niedziela, 29 stycznia 2012

Norniki socjalne z podrodzaju Microtus. Przegląd gatunków.

Do tej grupy należą norniki tworzące duże kolonie. Prowadzą one głównie nocny tryb życia. Kopią rozległe systemy komór i korytarzy, tuż pod powierzchnią gleby lub w darni. Utrzymują też specjalne ścieżki prowadzące do źródeł pożywienia, które są stale oczyszczane z różnego rodzaju zanieczyszczeń. Ścieżki te tworzą systemy komunikacyjne, umożliwiające bezpieczne i szybkie poruszanie się oraz orientację. Osobniki rzadko spotykane są poza szlakami komunikacyjnymi. Większość gatunków odżywia się pokarmem roślinnym. Wszystkie one stanowią ważny składnik diety wielu drapieżników.Większość gatunków szybko się rozmnaża co zwiększa gęstość populacji. Prowadzi to często do masowego pojawiania się dużej ilości osobników. Cykle te występują co 3-5 lat i sprzyjają im odpowiednie warunki środowiskowe. Często na skutek nadmiaru osobników, część z nich pozostawia dotychczasowe siedlisko i przenosi się do innego.
Taksomy w tej grupie często się zmieniają i tracą ważność. Na skutek badań mitochondrialnego DNA opisywane są nowe gatunki, które wyodrębniane bywają ze starych taksomów.

rycina - nornik polny ( Microtus arvalis )

Do podrodzaju Microtus należą :
- Microtus agrestis - nornik bury
- Microtus anatolicus - nornik anatolijski
- Microtus arvalis - nornik polny, nornik zwyczajny, polnik
- Microtus cabrerae
- Microtus dogramacii
- Microtus guentheri
- Microtus ilaeus - nornik kazachski
- Microtus irani - nornik perski
- Microtus levis - nornik południowy
- Microtus lydius 
- Microtus paradoxus
- Microtus qazvinensis
- Microtus schidlovskii 
- Microtus socialis 
- Microtus transcaspicus


Nornik bury ( Microtus agrestis ) gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Mus agrestis.


Występuje w Europie ( od Wysp Brytyjskich po Ural, oprócz Irlandii i południa Europy ) i w Azji ( od Uralu po północno-zachodnie Chiny i rejon jeziora Bajkał ).

Zamieszkuje różnorodne środowiska : stepy, lasy, wrzosowiska, piaszczyste wydmy i tereny półpustynne, bagna i torfowiska, doliny rzeczne, zarośla i zakrzewienia ale także siedliska antropogeniczne : łąki, pola uprawne, żywopłoty, plantacje, pastwiska ( brak go jednak na intensywnie wypasanych ), ogrody, sady, warzywniki od poziomu morza do 2100 m n.p.m.

nornik bury ( Microtus agrestis )

Aktywny przez cały rok, głównie w od zmierzchu do świtu, chociaż także w ciągu dnia wyrusza na poszukiwania pokarmu.
Żyje w koloniach, często o dużej gęstości osobniczej. Buduje podziemne systemy korytarzy i komór na głębokości 5-10 cm pod powierzchnią gleby, gniazda i spiżarnie wykopywane są głębiej na głębokości do 30-40 cm. Na powierzchni tworzone są systemy ścieżek będące siecią komunikacyjną, która stale jest utrzymywana w czystości, Sieć komunikacyjna umożliwia bezpieczne i szybkie porusza się do źródeł pożywienia oraz orientację. Osobniki rzadko są spotykane poza systemami komunikacyjnymi. Kolonie tworzą blisko spokrewnione samice, samce poruszają się po obrzeżach pomiędzy poszczególnymi koloniami.
Odżywia się pokarmem roślinnym. W skład jego diety wchodzą : kłącza, bulwy, cebule, korzonki, ziarna traw i zbóż, zielone części roślin, owoce, jagody.
Sezon rozrodczy od marca do końca października.
W sezonie może być do 4-5 miotów, czasami nawet 6.
Długość ciąży wynosi 16-24 dni. Samica rodzi 3-8 młodych ( średnio ). Młode przychodzą na świat gołe i ślepe, po około 14 dniach otwierają oczy. W wieku 20-21 dni samica je odstawia.
Dojrzałość uzyskują w wieku 2-2,5 miesiąca - samice, samce w wieku 3-4 miesięcy.
Co 3-5 lat występuje tzw. cykl reprodukcyjny. Zwiększa się wtedy gęstość osobnicza powodująca lokalne migracje do innych siedlisk. Sprzyjają temu warunki siedliskowe ( ciepłe zimy, duża ilość pokarmu, wilgotne lata, mała ilość drapieżników, itp.).

