wtorek, 21 października 2014

Gryzonie z rodzaju Lemmus z północnej Europy i Azji. Przegląd gatunków.





Leming właściwy, leming górski, leming norweski ( Lemmus lemmus ) ( Linnaeus, 1758 ) - gryzoń z nadrodziny Muroidea, z rodziny chomikowatych (  Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ).

Występuje w północnej Europie ( północna Skandynawia - Norwegia, Szwecja, Finlandia ) oraz od Laponii do Morza Białego ( europejska Rosja ).   

Zamieszkuje wilgotną tundrę, torfowiska, bagna, wrzosowiska również górskie alpejskie łąki. W lecie preferuje bardziej wilgotne siedliska a zimą często migruje w siedliska mniej zamarzające.


leming właściwy ( Lemmus lemmus )

Aktywny w ciągu całego roku, zarówno w dzień jak i w nocy. Żyje samotnie, w pary łączy się w sezonie rozrodczym. 
Jest terytorialny ale zakres terytorium nie jest dobrze poznany. W okresach wzrostu populacji staje się agresywny w stosunku do osobników swojego gatunku.
Średni okres aktywności to 6 godzin, po którym następuje okres odpoczynku. Jako gatunek z północnych szerokości geograficznych, może być narażony na 24 godzinną emisję światła dziennego w lecie.  Aktywne okresy w ciągu dnia i nocy są najprawdopodobniej odpowiedzią adaptacyjną do środowiska, w którym żyje. 
Kopie płytkie nory lub zajmuje już utworzone puste przestrzenie pod ziemią. W zimie poszukując pożywienia kopie chodniki tuż nad powierzchnią zamarzniętej ziemi w śniegu. 
Brak widocznego dymorfizmu płciowego : samce i samice są zbliżone pod względem wielkości i ubarwienia. Waga osobnika  wynosi od 20 do 130 g. Długość ciała waha się od 8 do 17,5 cm. 
Posiada grube ciało z ciężkim futerkiem dla utrzymania ciepłoty ciała przed zimnem. Kolor futra jest czarny i brązowy z jakimiś złoto-żółtymi smugami. Podbrzusze jest jaśniejsze niż reszta futra. Zachowuje ten sam kolor futra, niezależnie od pory roku. Brak wyraźnego ogona. Kończyny są krótkie i najczęściej schowane pod tułowiem. Pierwszy pazur na każdej łapie jest większy i bardziej płaski, niż reszta pazurów. Ta modyfikacja pozwala kopać  tunele w śniegu.
Samiec często angażuje się w boks, zapasy i inne groźby w stosunku do przedstawicieli tej samej płci.
W czasie poszukiwania pokarmu wykorzystuje system szlaków komunikacyjnych. Szlaki w lecie to wydeptane ścieżki wśród mchów i wrzosów a w zimie to systemy tuneli pod pokrywą śnieżną.
Brak jest obecnie dokładnych informacji  na temat komunikacji tego gatunku.
Ale ma on dobrze rozwinięte zmysły węchu i słuchu. Uważa się, że członków swojego gatunku rozpoznaje po zapachu. Zapachem może też oznaczać systemy szlaków komunikacyjnych oraz nory. Prawdopodobnie używa wokalizy w sytuacjach zagrożenia, agresji i łączenia się w sezonie rozrodczym. Również dotyk odgrywa dużą rolę, zwłaszcza w relacjach samica i młode. 
Jest roślinożerny. Zjada głównie mchy, porosty, korę i niektóre trawy. Nie gardzi nasionami traw, liśćmi czy nawet gałązkami. Mchy rozwijają się, gdy występuje wystarczająca ilość śniegu w zimie. Zdobywanie pokarmu może być trudne i niebezpieczne, tuż przed zimą, gdy są opady deszczu i ujemne temperatury bez pokrywy śnieżnej.
Sezon rozrodczy przez cały rok. System krycia nie jest znany ale wydaje się, że występuje monogamia, ale poligamia nie jest wykluczona. U samicy może występować poporodowa ruja i może być gotowa do krycia wkrótce po urodzeniu młodych.
Ciąża trwa 16 - 23 dni. Samica rodzi od 5 do 13 młodych w miocie ( średnio 7 ). Nie jest dokładnie poznana liczba miotów jednej samicy ( przypuszcza się, że jest ich około 8 - 10 ). Mioty mogą występować co 3 - 4 tygodnie. 
Waga urodzeniowa młodych wynosi 3,3 grama. Odstawienie następuje w wieku 14 - 16 dni. 
Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.
Dojrzałość płciową osiąga samica w wieku 2 - 4 tygodni a samiec w wieku 4 tygodni. Średni wiek dojrzałości płciowej samca to 44 dni.
Długość życia to 12 do 24 miesięcy. W niewoli odnotowano okaz żyjący 3,3 roku.
Ich samotniczy tryb życia może być jednym z czynników napędowych migracyjnego rozproszenia w czasie szczytów populacji. Podczas tych szczytów osobniki rozpraszają się poza ich normalny zakres w poszukiwaniu większej przestrzeni i więcej jedzenia. Mogą nawet przejść do tajgi i lasów, które nie są ich ulubionym siedliskiem. Ta wielka obfitość populacji może zdziesiątkować wrzosowe krzewy, mchy i porosty, które są najczęściej spożywane. Generalnie, jednak szczyty populacji występują co 3 do 5 lat. Jednakże, niektóre badania wykazały, że wiele lat pomiędzy szczytami populacje wzrastają i szczyt mniej regularny może występować. Ta nieprawidłowość jest przypisana do zmian klimatu. Krótsze zimy, mniejsza pokrywa śniegu i gatunek mniej polega na pokrywie śnieżnej w okresie zimowym, aby zapewnić sobie bezpieczny dostęp do pożywienia i schronienia podczas odchowu  młodych (. Haim & wsp., 2004 ; Henttonen, 2012 ; Jordan, 2004 ; Macdonald, 1984 ; Moen & wsp., 1993. )


