że podporządkowany samiec wycofuje się ( Hillman-Smith i Groves, 1994, Massicot, 2006 ).
Często o zagrożeniach informują żerujące na nosorożcu bąkojady z gatunków  Buphagus africanus i Buphagus erythrorhynchus. Ptaki zjadają pasożyty Rhinoussa brucei, Gyrostigma, Ixodidae. Największym zagrożeniem dla gatunku jest człowiek ( Homo sapiens ), naturalnymi drapieżnikami są lwy ( Panthera leo ) i hieny cętkowane ( Crocuta crocuta ). Czasami te dwa gatunki atakują młode nosorożce. Lwy atakują też dorosłe osobniki. Nosorożec czarny wykorzystuje swój rozmiar i siłę jako mechanizm obronny, potrafi zarówno zagrozić drapieżnikom, jak i aktywnie bronić siebie i swoje potomstwo ( Berger, 1994, Hillman-Smith i Groves, 1994 ).
Typowy roślinożerca. Gatunek zjada gałązki, krzewy leśne, małe drzewa, rośliny strączkowe, zioła i trawę. Często preferuje różne gatunki  Acacia, a także rośliny z rodziny Euphorbiaceae i Grewia. . Codziennie je średnio 23,6 kg. Wykorzystuje swoją charakterystyczną górną wargę, aby złapać rośliny i poprowadzić ich do otworu gębowego, gdzie zęby policzkowe mogą wykonać resztę pracy. Ponadto, nosorożec czarny korzysta z rogów, aby uzyskać dostęp do wyższych gałęzi, łamiąc lub stukając w rośliny. Skrobanie kory drzew jest również częścią repertuaru pokarmowego ( Grzimek, 2005, Hillman-Smith i Groves, 1994, Massicot, 2006 ).
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia poligamiczny.
Samiec poszukuje samicy w rui. Rozpoczynając zaloty samiec śledzi samicę i jej potomstwo przez tydzień lub dwa. Nawet w czasie odpoczynku czy snu samiec pozostaje w kontakcie z samicą. Wykazuje pewne cechy behawioralne przed kryciem. Idzie w sztywny sposób i ryje rogami ziemię przed samicą. Zanim zacznie się kopulacja, podejmowane są liczne próby odpędzenia samca. Jeśli samica nie jest jeszcze gotowa, dokona szeregu ataków na niego. Rytuał trwa do momentu kiedy wreszcie samica ulegnie samcowi i dojdzie do kopulacji. Kopulacja trwa 20 do 40 minut. Jeśli kopulacja nie przyniesie rezultatu, samica powróci do stanu rui w ciągu 35 dni od poprzedniej kopulacji ( Garnier, i wsp., 2001, Garnier, i in., 2002, Grzimek, 2005, Hillman-Smith i Groves, 1994, Massicot, 2006 ).
Ciąża trwa około 15 miesięcy. Samica rodzi jedno młode, które zwykle waży od 20 do 25 kg. Przez pierwszy tydzień po urodzeniu potomstwo jest ukryte przez samicę. Potem samica i cielę używają specyficznych wokalizacji, aby znaleźć się nawzajem. Samica bardzo chroni swoje cielę, dlatego cielę chodzi za samicą.  To różni je od samic nosorożców białych, które mają przed sobą młode. 
Odsadzanie potomstwa następuje zazwyczaj po 18 miesiącach, ale potomstwo pozostaje zależne od samicy do 4 lat. Cielę może się samodzielnie odżywiać po jednym miesiącu i może pić wodę po 4 - 5 miesiącach. Podstawową jednostką społeczną dla samicy jest zazwyczaj samica i jej potomstwo, dopóki cielę nie jest zmuszone do niezależności przez następne młode ( Garnier, i wsp., 2001, Grzimek, 2005, Massicot, 2006 ).
Samica osiąga dojrzałość płciową w wieku od 5 do 7 lat, samiec osiąga dojrzałość w wieku od 7 do 8 lat ( Brooks, 2002, Dollinger i Geser, 2008, Garnier, i in., 2002, Grzimek, 2005 ).
Typowa żywotność na wolności wynosi od 30 do 35 lat, z niewielkim przekroczeniem 35 lat. W niewoli nosorożec czarny może żyć przez ponad 45 lat, a rekord wynosi 49 lat. Czynnikami, które ograniczają żywotność w środowisku naturalnym, jest kłusowanie dla rogów i rozdrobnienie siedlisk ( Brooks, 2002, Grzimek, 2005, Massicot, 2006 ).