W Polsce występuje na terenie całego kraju. Wszędzie dość licznie. Uważany za szkodnika upraw rolnych. Nie jest objęty żadnymi środkami ochronnymi.  


Microtus agrestis


Opisane podgatunki :
- Microtus agrestis agrestis - Skandynawia ( bez Danii ), europejska część Rosji
- Microtus agrestis angustifrons - Berno ( Szwajcaria )
- Microtus agrestis arcturus - góry Barlik, Dżungaria ( północno-zachodnie Chiny )
- Microtus agrestis argyropoli - południowy Ural
- Microtus agrestis armoricanus - Francja
- Microtus agrestis bailloni - Hiszpania, Francja, Włochy
- Microtus agrestis britannicus - Anglia
- Microtus agrestis campestris - północne Niemcy
- Microtus agrestis carinthiacus - Karyntia ( Austria )
- Microtus agrestis enezgroezi - wyspa Groix ( Francja )
- Microtus agrestis estiae - wyspa Abruka, Łotwa, Estonia
- Microtus agrestis exsul - wyspy u wybrzeży Szkocji
- Microtus agrestis fiona - wyspa Gigha, Hebrydy
- Microtus agrestis gregarius - Niemcy
- Microtus agrestis hirta - Wielka Brytania
- Microtus agrestis insularis - Szwecja
- Microtus agrestis intermedia - Włochy
- Microtus agrestis latifrons - Genewa ( Szwajcaria )
- Microtus agrestis levendii - Hiszpania?, Francja, Szwajcaria, północne Włochy, Niemcy, Austria, Węgry, Rumunia
- Microtus agrestis luch - wyspa Muck
- Microtus agrestis macgillivrayi - wyspa Islay ( Szkocja )
- Microtus agrestis mial - wyspa Eigg
- Microtus agrestis mongol - północno-zachodnia Mongolia, południowa Syberia
- Microtus agrestis neclectus - Szkocja
- Microtus agrestis nigra - Szwajcaria
- Microtus agrestis ognevi - północno-zachodnia Syberia
- Microtus agrestis orioecus - Katalonia ( Hiszpania )
- Microtus agrestis pallida - europejska część Rosji
- Microtus agrestis pannonicus - Węgry
- Microtus agrestis punctus - Słowenia
- Microtus agrestis rozianus - Portugalia, północna Hiszpania
- Microtus agrestis rufa - Szwajcaria
- Microtus agrestis scaloni - północno-zachodnia Syberia
- Microtus agrestis tridentinus - północne Włochy
- Microtus agrestis wettsteini - Karyntia ( Austria ), Węgry

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroki zasięg występowania.
Jest dość liczny jedynie w marginalnej części zasięgu w Europie Zachodniej i Środkowej może być lokalnie rzadki.
Populacja śródziemnomorska może stanowić oddzielny gatunek, ale potrzebne są badania taksonomiczne.
Uważany za szkodnika na terenach upraw rolnych.
Stanowi ważny składnik diety wielu drapieżników.
Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu.
Żadne szczególne środki ochronne na chwilę obecną nie są wymagane.


W niewoli - brak danych.








Nornik anatolijski ( Microtus anatolicus )  gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). 


Występuje w zachodniej Azji ( środkowa Anatolia - Turcja ). Uważany za endemit dla Turcji.
Opisany w 2002 roku przez Krystufek i Kefelioglu.

