Beszamel i spółka bez ograniczeń: Rodzina Bathyergidae - kretoszczury, podziemni mieszkańcy Afryki. Przegląd gatunków. Część II.

Podrodzina Bathyerginae.

Rodzaj Georychus.

Kretoszczur kapski ( Georychus capensis ) gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Mus capensis.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - południowo-zachodnia Cape Prov do Citrusdal i Nieuwoutdwal i na wschód do Port Elizabeth i Transkei. Izolowane populacje z KwaZulu-Natal w pobliżu granicy z Lesotho ).

Zamieszkuje nadmorskie wydmy, tereny półpustynne o piaszczystej i piaszczysto-osadowej glebie wzdłuż systemów rzecznych, tereny wyżynne i górskie oraz antropogeniczne siedliska ( pola uprawne, ogrody, pola golfowe, parki i skwery ).

kretoszczur kapski ( Georychus capensis )

Aktywny w ciągu całego roku. Żyje samotnie, jedynie w okresie rozrodczym łączy się w pary.

Niewielki dymorfizm płciowy : samiec nieco cięższy niż samica.

Jego kończyny przednie i pazury nie są przystosowane do kopania. Kopie siekaczami a kończyn przednich i pazurów używa do rozsuwania i przesuwania poluzowanej zębami gleby.

Prowadzi podziemny tryb życia, sporadycznie wychodząc na powierzchnię gleby.

Jego rozbudowany system tuneli i korytarzy tworzy kompleks komór sypialnych, spiżarni, miejsc żerowania i WC. Na powierzchni tworzy kopce, dzięki którym wiadomo o obecności tego gatunku. Jest to około 8 - 20% powierzchni gruntu pokrytych kopcami. Ziemia na kopce jest wyrzucana okresowo z tuneli.

Jest terytorialny, samce wykorzystują tylne kończyny do bębnienia nimi zaznaczając swoją obecność. Jego kompleksy korytarzy i tuneli nie przecinają się z innymi kompleksami tego samego gatunku ale mogą się mijać bardzo blisko siebie ( w promieniu 1 metra ).

Do komunikacji używa bębnienia tylnymi kończynami. Samiec informuje samice o swojej obecności w sezonie rozrodczym. Służy też do informacji o rewirze. Bębnienie zawiera elementy słuchowe jak i sejsmiczne. Drgania sejsmiczne rozchodzą się szybciej i dalej. Co prawda nie bardzo wiadomo w jaki sposób kretoszczur wykrywa fale sejsmiczne ale teoretycznie wydaje się, że jest to forma przewodnictwa kostnego. Inne znane sposoby komunikacji to : wokaliza ( zwykle gdy 2 osobniki są blisko siebie ), dotyk ( między parą, rywalami czy samicą z młodymi ) i sygnały chemiczne. Mimo, że gatunek ma oczy jest mało prawdopodobne aby wzrok był wykorzystywany w komunikacji.

Odżywia się podziemnymi częściami roślin ( bulwy, cebule, kłącza, korzenie ) ale również owadami a zwłaszcza mrówkami. Gromadzi zapasy w spiżarni. Wodę wykorzystuje zawartą w podziemnych częściach roślin.

Sezon rozrodczy od sierpnia do grudnia. System krycia monogamiczny.

Samiec wabi partnerkę bębniąc tylnymi kończynami.

Ciąża trwa 44 dni. Może być 2 mioty w sezonie. Samica rodzi średnio 5 młodych ( zakres 3 - 10 ). Młode rodzą się gołe, po 9 dniach otwierają oczy i są całkowicie pokryte sierścią.

W wieku 17 dni następuje odstawienie i młode przechodzą na stały pokarm.

Rodzeństwo staje się agresywne względem siebie i przed ukończeniem 60 dni rozprasza się.

Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.

Młode osiągają wielkość dorosłych osobników w wieku 260 dni.

Dojrzałość płciową osiąga w wieku około 340 - 360 dni.