Diceros bicornis w typowym siedlisku

Diceros bicornis w typowym siedlisku 

Opisane podgatunki :
- Diceros bicornis africanus - Blumenbach, 1797/Desmarest, 1822 - R.P.A. ( Cape of Good Hope, zachodnia  Cape Province ) - synonim Rhinoceros africanus - Opsiceros africanus - uznawany jako synonim Diceros bicornis bicornis
- Diceros bicornis angolensis - Zukowsky, 1965 - południowa Angola ( Huila Province, Mossamedes ) - uznawany jako synonim Diceros bicornis minor
- Diceros bicornis atbarensis - Zukowsky, 1965 - Erytrea ( Dolina Anseba, rzeka Atbara ) - uznawany jako Diceros bicornis brucii
- Diceros bicornis bicornis - ( Linnaeus, 1758 ) - R.P.A., Namibia, Botswana, Suazi - zagrożony D1
- Diceros bicornis brucii - Lesson, 1842 - północny Sudan, północna Etiopia, Erytrea, Somalia - synonim Rhinoceros brucii 
- Diceros bicornis camperi - Schinz, 1845 - R.P.A. ( Cape of Good Hope, zachodnia Cape Province ) - synonim Rhinoceros camperi - uznawany jako synonim Diceros bicornis bicornis
- Diceros bicornis capensis - Camper, 1777 - R.P.A. ( Cape of Good Hope, zachodnia Cape Province ) - synonim Rhinoceros bicornis capensis - uznawany jako synonim Diceros bicornis bicornis
- Diceros bicornis chobiensis - Zukowsky, 1965 - południowo-wschodnia Angola, Botswana, R.P.A. ( Cape Province ), zachodnie Zimbabwe
- Diceros bicornis cucullatus - Wagner, 1835 - Etiopia ( Shoa Province? ) - synonim Rhinoceros cucullatus - traktowany jako synonim Diceros bicornis brucii
- Diceros bicornis gordoni - Lesson, 1842 - R.P.A. ( Sources of Gamka River, Cape Province ) - synonim Rhinoceros gordoni - uznawany jako synonim Diceros bicornis bicornis
- Diceros bicornis holmwoodi - Sclater, 1893 - część wschodniej Afryki, Zatoka Speke, Tanzania - synonim Diceros holmwoodi - Rhinoceros bicornis holmwoodi - Rhinoceros holmwoodi - uważany za podgatunek w starszej taksonomii - uważany za niedojrzały diceros -  synonim Diceros biceros minor
- Diceros bicornis keitloa - Smith, 1835 - Botswana, R.P.A. ( zachodni Transvaal,  Dystrykt Marico ) - synonim Rhinoceros keitloa - Rhinoceros ketloa - Rhinuster keitloa - uznawany jako synonim Diceros bicornis bicornis
- Diceros bicornis kulumane - Player, 1972 - R.P.A. ( Zululand, Kulumane w Umfolozi Park ) - synonim Rhinoceros kulumane - uznawany jako synonim  Cerathorium simus simus dla niektórych taksonomii 
- Diceros bicornis ladoensis - Zukowsky, 1965 - Uganda, południowy Sudan, północna Kenia ( Dolina Rift )
- Diceros bicornis longipes - Zukowsky, 1949 - zachodni Sudan, południowo-zachodni Czad, Republika Środkowej Afryki, północno-wschodnia Nigeria, północny Kamerun - krytycznie zagrożony  A2acd, C2a ( i ), D - prawdopodobnie wymarły? - uznawany za wymarły
- Diceros bicornis major - Drummond, 1876 - R.P.A. ( Transvaal, rzeka Zambesi, Zululand ), Mozambik - synonim Rhinoceros bicornis major - uznawany jako synonim Diceros bicornis minor
- Diceros bicornis michaeli - Zukowsky, 1964 - Sudan Południowy, Etiopia, Somalia, Kenia, środkowo-północna Tanzania - krytycznie zagrożony A2abcd
- Diceros bicornis minor - Drummond, 1876 - Kenia, zachodnia i południowa Tanzania, Zambia, Zimbabwe, Mozambik, północne i wschodnie R.P.A. ( rzeki Black Umfolosi i Limpopo ) - synonim Diceros bicornis keitloa var. minor - Rhinoceros bicornis minor - krytycznie zagrożony  A2abcd
- Diceros bicornis niger - Schinz, 1845 - Namibia ( rzeka Chuntop, Dystrykt Kuiseb ) - synonim Rhinoceros niger - uznawany jako synonim Diceros bicornis bicornis
- Diceros bicornis nyasae - Zukowsky, 1965 - Mozambik ( Around Lake Nyassa ) - uznawany jako synonim Diceros bicornis minor
- Diceros bicornis occidentalis - Zukowsky, 1922 - północna Namibia ( Kaokoveld, region Cunene ), południowa Angola - synonim Opsiceros occidentalis - uznawany jako synonim Diceros bicornis minor - ważny podgatunek dla niektórych taksonomii
- Diceros bicornis palustris - Benzon, 1947 - Sudan Południowy ( Bahr el Ghazal ) - synonim Diceros palustris - uznawany jako synonim Diceros bicornis brucii
- Diceros bicornis punyana - Potter, 1947 - R.P.A. (  Hluhluwe Game Reserve, KwaZulu-Natal ) - uznawany jako synonim Diceros bicornis minor
- Diceros bicornis rendilis - Zukowsky, 1965 - Kenia ( Northern Guaso Nyiro, Rift Valley Province ) - uznawany jako synonim Diceros bicornis michaeli
- Diceros bicornis rowumae - Zukowsky, 1965 - Tanzania ( wnętrze Mikindani nad rzeką Rovuma ) - uznawany jako synonim Diceros bicornis minor
- Diceros bicornis somaliensis - Potocki, 1900 - Kenia, Somalia, Etiopia, z obszaru pustyni nyika na północ do rzeki Guaso Nyiro i północnego brzegu rzeki Tana, na północ w całym regionie jeziora Rudolfa do Doliny Rift w południowej Etiopii, na wschód aż do zachodniej Somalii i na zachód do wschodniego brzegu jeziora Rudolfa - uznawany jako synonim Diceros bicornis brucii