Zamieszkuje suche stepy porośnięte alkaliczną roślinnością ( rośliny halofityczne ) oraz tereny upraw buraka cukrowego ( tylko w czasie zbiorów ).

Nie wiele wiadomo na temat ekologii, biologii i sposobu życia tego gatunku.
Wiadomo, że żyje w małych koloniach.

Nie opisano żadnych podgatunków.

Gatunek może być uznany za wrażliwy.
Microtus anatolicus jest wyjątkowy pod względem morfologicznym i kariotypu. Analizy mitochondrialnego DNA wykazały, że jest blisko związany z Microtus dogramacii i Microtus guentheri.
Wydaje się, że gatunek jest dość rozpowszechniony mimo znajomości tylko kilku miejsc jego występowania. 
Zagrożenie może stanowić nawadnianie upraw rolnych oraz używanie rodentycydy.
Część wschodniego zakresu mieści się w Lake Tuz ( Obszar Specjalnie Chroniony założony w 2000 roku ). Jednak stan tego obszaru pogorszył się w ciągu ostatnich 5 lat przez złe zarządzanie i ochronę.
Potrzebne są dalsze badania w celu określenia zakresu, stanu populacji i jej trendów, ekologii i historii naturalnej.


W niewoli - brak danych.




Nornik polny, nornik zwyczajny, polnik ( Microtus arvalis ) gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Mus arvalis.


Występuje w Europie ( od Wysp Brytyjskich po Ural ) i w zachodniej Azji ( Azja Mniejsza i Bliski Wschód ). Izolowane populacje występują na Orkney Islands, Guernsey i Yen Island ale także wzdłuż zachodniego wybrzeża Morza Czarnego, w Danii ( Fennoskania ), w północnej Rosji i na Islandii.

Zamieszkuje różnorodne środowiska : stepy, lasy, wrzosowiska, bagna i torfowiska, doliny rzeczne, zarośla i zakrzewienia także siedliska antropogeniczne : łąki i pastwiska, pola uprawne, żywopłoty, winnice, plantacje, ogrody, sady, warzywniki od poziomu morza do 2600 m n.p.m.

nornik polny ( Microtus arvalis )

Ekologia, biologia i tryb życia jak u Microtus agrestis.
Jedyne różnice to może być krótszy sezon rozrodczy czy mniejsza ilość miotów. Wszystko zależy od zasobności siedliska.

W Polsce występuje na obszarze całego kraju.
Wszędzie dość liczny, nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.


Opisane podgatunki :
- Microtus arvalis albus - Niemcy
- Microtus arvalis angularis - Rumunia
- Microtus arvalis arvalis - Europa Zachodnia, Środkowa i Południowa
- Microtus arvalis assimilis - Hesja ( Niemcy )
- Microtus arvalis asturianus - Asturia ( Hiszpania )
- Microtus arvalis brauneri - Serbia
- Microtus arvalis brevirostris - Osetia, północny Kaukaz, południowa Rosja
- Microtus arvalis calypsus - Serbia
- Microtus arvalis cimbricus - północne Niemcy, Pomorze Zachodnie ( Polska )
- Microtus arvalis contigua - Saksonia ( Niemcy ), Śląsk ( Polska )
- Microtus arvalis cunicularius - Francja
- Microtus arvalis depressa - Saksonia ( Niemcy )
- Microtus arvalis duplicatus - północne Niemcy, północna Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, północna Rosja
- Microtus arvalis fulva - Szwajcaria
- Microtus arvalis galliardi - Szwajcaria
- Microtus arvalis grandis - Chorwacja, Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Kosowo
- Microtus arvalis hawelkae - Hercegowina
- Microtus arvalis heptneri - południowe Karpaty ( Rumunia )
- Microtus arvalis igmanensis - góry Igman ( Serbia )
- Microtus arvalis incertus - Szwajcaria, Tyrol ( Austria )
- Microtus arvalis incognitus - Śląsk ( Polska ), Czechy
- Microtus arvalis levis - uważany za synonim Microtus levis rossiaemeridionalis
- Microtus arvalis meldensis - Francja
- Microtus arvalis meridianus - Pireneje
- Microtus arvalis orcadensis - Pomona Island, South Orkney Islands
- Microtus arvalis oyaensis - Yeu Island ( zachodnia Francja )
- Microtus arvalis principalis - Turyngia ( Niemcy )
- Microtus arvalis ronaldshalensis - South Ronaldshay Island, Orkney Islands
- Microtus arvalis rousiensis - Rousay Island, South Orkney Islands
- Microtus arvalis rufescentefuscus - Włochy
- Microtus arvalis ruthenus - północna część europejskiej Rosji
- Microtus arvalis sandayensis - Sanday Island, North Orkney Islands
- Microtus arvalis sarnius - Guernsey Island ( Wielka Brytania )
- Microtus arvalis simplex - Brandenburgia ( Niemcy )
- Microtus arvalis variabilis - Saksonia ( Niemcy )
- Microtus arvalis westrae - Westray Island, North Orkney Islands
- Microtus arvalis yoenensis - Yeu Island?