portret - Lemmus lemmus

Lemmus lemmus

Opisane podgatunki : 
- Lemmus lemmus norvegicus - Desmarest, 1822 - góry w Norwegii - synonim Lemmus norvegicus - traktowany jako synonim Lemmus lemmus


rycina - leming właściwy ( Lemmus lemmus )

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroki zasięg i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
W czasie zwiększonej gęstości osobniczej może migrować aż do Bałtyku (Hansson 1999). Południowa granica zakresu nie jest stabilna ze względu na duże migracje, które występują sporadycznie.
Wielkość gatunku spadła w Szwecji w ostatnich dekadach XX wieku, ale uważa się, że pozostał stabilny w innych częściach jego zasięgu (Hansson 1999). W Szwecji, intensywny wypas uważano za problem dla gatunku, ale postrzegane spadki populacji mogą być wynikiem naturalnych fluktuacji populacji.
Gdy populacje są niskie gęstość osobnicza wynosi 3 do 50 osobników/ha, a kiedy populacja jest wysoka gęstość osobnicza wzrasta do 330 osobników/ha . ( Macdonald, 1984 )
Podczas masowych migracji, można go znaleźć w lasach, na polach uprawnych, a nawet na zamarzniętych jeziorach. Duża liczba migrujących lemingów może gromadzić się obok rzek i jezior, które próbują pokonać. Wiele osobników ginie w czasie próby ich przekraczania (Hansson 1999).  W normalnych warunkach, lemingi faktycznie są w stanie dość dobrze pływać. Jednak duża liczba lemingów i nieuchronne przeszkody przed nimi  wywołują efekt paniki  powodując utonięcia podczas przeprawy. Zjawisko to daje dowód, dlaczego cykle populacyjne leminga są tak dobrze zbadane ( Henttonen 2012 ; Jordania 2004 , Macdonald, 1984 , Nowak, 1999 ). Tak więc należy wykluczyć samobójcze skłonności gatunku.
Podczas szczytów gęstości osobniczej, gatunek może wyrządzać szkody w  roślinności. Chociaż efekt dla tundry może być ujemny w tym czasie, wpływ na populacje drapieżników może być pozytywny. Na przykład, lis arktyczny ( Alopex lagopus ) ma większe prawdopodobieństwo rekolonizacji obszarów kiedy lemingi są obfite, a jego konkurent, lis rudy ( Vulpes vulpes ), nie mieszka w okolicy. Gatunek  jest ważnym składnikiem diety obu tych drapieżników. Sugerowano, że więcej informacji na temat populacji leminga może pomóc zrozumieć, jak wspierać zagrożone populacje lisów arktycznych ( Hamel, & wsp., 2013. ; . Kausrud, & wsp., 2008 ; Macdonald, 1984 ).
Ich cykle populacyjne najpierw zauważono w mitach i legendach,  ludy Skandynawii opisały hordy lemingów maszerujących w całym kraju co 3 do 5 lat. Szwedzki ksiądz katolicki  Olaus Magnus był pierwszym, który zilustrował migracje lemingów w 1555 roku,  w  "Historia de gentibus septentionalibus" ("Historia narodów Północy"). Drzeworyt przedstawia przerażające gigantyczne gryzonie zstępującego z nieba (głównie pojawiające się znikąd) i atakujące mniejsze stworzenia. Chociaż jest to skrajna przesada, to oddaje ducha fascynacji i ciekawości, która doprowadziła do badań cyklów  populacyjnych. Cykle lemingów i ich krewniaków są podstawą wielu badań dynamiki populacji, wzrostu roślinności i jako przykład skutków zmian klimatu ( Hamel & wsp., 2013. ; Kausrud & wsp., 2008. ; Macdonald, 1984 ; Ravolainen & wsp., 2011. ).
Spekulowano, że ciężki wypas częściowo udomowionych reniferów może mieć negatywny wpływ na siedliska gatunku w Szwecji (Hansson 1999). 
Zmiany klimatu mogą zagrozić gatunkowi w przyszłości (Nowak 1999). Występuje w wielu obszarach chronionych. 
Nie jest objęty żadnymi konkretnymi działaniami ochronnymi.