Diceros bicornis minor ? - Lapalala, R.P.A.

spotkanie przy wodopoju - Etosha National Park, Namibia 

Obecnie obowiązujące taksony : 
- Diceros bicornis bicornis 
- Diceros bicornis longipes 
- Diceros bicornis michaeli 
- Diceros bicornis minor

samiec Kigoma ( Diceros bicornis michaeli ) - ogród zoologiczny w Tallinnie 

Gatunek uznawany jako krytycznie zagrożony w kategorii A2abcd. Liczebność populacji spadła o około 97,6% od 1960 roku. Inwentaryzacja populacji na dzień 01.01.1966 wykazała 11,000 - 13,500 osobników. Liczba osobników osiągnęła poziom 2410 osobników w 1995 roku. Od tego czasu liczba osobników stopniowo wzrasta do 4880 osobników do końca 2010 roku. 
Jednak obecne liczby osobników są nadal niższe o 90% niż trzy generacje temu.
Główne zagrożenie stanowi kłusownictwo dla rogów i rozdrobnienie siedlisk.
Przez większość XX wieku nosorożec czarny był najliczniejszym gatunkiem  spośród światowych gatunków nosorożców, które w jednym momencie mogły liczyć około 850 000 osobników. Bezlitosne polowanie na gatunek i przekształcenia ziemi na rzecz osadnictwa i rolnictwa zmniejszyło siedliska. Do 1960 roku pozostało tylko około 100 000 osobników. W latach 1960 - 1995 wielkogabarytowe kłusownictwo spowodowało dramatyczny spadek liczebności o 98%. W tym okresie w Afryce Południowej i Namibii wzrosły jedynie szacunki z 630 + 300 w 1980 r. ( Emslie i Brooks 1999 ) do 1915 + 1750 osobników do końca 2010 r. ( Dane z AfRSG za 2011 r. ). Liczba osobników na kontynencie wyniosła zaledwie 2540 w 1995 ( Emslie i Brooks 1999 ). W latach 1992-1995 liczba ta pozostała stosunkowo stabilna, przy czym niektóre kraje ( grupy z najlepiej chronionymi i zarządzanymi populacjami ) zostały anulowane przez spadki w innych. Jednak od niskiego poziomu z roku 1995 liczba nosorożców na kontynencie wzrosła, za każdym razem, gdy szacuje się, że liczba osobników na  kontynencie została zmieniona przez AfRSG do poziomu 4880 osobników w grudniu 2010 r. ( Emslie 2006, Emslie i in., 2007, AfRSG data 2008, 2011 ).
Gatunek został odkryty przez Europejczyków w 1653 roku w okolicach Kapu ( Afryka Południowa ). 