Microtus arvalis orcadensis

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze  względu na szeroki zasięg i powszechne występowanie.
Nie jest objęty żadnymi działaniami ochronnymi.
Lokalnie tępiony zwłaszcza na terenach rolnych - uważany tam za szkodnika upraw.
Jest często głównym składnikiem diety wielu drapieżników w nie których rejonach.
Izolowane populacje z wysp mogą być narażone na lokalne zagrożenia.
Potrzebne są badania czy te wyspowe populacje i subpopulacje nie stanowią już oddzielnych gatunków.  
Rejestrowany z wielu obszarów ochronnych w swoim zasięgu.


W niewoli - brak danych.




Microtus cabrerae - gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). 


Występuje w Europie ( Półwysep Iberyjski - Portugalia i Hiszpania ). Uznawany za endemit dla tego półwyspu.


Zamieszkuje otwarte tereny trawiaste, głównie łąki i pastwiska o różnorodnej roślinności zielnej ( od wysokich bylin i turzyc po nitrofilne i ruderalne gatunki ) od poziomu morza do 1500 m n.p.m. Najczęściej jednak poniżej 1200 m n.p.m.

Microtus cabrerae

Aktywny w ciągu całego roku, głównie od zmierzchu do świtu. Może też w ciągu dnia poszukiwać pokarmu.
Żyje w małych koloniach o nie dużej gęstości osobniczej, często składającej się z dorosłej pary i jej potomstwa.
Kopie płytkie systemy komór i korytarzy na głębokości 5-10 cm pod powierzchnią gleby lub w darni. Komory gniazdowe i spiżarnie znajdują się na głębokości 20-30 cm. Na powierzchni znajduje się system szlaków komunikacyjnych prowadzących do miejsc żerowania. Szlaki są stale utrzymywane w czystości, co nie utrudnia szybkiego i bezpiecznego poruszania się i orientacji.
Odżywia się głównie podziemnymi częściami roślin ( bulwy, cebule, kłącza, korzenie ) ale także zjada zielone części roślin, ziarna, owoce. Część pokarmu magazynuje na gorsze okresy.
Sezon rozrodczy od marca do października. W sezonie 3 mioty.
Po ciąży trwającej 16 - 24 dni samica rodzi 4 - 8 młodych. Okres laktacji trwa około 35-40 dni. Dojrzałość  uzyskuje w wieku 9-10 tygodni. Żyje około 2 lat.