 Lemmus lemmus w czasie żerowania

Lemmus lemmus - osobnik w szczelinie skalnej

W niewoli - rzadki.
Hodowany w Instytucie Maxa Plancka dla Badań Demograficznych. 
Jeden okaz przeżył 3,3 roku.




Leming syberyjski, leming brązowy ( Lemmus sibiricus )  (Kerr, 1792) - gryzoń z nadrodziny Muroidea, z rodziny chomikowatych (  Cricetidae ), z podrodziny nornikowatych ( Arvicolinae ).

Występuje w północnej Europie ( europejska Rosja - rejon Kołymy nad Morzem Białym, Karelia ) i Azji ( azjatycka Rosja - północna i wschodnia Syberia, wyspa Wrangla, wyspy Nowej Syberii ). Dawniej uważano, że także w Ameryce Północnej ale obecnie jest to samodzielny gatunek  Lemmus trimucronatus.

Zamieszkuje bezdrzewną tundrę, porośniętą turzycami i mchami, podmokłe łąki z niskimi krzewinkami, czasami tereny podmokłe na krawędzi strefy leśnej. W lecie żyje w obszarach bogatych w trawy i turzyce, poruszając się w zimie do omszałych obszarów o stałej pokrywie śnieżnej lub wilgotnych łąk. 


leming syberyjski ( Lemmus sibiricus )