Diceros bicornis minor - Augrabies Falls National Park ( R.P.A. )

Istnieją obecnie trzy uznane podgatunki, które zamieszkują różne obszary Afryki. Czwarty uznawany podgatunek Diceros bicornis longipes, który zamieszkiwał sawanny strefy środkowo-zachodniej Afryki, jest teraz uważany za wymarły w ostatnich znanych siedliskach w północnej Kamerunie.
Pozostałe trzy podgatunki zamieszkują w krajach wschodniej i południowej Afryki. 
Diceros bicornis bicornis obejmuje Namibię, południową Angolę, zachodnią Botswanę, południowo-zachodnią i południowo-wschodnią Afrykę Południową ( do rzeki Kei ), chociaż dziś występują tylko w Namibii ( twierdza podgatunku ) i Południowej Afryce z widokiem jednego zwierzęcia w Angoli i niepotwierdzone raporty dotyczące ewentualnie kolejnych trzech zwierząt.
Diceros bicornis michaeli jest dystrybuowany od Sudanu Południowego, Sudanu, Etiopii i Somalii, przez Kenię do północnej części Tanzanii i Rwandy. Jego obecną twierdzą jest Kenia. Mniejsze, ale rosnące liczby występują w północnej Tanzanii. Jedyne zwierzę, które przeżyło w Rwandzie, wymarło. Jedna ważna wolna populacja występuje poza zasięgiem w Private Game Reserve w Republice Południowej Afryki.
Według kontraktów, te osobniki Diceros bicornis michaeli mogą być przemieszczane tylko z powrotem do historycznego zasięgu, a nie gdzie indziej w Afryce Południowej. W 1997 r. wywóz niektórych z tych zwierząt do dawnych miejsc dystrybucji podgatunku rozpoczął się w Tanzanii, a zwierzęta przechodzą do Rezerwatu Mkomazi i Ngorongoro Conservation Area. Ostatnie 5 osobników przeniesiono do Serengeti National Park w Tanzanii w 2010 roku. 
Diceros bicornis minor uważany jest za podgatunek pochodzący z południowej Tanzanii poprzez Zambię, Zimbabwe i Mozambik do północnej, północno-zachodniej i północno-wschodniej części Republiki Południowej Afryki ( na północ od rzeki Mtamvuna ). Prawdopodobnie też występował w południowej Demokratycznej Republice Konga, północnej Angoli, wschodniej Botswanie, Malawi i Suazi. Dzisiaj jego twierdza to Republika Południowej Afryki i w mniejszym stopniu Zimbabwe, a mniejsze liczby osobników pozostają w południowej Tanzanii. Południowe centrum nosorożca czarnego jest obecnie uznawane za wymarłe w Angoli, a dopiero po jednym osobniku obserwowano w Mozambiku od czasu spotkania grupy specjalistów ds. Afrykańskich nosorożców z IUCN w 2008 r ( AfRSG - African Rhino Specialist Group ).
Podgatunek został ponownie wprowadzony do Botswany, Malawi, Suazi i Zambii.


