Beszamel i spółka bez ograniczeń: Pierwotni mieszkańcy Australii czyli Aborygeni

Pierwsi ludzie przybyli do Australii z Azji Południowo-Wschodniej około 40 tysięcy lat temu w górnym plejstocenie. Przybysze osiedlali się początkowo na terenach nabrzeżnych.
Były to plemiona myśliwsko-zbierackie a na terenach nadmorskich rybackie.
Około 25 tysięcy lat temu rozpoczęła się penetracja innych obszarów kontynentu, prawdopodobnie z wyjątkiem pustyń.

portret mężczyzny należącego do starszyzny plemiennej

Rdzenna ludność prowadziła koczowniczy tryb życia, chociaż każde plemię miało określone terytorium.
Poszczególne plemiona różniły się od siebie dialektem ( językiem ) i zwyczajami.
Języki rdzennej ludności w znacznej części wymarłe tworzyły wiele odrębnych rodzin : narrinyeri, paleoaustralijską, neoaustralijską, papuaską . Niekiedy zaliczano też rodzinę języków tasmańskich.

panorama Olga Mountains - świętego miejsca dla rdzennej ludności Australii

Około 22-15 tysięcy lat temu na wybrzeżach południowej Australii wydobywano bryły krzemienia do wyrobu narzędzi.
Po zmianie klimatu na bardziej suchy ( około 15 tysięcy lat temu ) osadnictwo przesunęło się na lepiej nawodnione tereny Wielkich Gór Wododziałowych i w strefę wybrzeży.
Około 5000 lat temu nastąpiły zmiany w sposobie wytwarzania narzędzi. Wykonywano je z wiórów, często bardzo drobnych. Były to noże, segmenty trapezów oraz dłut skrobaczowych i łuszczeniowych a także groty liściowe. W dalszym ciągu wytwarzano narzędzia kamienne, głównie siekiery o gładzonych ostrzach, dłuta łuszczeniowe ( tula ), odłupki i zgrzebła. Wydobywano surowce mineralne - ochrę, krzemień i skały krystaliczne. Z kamienia robiono rozcieracze do przygotowania pokarmu z owoców, bulw i korzeni dzikich roślin. Ogień rozniecano za pomocą świdra lub piły ogniowej. Nie budowano trwałych domostw. Koczujące grupy miały bardzo ubogi inwentarz ruchomy. Nie znano żadnych środków transportu ani komunikacji. Nie znano obróbki gliny ani metali.

Ayers Rock

Przedmioty niezbędne do codziennego użytku wyrabiano początkowo z kamienia, później również z drewna, kości, muszli, włókien roślinnych, skóry, sierści i włosia.
Aborygeni nie nosili ubrań - chodzili nago lub nosili opaski biodrowe.
Broń myśliwego stanowiła pałka, kamienna siekiera, bumerang lub miotacz z oszczepami.
Kultura umysłowa jest oparta o animistyczne pojmowanie świata ( animizm ) i totemiczna interpretacja związków między między człowiekiem i otaczającym go światem ( totemizm ).
Interpretacja tej więzi była tłumaczona za pomocą mitów plemiennych.
Twórczość artystyczna była ściśle związana ze strefą wierzeń ( rysunki, malowidła, ryty ).
Najstarsze ryty odkryto w jaskini Koonalda ( południowa Australia ) pochodzące z przed 22 tysięcy lat.

ryty naskalne w Uluru - Kata Tjuta

Wierzenia religijne rdzennych mieszkańców są oparte na doświadczeniu czasu mitycznego w postaci Czasu Snu ( Alczera ).
Jest to podstawa do interpretacji kosmosu i relacji z otoczeniem przyrodniczym czyli krajobrazem i zwierzętami. Na straży wierzeń stoją tzw. strażnicy mitów, obrzedów i rytów naskalnych, którzy dziedziczą je na własność po swoich przodkach.
Ważną rolę odgrywają też szamani i czarownicy, którzy czuwają nad zachowaniem spoistości społeczno-religijnej.
Kosmogonia koncentruje się na 4 głównych elementach składających się na system wierzeń religijnych.
System mityczny stanowi opis stwórczych działań przodków totemicznych, wędrówki po kraju, spotkań z innymi istotami i ich przejście w stan snu.
Rytuały to oparte na ekspresji treści mityczne, ważne miejsce zajmują rytuały totemiczne i rytuały związane z cyklem życia : inicjacja młodych członków grup plemiennych i obrzędy pogrzebowe.

myśliwy z Terytorium Północnego

Ważne miejsce zajmują rytuały związane z cyklami wegetacyjnymi przyrody. Są to ceremonie rozmnażania totemów ( inticziuma ) oraz doroczne święta ku czci Wielkiej Matki.
Obrzędy organizuje starszyzna plemienna, są one odrębne dla kobiet i mężczyzn.
Przedmioty materialne, które symbolizują treści sakralne, duchy przodków np. czuringi, fragmenty ciała i jego wydzieliny - włosy, kości, skóra, krew, tłuszcz, nasienie ale także kryształy górskie, malowidła naskalne czy figury piaskowe.
Percepcja krajobrazu, który jest opisany w mitach. Elementy krajobrazu są uznawane za fizyczną manifestację stwórczej mocy przodków Czasu Snu.