Opisane podgatunki :
- Microtus cabrerae cabrerae - Sierra de Guadarrama ( Hiszpania )
- Microtus cabrerae dentatus - Sierra de Segura ( Hiszpania )

Microtus cabrerae

Gatunek uznawany za bliski zagrożenia ze względu na mały zasięg i potencjalny spadek liczebności populacji. Microtus cabrerae wyginął w południowej Hiszpanii ( 2007 rok ).
Uważa się, że obecnie zajmuje reliktowy zasięg dystrybucji.
Główne zagrożenia to :
- utrata siedlisk i ich fragmentacja
- nadmierny wypas zwierząt domowych
- konkurencja ze strony Arvicola sapidus zwłaszcza w pobliżu rzek i strumieni oraz terenów podmokłych
Występuje w kilku obszarach chronionych w Hiszpanii i Portugalii.
Ujęty w Załączniku II Konwencji Berneńskiej i Dyrektywie Siedliskowej i Gatunkowej Unii Europejskiej ( Załącznik II i IV ).


W niewoli - brak danych.








Microtus dogramacii - gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). 


Występuje w zachodniej Azji ( środkowa Turcja ). Opisany przez Kefelioglu i Krystufek w roku 1999. Uznawany za endemit dla Turcji.

Zamieszkuje suche stepy i pola uprawne.

Nie wiele wiadomo na temat biologii, ekologii i sposobu życia tego gatunku.
Może tworzyć niewielkie kolonie.

Nie opisano żadnych podgatunków.

Gatunek uznawany za nie zagrożony.
Opisany na podstawie unikalnego kariotypu i analizy mitochondrialnego DNA. Jest ściśle związany z Microtus guentheri.
Znany jest jedynie z nielicznych miejsc występowania.
Wschodnia część zakresu występowania przebiega w Lake Tuz ( Obszar Specjalnie Chroniony założony w 2000 roku ), niestety stan tego obszaru pogorszył się w ciągu ostatnich 5 lat przez złe zarządzanie i ochronę.
Potrzebne są dalsze badania ekologii i historii naturalnej gatunku, stanu, dystrybucji i trendów populacji.


W niewoli - brak danych.




Microtus guentheri - gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Microtus socialis guentheri.


Występuje w południowo-wschodniej Europie ( południowa Serbia, Czarnogóra, Macedonia, południowa i wschodnia Grecja, południowa Bułgaria, europejska część Turcji - Tracja ), w zachodniej Azji ( Turcja, Syria, Liban, Izrael ) oraz wyspowa populacja w Afryce Północnej ( północno-wschodnia Libia - Cyrenajka ).

Zamieszkuje różnorodne siedliska : stepy, trawiaste obszary, tereny półpustynne ale także siedliska antropogeniczne : pola uprawne, łąki i pastwiska. W Libii zamieszkuje górskie dolin y porośnięte trawą i pola uprawne, głównie kukurydzy do wysokości 1500 m n.p.m. Populacje z Europy i zachodniej Azji mieszkają od 150-800 m n.p.m.

Microtus guentheri

Aktywny w ciągu całego roku, szczyt aktywności od zmierzchu do świtu. W zależności od zasobności siedliska żyje w licznych lub niewielkich koloniach.
Kopie płytkie systemy komór i korytarzy w dobrze przepuszczalnej glebie. Gniazda oraz spiżarnie znajdują się na głębokości 20-30 cm. Szlaki komunikacyjne utrzymuje w stałej czystości, aby móc poruszać się bezpiecznie i szybko.
Odżywia się pokarmem roślinnym : podziemne części roślin, zielone części roślin, nasiona, owoce.
Sezon rozrodczy od marca do października. W sezonie może być 4-5 miotów.
Samica rodzi po 16-20 dniach ciąży 2-8 młodych. Młode po 20-25 dniach są odstawiane.
Dojrzałość uzyskuje w wieku 2 - 2,5 miesiąca. Żyje 2 - 3 lata.