Diceros bicornis michaeli - okolice Lake Manyara, Crater Ngorongoro

Na żądanie niektórych członków, AfRSG ma politykę nie ujawniania szczegółowych informacji na temat miejsca pobytu wszystkich populacji nosorożca ze względów bezpieczeństwa. Z tego powodu tylko całe kraje są zacieniowane na mapie dystrybucji gatunku.
Inwentaryzacja na dzień 31.12.2010 roku wykazała, że liczba południowo-centralnych nosorożców czarnych ( Diceros bicornis minor ) wynosi 2220 osobników.
Liczba południowo-zachodnich nosorożców czarnych ( Diceros bicornis bicornis ) wynosiła 1920 osobników a wschodnich nosorożców czarnych ( Diceros bicornis michaeli ) 740 osobników w oparciu o dane z AfRSG z 2011 r. 
W Kamerunie nie znaleziono żadnych dowodów na istnienie osobników zachodniego nosorożca czarnego ( Diceros bicornis longipes ). W trakcie szeroko zakrojonych badań na znacznej powierzchni jego występowania w sezonie suchym w 2006 r. Od tamtego czasu nie było żadnych doniesień o obecności tego podgatunku nosorożca, a podgatunek ten uznano za wymarły.
W krajach, w których inwestycje w programy ochrony, w tym monitorowanie i egzekwowanie prawa, były wysokie mogą się one pochwalić niewielkimi populacjami. Podobnie jak w przypadku białych nosorożców, cztery państwa zasięgu ( Republika Południowej Afryki, Namibia, Zimbabwe i Kenia ) obecnie zachowują większość ( 96,1% ) pozostałych osobników dzikiego nosorożca.
Niewłaściwe zarządzanie populacjami w przeszłości doprowadziły do ​​przekroczenia w niektórych obszarach zdolności pokarmowych. Poza składem gatunkowym i strukturą rozmiarów siedliska, nośność nosorożca czarnego jest związana z opadami, stanem odżywczym gleby, historią pożarów, poziomem zakłóceń traw, zakresem temperatur i gęstością innych dużych gatunków roślinożernych. Aby utrzymać szybkie tempo wzrostu liczby populacji i zapobiec potencjalnym uszkodzeniom siedliska, jeśli populacja przewyższa zdolność pokarmową, populacje czarnych nosorożców powinny być zarządzane z gęstością poniżej długoterminowej ekologicznej zdolności pokarmowej. Nadwyżki nosorożców czarnych, które są usuwane z takich ustalonych populacji, są rutynowo przenoszone w nowe obszary o odpowiednich siedliskach i ochronie, w których szybko rosną populacje. Monitorowanie dostarczyło również informacji, aby pomóc decentralizacji w zarządzaniu biologicznym w celu zarządzania populacjami nosorożców w celu szybkiego wzrostu liczby osobników. Doprowadziło to do nadmiernego przemieszczania zwierząt w celu utworzenia nowych populacji zarówno w obrębie dawnego obszaru, jak i poza nim. Po spadku wyników hodowlanych w niektórych obszarach, ostatnio podjęto znaczne wysiłki na rzecz poprawy zarządzania biologicznego w celu zwiększenia stymulacji metapopulacji. Podejmowane są również coraz większe wysiłki na rzecz włączenia społeczności lokalnych do działań związanych z ochroną ( zwłaszcza w regionie Kunene w Namibii ).
Ograniczone polowanie na konkretne indywidualne nadwyżki samców z gatunku nosorożca czarnego do dalszych celów metapopulacji demograficznej i genetycznej było niedawno sankcjonowane przez CITES. Nosorożce czarne są obecnie tylko otwarcie sprzedawane w Republice Południowej Afryki.
Główne zagrożenie dla gatunku stanowi nielegalne kłusownictwo dla rogów oraz rozdrobnienie siedlisk.  W obszarach, w których istnieją dwa gatunki afrykańskie, nosorożec biały działa jak bufor przed kłusowaniem na nosorożca czarnego, ponieważ nosorożce białe są łatwiej znajdowane, biorąc pod uwagę preferowanie przez nie bardziej otwartych siedlisk i fakt, że skupiają się w małych grupach.


młody osobnik - zoo Krefeld

Wojny domowe i niepokoje społeczne, swobodny przepływ broni i lepsze systemy komunikacyjne w Afryce wywarły znaczący wpływ na zachowania w zakresie ochrony nosorożców. Populacje nosorożców czarnych w Angoli, Kamerunie, Republice Środkowoafrykańskiej, Czadzie, Demokratycznej Republice Konga, Mozambiku, Namibii, Ruandze, Somalii, Sudanie i Ugandzie w różnym stopniu uległy zniszczeniu w następstwie wojny i niepokojów społecznych od lat sześćdziesiątych XX w. ( Emslie i Brooks 1999 ). Negatywne skutki tego faktu zostały pogłębione w połączeniu z brakiem woli politycznej i brakiem wydatków na ochronę przez niektóre rządy. Niektóre szkodliwe skutki obejmują handel rogami i kością słoniową, bronią, zwiększeniem kłusownictwa ze względu na zwiększone ubóstwo w czasach niepokojów społecznych oraz ograniczone poziomy ochrony populacji nosorożców, gdy fundusze są oddalone od działów przyrody. Inne zagrożenia, które mogą spowodować spadek populacji, obejmują zmiany siedlisk, gatunki konkurujące i inwazje roślin obcych.
Przedstawiciele IUCN oświadczyli, że jednym z głównych powodów takiej sytuacji jest ubóstwo, wiele osób polowało w ostatnim czasie na nosorożce czarne, bo za ich rogi na czarnym rynku płaci się nawet 50 tysięcy dolarów za kilogram.
Sekretarz Generalny CITES, organizacji zajmującej się przeciwdziałaniem nielegalnemu handlowi zagrożonymi gatunkami zwierząt John Scanlon twierdzi, że w ciągu roku kłusownicy zabijali około 330 nosorożców czarnych. Ich rogi trafiały w większości na rynek farmaceutyczny w Azji Południowo-Wschodniej. John Scanlon przyznaje, że na terenie Afryki bardzo trudno jest chronić niektóre rzadkie gatunki, ale ich ochrona należy do obowiązków całej wspólnoty międzynarodowej.
Czarne nosorożce znajdują się w dodatku I do CITES od 1977 r. Dodatkowo czarne nosorożce są wymienione od 1980 r. na mocy amerykańskiej ustawy o zagrożonych gatunkach.