Aktywny w ciągu całego roku i całej doby, z okresami odpoczynku co około 3 godziny. Żyje samotnie, w pary łączy się w sezonie rozrodczym.  Jest terytorialny ale rewiry osobnicze zachodzą na siebie. Osobniki żyjąc obok siebie tworzą duże kolonie. Samce są agresywne w stosunku do przedstawicieli tej samej płci, zwłaszcza w okresie rui.
Kopie własne nory lub zajmuje istniejące nory innych gatunków. Zimą robi tunele pod pokrywą śniegu i buduje duże kuliste gniazda z materiału roślinnego oraz znalezionej sierści zwierząt. 
Występuje niewielki dymorfizm płciowy : samce są o 5 - 10 % większe niż samice. Długość ciała waha się od 130 mm do 180 mm, średnia długość 150 mm.  Waga to 45 g do 130 g, średnio 80 g.
Jego ciało jest bardziej walcowate niż innych gatunków z podrodziny Arvicolinae. Ma małe oczy, małe uszy ukryte pod futrem o tępych zakończeniach i krótki ogon (18-26 mm, średnio długości 21 mm, razem z  włosami na jego czubku). Jego grzbiet i boki ma barwę jasnobrązową do cynamonowej, z jaśniejszym podbrzuszem. W przeciwieństwie do niektórych gatunków ( np z rodzaju Dicrostonyx ) nie zmienia koloru w zimie. Starsze osobniki mogą mieć rdzawą plamę na zadzie. 
W czasie poszukiwania pokarmu wykorzystuje szlaki komunikacyjne naziemne jak i systemy tuneli podziemnych. W zimie kopie tunele w śniegu tuż nad zmarzniętą glebą.
Do komunikacji używa sygnałów chemicznych, dotyku oraz prawdopodobnie wokalizy w momentach zagrożenia, agresji czy łączenia się w okresie rui.
Odżywia się głównie pokarmem roślinnym, zjada tylko żywe części roślin. Przez większość roku, je świeże trawy, turzyce i mchy (z wyjątkiem Sphagnum). W lecie w obszarach mokrych jego dieta składa się głównie z jednoliściennych liści, tworzących 76 do 90% pokarmu. W zimie zjada mrożony (ale nadal zielony) materiał roślinny. Mchy mogą stanowić prawie połowę zimowej diety, ale są również ważne w suchej tundrze, gdzie mchy stanowią około 30% ich diety. Ponieważ zawartość pokarmu w składniki odżywcze jest niska, musi spożywać duże jego ilości. Żeruje przez 1 - 2 godziny,  w 3-godzinnych odstępach, w ciągu doby.
Sezon rozrodczy od czerwca do końca sierpnia. W latach niskiej gęstości osobniczej sezon rozpoczyna się zaraz po wiosennych roztopach.
System krycia nie jest poznany ale prawdopodobnie poligamiczny, co nie wyklucza monogamii. Samica po porodzie może przechodzić ruję poporodową.
Ciąża trwa 16 - 19 dni. Samica rodzi średnio 5 - 6 młodych w miocie.
Waga młodych po urodzeniu to około 3,2 - 3,3 g. Odstawienie następuje po 16 dniach.
W okresie letnim może być 4 - 5 miotów. W okresie niskiej gęstości nawet 8 - 9 miotów.
Samiec nie uczestniczy w opiece nad potomstwem.
Dojrzałość płciową uzyskuje w 5 - 6 tygodniu od narodzin. Jednak w niektórych latach po ukończeniu 3 tygodnia życia ( głównie samice ).  
Żyje 18 - 24 miesiące.
Gatunek ten podobnie jak Lemmus lemmus ma duże wahania populacji. Występuje co 3 - 4 lata cykl zwiększonej gęstości osobniczej i następuje masowe rozproszenie osobników. Jednak Lemmus sibiricus nie tworzy tak spektakularnych migracji jak pokrewny gatunek.
W okresie lata występuje naturalne rozproszenie osobników do nowych miejsc żerowania, przynosi to korzystne zmiany siedliskowe. 