Microtus guentheri - Tierpark Berlin

Opisane podgatunki :
- Microtus guentheri guentheri - Liban, Syria
- Microtus guentheri hartingi - Tesalia ( Grecja )
- Microtus guentheri macedonicus - Macedonia
- Microtus guentheri martinoi - Serbia, Czarnogóra
- Microtus guentheri mustersi - Libia - uważany też za samodzielny gatunek Microtus mustersi 
- Microtus guentheri philistinus - Izrael
- Microtus guentheri shevketi - Turcja
- Microtus guentheri strandzensis - południowa Bułgaria

Microtus guentheri philistinus - Meir Segals Zoo University Garden Tel Awiw

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na duże populacje i brak widocznych zagrożeń.
Zagrożony może być podgatunek Microtus guentheri mustersi z terenu Libii. Jest to relikt z plejstocenu, uważany przez część autorów za samodzielny gatunek - Microtus mustersi.
Lokalnie uważany za szkodnika i tępiony.
W Europie populacje ulegają dużym wahaniom i spadkom ale nie zarejestrowano lokalnych wymierań. W zachodniej Azji populacje są bardzo liczne o dużej gęstości osobniczej.
Występuje w kilku obszarach chronionych.
Podgatunek libijski jest rejestrowany z Kouf National Park.


Microtus guentheri philistinus - Biblijny Ogród Zoologiczny Jerozolima


W warunkach wiwaryjnych "prezentowany" w kilku instytucjach świata.
Hodowany jest głównie podgatunek Microtus guentheri philistinus, który można obejrzeć w Berlinie.




Nornik kazachski ( Microtus ilaeus ) gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Microtus arvalis ilaeus - Microtus obscurus ilaeus - Microtus transcaspicus ilaeus.

Występuje w środkowej Azji ( Kazachstan, Mongolia, północne Chiny, Tadżykistan, Kirgistan, Uzbekistan, Afganistan ).

Zamieszkuje lasy i ich obrzeża, lasostepy, stepy, półpustynie, zarośla i zakrzewienia, doliny rzeczne, tugai.

eksponat muzealny - Microtus ilaeus kirgisorum - czaszka z boku

Ekologia, biologia i sposób życia jak u Microtus arvalis.

tugai - charakterystyczna formacja roślinna doliny rzeki Syr-Darii

Opisane podgatunki :
- Microtus ilaeus igromovi - dolina rzeki Syr-Darii
- Microtus ilaeus ilaeus - dolina rzeki Ussek, południowo-wschodni Kazachstan, północny Tien-Szan
- Microtus ilaeus kirgisorum - południowy Kazachstan, Kirgizja, Tadżykistan, Uzbekistan, Turkmenistan, południowo-wschodni i północny Afganistan - uważany też za samodzielny gatunek Microtus kirgisorum

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję i prawdopodobieństwo dużych populacji. Obecnie brak potwierdzonych danych dotyczących stanu populacji tego gatunku.
Może być obecny w kilku obszarach chronionych w swoim zasięgu.
Nie ma żadnych przedsięwziętych środków ochronnych w jego zasięgu.
Potrzebne są dalsze badania dotyczące liczebności populacji, jej dystrybucji i trendów.  


W niewoli - brak danych.




Nornik perski ( Microtus irani ) gryzoń z rodziny chomikowatych ( Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ). Synonim Microtus socialis irani.


Występuje w środkowej Azji ( Iran ). Uznawany za endemit dla Iranu.


Zamieszkuje stepy i półpustynie ale także ogrody i sady, łąki i pastwiska, pola uprawne.

Gatunek słabo poznany. Opisany 80 lat temu na podstawie okazu z ogrodu w mieście Shiraz ( Iran ) - Thomas 1921.

Opisane podgatunki :
- Microtus irani irani - południowo-zachodni Iran
- Microtus irani micruros - północny Iran - podgatunek niemożliwy do zidentyfikowania, być może nie należący do Microtus irani, lecz do innego gatunku występującego na tym terenie
- Microtus irani mystacinus - Iran - uważany za samodzielny gatunek Microtus mystacinus

Gatunek o dużej niepewności taksonomicznej. Brakuje danych określających zakres, ekologię i ewentualne zagrożenia. Uważa się, że jest ściśle powiązany z Microtus socialis ( Krystufek i Kefelioglu 2002 ).
Microtus irani wymaga dalszych badań taksonomicznych. Być może obecnie gatunek jest krytycznie zagrożony.

W niewoli - brak danych.







Opracowano na podstawie:
animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.

  

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz


KRS 0000069730