Diceros bicornis w typowym siedlisku afrykańskiej sawanny 

W latach 2005 - 2006 odbyła się Kampania "Ratujmy nosorożce".
Była to piąta z kolei kampania Europejskiego Związku Ogrodów Zoologicznych i Akwariów, która przebiegła pod hasłem „Ratujmy nosorożce” ( Save the Rhinos ). W wielu ogrodach zoologicznych to właśnie ci wielcy i charyzmatyczni roślinożercy są ulubieńcami zwiedzających.  Dzięki pozyskanym funduszom i przy współpracy z organizacją Save the Rhino International ( SRI ) EAZA chce wspierać najważniejsze projekty ochrony nosorożców w ich środowisku naturalnym.

CELAMI KAMPANII BYŁO :

- zwiększenie świadomości na temat zagrożeń dla nosorożców
- wspieranie ochrony tych zagrożonych wyginięciem zwierząt
- zebranie pieniędzy na programy ochrony gatunkowej „in situ” ( w środowisku naturalnym )

PRZYCZYNY ZAGŁADY WSZYSTKICH GATUNKÓW NOSOROŻCÓW:

1. Polowania w celu pozyskania surowca – rogu nosorożca do:
- wyrobu luksusowych produktów np. rękojeści sztyletów 
- wykorzystania w tradycyjnej chińskiej medycynie np. sproszkowany róg nosorożca stosowany jest jako afrodyzjak, środek przeciwbólowy lub odstraszający złe moce
- wykorzystania jako cudownego leku w leczeniu nowotworów ( raka ) 
2. Utrata środowiska w wyniku antropopresji czyli zajmowania przez ludzi terenów zamieszkiwanych przez nosorożce w celu budowy osiedli lub pozyskania pól pod uprawy rolnicze :
- wycinanie lasów
- fragmentacja siedlisk zamieszkiwanych przez nosorożce
3. Konflikty polityczne – w krajach, gdzie panuje chaos i wojna łatwiej jest łamać praworządność i działać kłusownikom
4. Przyczyny biologiczne – mała zdolność rozrodcza nosorożców:
- długi okres ciąży np. :

  • nosorożec indyjski: 19 m-cy
  • nosorożec czarny: 16 - 17 m-cy
  • nosorożec biały: 17 - 18 m-cy
- tylko 1 młode
- samica zachodzi w ciążę co 3 - 4 lata
- młode długo pozostaje przy matce minimum ok. 2 lat

SPOSOBY RATOWANIA I OCHRONY NOSOROŻCÓW:

1. Prowadzenie projektów ochroniarskich w środowisku naturalnym:
- organizowanie patroli przeciwko kłusownikom
- regularne monitorowanie i raportowanie wielkości populacji oraz przeprowadzanie translokacji, czyli przewożenia pojedynczych osobników nosorożców w inne odpowiednie środowiska, jeśli istnieje zagrożenie populacji degeneracją genetyczną
- szczegółowe badania biologii nosorożców np. długość okresów między porodami, wiek samic podczas pierwszego porodu, przeżywalność młodych, śmiertelność osobników
- koordynacja działań ochroniarskich in situ ( w środowisku ) i ex situ (poza środowiskiem) między państwami, organizacjami, instytucjami np. ogrodami zoologicznymi
2. Programy edukacyjne podnoszące świadomość ekologiczną lokalnych społeczności na temat znaczenia nosorożców w przyrodzie.
Na świecie tylko ok. 90 ogrodów zoologicznych posiada nosorożce. Jednym z wyzwań było włączenie w działania kampanijne również tych ZOO, które nie hodują nosorożców. Cel ten został osiągnięty dzięki zwróceniu uwagi na różne gatunki zwierząt, które podzielają te same siedliska co nosorożce i korzystają z obecności nosorożców w ekosystemach. W działania kampanijne włączyły się 123 instytucje należące do EAZA i 11 innych ( szkoły, itp. ). Maskotką kampanii został nosorożec Douglas. W całym aktywnym okresie kampanii miliony osób odwiedzających ogrody zoologiczne dowiedziało się bardzo wiele na temat zagrożeń dla nosorożców i ich siedlisk. Początkowo celem było zebranie 350,000 €  na programy ochrony gatunkowej nosorożców. Jednak na koniec okazało się, że zebrano ponad 660,000 € , co umożliwi wsparcie większej ilości projektów niż początkowo przewidywano.


samica z młodym w warunkach zoo 


W niewoli.
Pierwszy okaz przybył do Europy w 1903 roku, do ogrodu zoologicznego w Berlinie. Pierwsze urodziny w niewoli odnotowano 7.10.1941 w Zoo Chicago.
Następnego potomka od tej samej pary uzyskano 19.11.1944 roku.
Trzeci osobnik urodzony w niewoli to osobnik z 14.02.1954 roku z Zoo w Rio de Janeiro.
Pierwszy nosorożec czarny urodzony w Europie, to osobnik urodzony 24.12.1956 roku we Frankfurcie nad Menem.
W 1970 roku urodziło się w ogrodach zoologicznych 11 młodych ( w tym w dwu europejskich - Hanower i Zagrzeb ).
Śledząc porody odbyte przez samice w niewoli, zanotowano wiele obserwacji dotyczących biologii rozrodu tego gatunku. Stwierdzono m.in. bóle porodowe objawiające się u samicy około 2 godzin przed porodem, że jedne samice dokładnie wylizują swojego potomka a inne nie robią tego wcale. Młode po porodzie waży 20 - 25 kg. Cielę urodzone we Frankfurcie podniosło się na nogi już po 10 minutach a po półgodzinie chodziło swobodnie po warstwie ściółki. Jednak dopiero po 4 godzinach od narodzin ssało po raz pierwszy samicę. Z obserwacji wynika, że nawet bardzo spokojne samice podczas porodu oraz w ciągu następnych kilku dni stają się bardzo agresywne w stosunku do swoich opiekunów ( Antoni Gucwiński, Znajomi z Zoo wyd.3 1990 ).
W warunkach wiwaryjnych ciężko jest dobrać odpowiednią parę, która będzie się rozmnażać. Obecnie często kojarzone są odpowiednie osobniki, które w ramach koordynacji hodowli gatunku są przemieszczane do ogrodów zoologicznych prowadzących hodowlę gatunku. Głównym miejscem hodowli gatunku jest obecnie ogród zoologiczny w Dvur Kralove.
Ogród zoologiczny przekazał do National Parku Mkomazi ( Tanzania ) 3 osobniki : samicę Deborah i dwa samce Jamie i Jabu. Deborah urodziła 3 młode osobniki - wszystko samice. W czerwcu 2016 roku eksportowano tam samicę Elżbietkę. W Mkomazi dzięki Zoo Dvur Kralove powstaje obiecujący projekt, który przyczynia się do ratowania nosorożców, nie tylko w Tanzanii ale w całej wschodniej Afryce. Legendarny obrońca Tony Fitzjohn, który razem z George Adamsonem zwrócił na wolność odhodowanego lwa od młodości. Pod koniec lat 80-tych zaczął odbudowywać obszar zniszczony przez kłusownictwo i wypasanie bydła, a od 1997 roku w Mkomazi uruchomiono program ratowniczy wschodniego podgatunku nosorożca czarnego. Zwierzęta są ściśle strzeżone w ogrodzonej kwaterze w obrębie parku narodowego, który obejmuje obszar około 3250 km2 wzdłuż granicy z Kenią. Poza granicami jest Tsavo National Park, gdzie widział nosorożce długoletni dyrektor Josef Vagner w latach siedemdziesiątych.   