tęczowy wąż - Rainbow Serpent Uluru

Działające w kosmosie siły sakralne mogą przybierać postać osobową jako bóstwa, przodkowie totemiczni lub duchy przyrody. Ich podstawową działalnością jest rozsianie na przemierzanym terytorium tzw. duchów - zarodków. Z nich później powstali członkowie klanu danego przodka. Kresem ich wędrówki oraz przeznaczeniem każdego przodka totemicznego jest przejście do tzw. stanu pasywnego, który jest równoważny z Czasem Snu.
Znane są różne postacie Istoty Najwyższej. Na południowo-wschodniej części kontynentu jest to Ojciec ( Baiame, Bundżil, Daramulun, Munganugana, Ngurunderi ).
Na obszarze Ziemi Arnhem i Półwyspu Jork jest to Wielka Matka ( Kunapipi, Mutjingga, Yabuduruwa ).

Ayers Rock

Sztuka Aborygenów sięga czasów przedhistorycznych.
Obejmuje ona głównie malowidła ( najwięcej odkryto ich w Nowej Południowej Walii, Terytorium Północnym i Queenslandzie ) mające znaczenie magiczne i kultowe.
Oprócz malowideł znane są także ryty naskalne ( najwięcej w Nowej Południowej Walii ).
Rzeźba i płaskorzeźba wykonywane w drzewie są jedynie w niewielkim stopniu.
Znane są też malowidła i rysunki na korze. Artefakty te pochodzą z różnych okresów a ich dokładne datowanie napotyka na duże trudności.

ceremonia związana z cyklem życia z udziałem mężczyzn

malowidła naskalne z Kakadu National Park

Współcześnie sztuka ta przekształca się w twórczość pamiątkarską lub sztukę profesjonalną stosującą nowoczesne techniki.
Malarstwo pejzażowe A.Namatjiry i jego kontynuatorów jest odrębnym zjawiskiem.

malowidła naskalne z Kakadu National Park

Muzykę Aborygeni wykorzystywali jako oprawę obrzędów i rytuałów.
Odznacza się ona archaicznością i prostotą. Łączona jest głównie w śpiewanych legendach z poezją i tańcem.
Pieśni, najczęściej epickie charakteryzuje mały ambitus, oparte są one na skalach wąskozakresowych. Śpiewane są solo lub chóralnie, z manierą powtarzania dźwięków tej samej wysokości. Śpiewaniu towarzyszy gra na instrumentach : idiofonach ( uderzane o siebie kamienie, drewienka lub bumerangi, grzechotki, czurynga - drewniany wirujący brzęczek ), membranofonach ( bęben ze skóry warana ) i aerofonach ( flet nosowy ).
W północnej Australii rozpowszechniona jest tuba bambusowa didżeridu, stosowana przez śpiewaków do wzmacniania i zniekształcania głosu.

Aborygen grający na tubie bambusowej - didżeridu

Przed przybyciem Europejczyków ( 1788 ) Australię zamieszkiwało wg rozbieżnych szacunków 250 - 750 tysięcy i więcej Aborygenów. Było to około 500 - 600 grup plemion.
Po przybyciu Europejczyków, rdzenna miejscowa ludność była wypierana z żyznych obszarów i eksterminowana.
Na skutek działań białego człowieka liczba rdzennej ludności drastycznie się zmniejszyła.
Na początku XIX wieku żyło jeszcze około 500 grup plemiennych.
W roku 1933 około 67 tysięcy.

Mount Ossa ( 1617 m n.p.m. ) - Tasmania

Stosowano do połowy XX wieku metodę przymusowej asymilacji. Metoda ta spowodowała stany depresji, które prowadziły do wymierania całych plemion.
W latach 30-tych XX wieku Aborygeni zainicjowali ruch polityczny, którego głównym celem było odzyskanie terytoriów plemiennych.

aborygeńscy myśliwi w różnym uczesaniu

Staraniem tego ruchu było uznanie przez Sąd Najwyższy w Canberze w 1992 tubylczego prawa do własności ziemi, przyjętego rok później ustawą przez Parlament Federalny.
W 1984 roku Aborygeni wywalczyli prawa wyborcze, które posiadali inni obywatele Australii.
Powstały organizacje rządowe zajmujące się sprawami Aborygenów.
Są to : Komisja Aborygenów i Wyspiarzy Cieśniny Torresa ( ATSIC ) i Korporacja Rozwoju Gospodarczego Aborygenów i Wyspiarzy Cieśniny Torresa ( ATSICDC ).

malowidła naskalne z Kakadu National Park

Współcześnie 66,5% Aborygenów żyje w miastach. Ich styl życia upodobnił się do wzorców i standardów społeczeństwa australijskiego.
Pozostała rdzenna ludność mieszkająca na północy i w środkowej części kontynentu kultywuje znajomość rodzimego języka, mitologię, część tradycyjnych obrzędów oraz wiele elementów dawnego porządku społecznego.
W 1986 roku Aborygeni stanowili około 1,5% ogółu ludności kontynentu.