Lemmus sibiricus

Opisane podgatunki :
- Lemmus sibiricus bungei - Vinogradov, 1925 - azjatycka Rosja ( rzeka Lena, rzeka Kołyma, Dystrykt Bulun, Jakucja ) - synonim Lemmus obensis bungei - być może synonim Lemmus sibiriscus obensis
- Lemmus sibiricus chrysogaster - J Allen, 1903 - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( Magadan, Ghiziga, Kamczatka, Jakucja, rzeka Kołyma ) - synonim Lemmus chrysogaster - Lemmus chrysogaster chrysogaster - Lemmus obensis chrysogaster - radzieckie badania kariologiczne sugerują, że Lemmus chrysogaster, w północno-wschodniej Syberii, jest wyraźnie różny od Lemmus sibiricus ale jest prawdopodobnie zbliżony do  północnoamerykańskich populacji, które obejmują gatunek Lemmus trimucronatus (Corbet 1978) z trzema podgatunkami
- Lemmus sibiricus flavescens - Vinogradov, 1925 - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( Kamczatka ) - synonim Lemmus flavescens - Lemmus chrysogaster flavescens - traktowany jako osobny gatunek w innych taksonomiach
- Lemmus sibiricus iretator - Gistel, 1850 - północno-wschodnia Europa -Laponia ( Szwecja, Finlandia ) - synonim Cuniculus iretator - synonim Lemmus sibiricus sibiricus 
- Lemmus sibiricus kittlitzi - Brandt, 1845 - północno-wschodnia azjatycka Rosja ( północna Syberia, Kamczatka ) - synonim Lemming chrysogaster kittlitzi - Myodes kittlitzi - traktowany jako synonim Lemmus sibiricus - błędny podgatunek w jakieś taksonomii  
- Lemmus sibiricus migratorius - Illiger, 1815 - azjatycka Rosja ( Syberia ) - synonim Hypadaeus migratorius - Nomen nudum  Lemmus  sibiricus  obensis lub Lemmus  sibiricus sibiricus
- Lemmus sibiricus minor - Pallas, 1811 - północno-wschodnia Europa ( europejska Rosja, wybrzeże Morza Białego, Półwysep Tajmyr ), azjatycka Rosja ( Krasnojarski Kraj ) - synonim Myodes lemmus minor - uznawany za synonim  Lemmus sibiricus obensis lub Lemmus sibiricus sibiricus
- Lemmus sibiricus novosibiricus - Vinogradov, 1924 - azjatycka Rosja ( Wyspy Nowej Syberii ) - synonim Lemmus obensis novosibiricus  
- Lemmus sibiricus obensis - Brandt, 1908 - azjatycka Rosja ( Syberia, góra i Region rzeki Ob ) - synonim Lemmus obensis - Lemmus obensis obensis - uznawany za różny gatunek w niektórych taksonomiach z 2 podgatunkami
- Lemmus sibiricus paulus - Gl.Allen, 1914 - azjatycka Rosja ( rzeka Kołyma, Dystrykt Niżnokołymski, Jakucja ) - synonim Lemming chrysogaster paulus - Lemmus paulus - być może synonim Lemmus sibiricus chrysogaster
- Lemmus sibiricus portenkoi - Tchernyavsky, 1967 - azjatycka Rosja ( wyspa Wrangla )
- Lemmus sibiricus sibiricus - (Kerr, 1792) - europejska Rosja ( wybrzeże Morza Białego ), azjatycka Rosja ( od rzeki Leny do Jakucji )


rycina - Lemmus sibiricus

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szerokie rozpowszechnienie, duże populacje oraz brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.
Dawniej zawierał populacje z Ameryki Północnej, obecnie Lemmus trimucronatus to samodzielny gatunek ( Wilson & Reeder, 2005 ).
W chwili obecnej rozpoznawane są tylko trzy podgatunki : Lemmus sibiricus sibiricus - Kerr, 1792 (w całym zakresie ), Lemmus  sibiricus novosibiricus - Winogradow, 1924 (endemiczny dla wysp Nowej Syberii ) i Lemmus sibiricus portenkoi - Tchernyavsky, 1967 (endemiczny dla Wyspy Wrangla).
Populacje ulegają cyklicznym wahaniom. Cykle zwiększonej gęstości osobniczej występują co 3 - 4 lata. 
Maksymalną gęstość osobniczą gatunek osiąga w nizinnej tundrze porośniętej turzycami i mchami. Mniejsze populacje zamieszkują podmokłe obszary porośnięte krzewinkami na pograniczu tundry. Spotykany też na terenach  podmokłych na krawędzi strefy leśnej (Archangielsk, Północny Ural, Półwysep Gyda, Tajmyr). 
Brak widocznych zagrożeń  w chwili obecnej. Zmiany klimatu mogą być problemem dla gatunku w niedalekiej przyszłości.
Rejestrowany z kilku obszarów chronionych w swoim zakresie.
Potrzebne są badania dotyczące ewentualnych zmian klimatu i ich wpływu na gatunek.

W niewoli - brak danych.





Opracowano na podstawie :
animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.
Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz


KRS 0000069730