samica z młodym - zoo Dvur Kralove

młody osobnik - zoo Dvur Kralove 

kopulująca para - zoo Dvur Kralove 

samica z młodym - zoo Dvur Kralove

Nosorożec czarny w Europie potrzebuje przestronnych i dużych wybiegów oraz ogrzewanych pomieszczeń na okres zimowy. Często zdarza się łączenie na wspólnym wybiegu innych mieszkańców afrykańskiej sawanny z  tym gatunkiem.
W okresie zimowym jeden osobnik potrzebuje około 10 kg siana ( z lucerny, koniczyny lub mieszanek roślin motylkowych i traw ), około 5 kg pasz treściwych ( otręby pszenne, śruta kukurydziana, gotowe mieszanki pokarmowe, itp. ), około 10 kg warzyw i owoców, 2 - 5 kg pieczywa, 100 g dodatków mineralnych oraz gałęzie i liście. W okresie letnim zamiast siana otrzymuje dowolną ilość zielonych roślin oraz gałęzie liściaste ( Antoni Gucwiński, Znajomi z Zoo wyd.3 1990 ).
W roku 1970 w ogrodach zoologicznych świata hodowano 128 osobników nosorożca czarnego ( Antoni Gucwiński, Znajomi z Zoo wyd.3 1990 ).
Od grudnia 2005 r. w niewoli na całym świecie pojawiło się dodatkowe 240 nosorożców czarnych  ( 171 osobników Diceros biceros michaeli i 69 osobników Diceros biceros minor ) ( Emslie i in., 2007 ).
W dniu 03.06.2017 w zoo w Tallinnie urodziła się samica "Kibeta". Jej rodzice to samiec " Kigoma" urodzony w Berlinie ( 07.02.2010 ) i samica "Kibibi" urodzona w Krefeld  ( 04.07.2010 ). Do Tallinna przyjechały 27.04.2013 roku. Pomyślne kojarzenie odbyło się 19.03.2016 roku a ciąża trwała 442 dni. Są to nosorożce czarne z podgatunku Diceros bicornis michaeli.   


Kibeta i jej matka Kibibi - zoo Tallinn

 Kibeta - zoo Tallinn

Kibeta i jej matka Kibibi - zoo Tallinn 

Kibeta - zoo Tallinn 

Niezmiennie czasami pobierane są osobniki z naturalnych siedlisk w celu  sprowadzenia zwierząt do ogrodów zoologicznych.
Obecnie w Polsce nie ma żadnego osobnika nosorożca czarnego w warunkach zoo.
Jednak nosorożce czarne były hodowane po II Wojnie Światowej w polskich ogrodach zoologicznych.
W 1965 zakupiono w firmie Ruhe ( R.F.N. - obecnie Niemcy ) dla zoo we Wrocławiu - dorosłego samca. Był to pierwszy import tego gatunku do Polski.
Drugi osobnik został sprowadzony dla zoo w Łodzi. W roku 1973 do Wrocławia sprowadzono samicę w celu stworzenia pary hodowlanej ( Antoni Gucwiński, Znajomi z Zoo wyd.3 1990 ).
Niestety samica po jakimś czasie padła a samiec "Stefan" został przekazany do zoo w Tallinnie ( Estonia ).

nosorożce czarne - National Park Mkomazi ( Tanzania )

tanzańska populacja nosorożca czarnego - National Park Mkomazi - na pierwszym planie samica Zawadi z córką Georginou, ojcem wszystkich młodych na zdjęciu jest samiec Jamie z Dvur Kralove; samica Zawadi pochodzi z Zoo w Port Lympne; 

biegnący Diceros bicornis bicornis - Damaraland ( Namibia )

biegnący Diceros bicornis bicornis - Damaraland ( Namibia ) 

pierwszy sprowadzony po II Wojnie Światowej osobnik nosorożca czarnego do Polski - zoo Wrocław zwany Stefanem 

nosorożec czarny - zoo Wrocław 

nosorożec sumatrzański ( Dicerorhinus sumatrensis ) młody osobnik - zoo Cincinnati 







Opracowano na podstawie :
animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia i wiedzy własnej.
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.










1 komentarz:

  1. Świetny post. Zapraszam wszystkich do mnie: https://krollew-kopulacjamiesozercow.blogspot.com/ Czyli Król Lew dla dorosłych :3

    OdpowiedzUsuń


KRS 0000069730