Żyje 4 lata.

kretoszczur kapski ( Georychus capensis ) - osobnik w niewoli

Opisane podgatunki :
- Georychus capensis buffonii - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Province ) - synonim Mus buffonii - uważany za tożsamy z Georychus capensis capensis
- Georychus capensis canescens - R.P.A. ( Knysna, Cape of Good Hope, Western Cape Province )
- Georychus capensis capensis - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Province )
- Georychus capensis leucops - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Province ) - synonim Fossor leucops - uważany za tożsamy z Georychus capensis capensis
- Georychus capensis yatesi - R.P.A. ( Mpumalanga, Transvaal Highveld

Georychus capensis

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, dużą gęstość osobniczą, prawdopodobieństwo dużych populacji, dużą tolerancję na modyfikacji siedlisk i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.

Populacje z KwaZulu-Natal mogą okazać się samodzielnymi gatunkami ( Nevo i wsp.1987, Honeycutt i wsp.1987 ).

Gęstość osobnicza może przekraczać 30 osobników w rejonie Kapsztadu.

Uważany za szkodnika upraw rolnych i z tego powodu tępiony.

Lokalnie może być wykorzystywany jako źródło białka.

Rejestrowany z kilku obszarów chronionych, w tym z Giant's Castle Nature Reserve w Górach Smoczych KwaZulu-Natal.

Potrzebne są dalsze badania statusu taksonomicznego populacji KwaZulu-Natal.

Georychus capensis

W niewoli - rzadki.

Trzymany pojedynczo ze względu na to, że dorosłe osobniki będą walczyć ze sobą przebywając w tym samym wiwarium. Ich walka byłaby prowadzona prawdopodobnie do śmierci 1 osobnika, dlatego łączy się je jedynie w sezonie rozrodczym.

Georychus capensis w czasie kopania tunelu

Rodzaj Cryptomys

Cryptomys anomalus - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus anomalus. Autor Roberts 1913.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - Pretoria, Skinners Court Valley, Transvaal, Zambia - Central Province ).

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus jako Cryptomys hottentotus anomalus.
Część autorów opisuje go jako samodzielny gatunek ( Ingram i wsp.2004 ), uważany też jako synonim Cryptomys hottentotus natalensis.
Potrzebne są dalsze badania statusu taksonomicznego tego taksonu.

Cryptomys holosericeus - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus holosericeus. Autor Wagner 1842.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - Graaf Reinet, Cape of Good Hope, zachodnia Cape Province ).

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus jako Cryptomys hottentotus holosericeus.
Część autorów opisuje go jako samodzielny gatunek ( Ingram i wsp.2004 ) z 5 podgatunkami min. z Cryptomys holosericeus holosericeus.
Uważany też jako synonim Cryptomys hottentotus hottentotus.
Potrzebne są dalsze badania statusu taksonomicznego tego taksonu.

Kretoszczur hotentocki ( Cryptomys hottentotus ) gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae.

Występuje w południowo-zachodniej, południowej i południowo-wschodniej Afryce ( Namibia, R.P.A., Lesotho, Suazi, Botswana, Zambia, Mozambik, Malawi, Tanzania, południowa część Demokratycznej Republiki Konga ).

Zamieszkuje obszary sawanny do obrzeży lasów, półpustyń i pustyń o sypkiej piaszczystej glinie, o złuszczonych łupkach i o piaszczystej glebie oraz antropogeniczne siedliska ( pola uprawne, ogrody, pola golfowe, parki ).

kretoszczur hotentocki ( Cryptomys hottentotus )

Aktywny w ciągu całego roku. Żyje w koloniach 5 - 14 osobników. W każdej kolonii znajduje się reprodukcyjna para, którą stanowią największe osobniki. Pozostali członkowie wykazują niewielkim dymorfizm płciowy : samiec nieco większy niż samica. Kolonia ma liniowy system hierarchii. Na szczycie jest samiec - reproduktor i rodząca samica. Pozostałe osobniki to pracownicy podzieleni na dwie kasty. Pierwsza to pracownicy fizyczni, którzy kopią 15 - 20% więcej niż druga kasta. Znajdują się w niej młode i mniejsze osobniki. Druga to pracownicy dorywczy, którzy jedynie dorywczo kopią. W tej drugiej znajdują się starsze i większe osobniki. System kastowy oraz proces reprodukcji jest eusocjalnym elementem zachowania ssaków.
Prowadzi podziemny tryb życia, na powierzchnię wychodzi jedynie sporadycznie. Do kopania używa siekaczy a kończyny przednie służą jedynie do przesuwania luźnej warstwy gleby.
Ma luźną skórę, która pozwala mu na łatwe odwrócenie się w tunelu, w dowolnym kierunku.
Jego korytarze i tunele tworzą systemy komór sypialnych i gniazdowych, latryn, spiżarni czy miejsc żerowania. Zbadany tunel z kompleksu miał długość 1 km i zamieszkały był przez 10 osobników dorosłych i 3 młode.
Obecność kolonii znaczą duże kopce ziemi na powierzchni, które są okresowo usypywane.
Odżywia się głównie podziemnymi częściami roślin ale prawdopodobnie też bezkręgowcami.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny - rozmnaża się tylko reprodukcyjna para stworzona przez największe osobniki.
Zaloty są inicjowane przez samca, który obwąchuje samicę. Jeśli jest ona w cyklu rujowym dochodzi do kopulacji.
Okres ciąży to średnio około 81 dni. Może być 2 mioty w sezonie.
Samica rodzi 2 - 5 młodych.
Młode rodzą się gołe, po 5 dniach opuszczają gniazdo a w wieku 10 dni zaczynają spożywać stały pokarm. W wieku 17 dni następuje odstawienie. Młode nie rozpraszają się pozostając w kolonii chociaż prawdopodobnie jakaś ich część jednak się rozprasza.
Dojrzałość płciową uzyskuje samica w wieku 450 dni.
W warunkach naturalnych dożywa 3 lat, w niewoli może dożyć 11 lat ( średnio 5 lat ).
Ze względu na sposób życia nie wiele wiadomo jak członkowie kolonii Cryptomys hottentotus dostają się do rozrodu. Prawdopodobnie dzieje się to po śmierci jednego z partnerów. Największe samice wytwarzają jajeczka i walczą między sobą o dominację.

Cryptomys hottentotus

Opisane podgatunki :

- Cryptomys hottentotus abberrans - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Prov., Port St.Johns - synonim Georychus abberrans - Cryptomys abberrans - uważany za synonim Cryptomys hottentotus natalensis

- Cryptomys hottentotus albus - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Prov.? Wynberg - synonim Georychus albus - uważany za synonim Cryptomys hottentotus hottentotus

- Cryptomys hottentotus anomalus - R.P.A. ( Skinners Court Valley, Pretoria, Transvaal ), Zambia ( Central Province ) - synonim Georychus anomalus - Cryptomys anomalus - uważany za samodzielny gatunek ( Ingram i wsp. 2004 ) lub za synonim Cryptomys hottentotus natalensis

- Cryptomys hottentotus arenarius - R.P.A. ( wschodni Rietondale, Pretoria, Transvaal ) - synonim Georychus arenarius - Cryptomys arenarius - uważany za synonim Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus bigalkei - R.P.A. ( Orange Free State ) - synonim Cryptomys bigalkei - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus caecutiens - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Cryptomys caecutiens - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus choma - Zambia - synonim Cryptomys choma - Cryptomys hottentotus komatiensis? - autor Faulkes, Bennett&wsp.1997 - może to być inny gatunek
- Cryptomys hottentotus cradockensis - R.P.A. ( Cradock, Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Cryptomys cradockensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus holosericeus - R.P.A. ( Graaf Reinet, Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Georychus holosericeus - Cryptomys holosericeus - Cryptomys holosericeus holosericeus - uważany za samodzielny gatunek ( Ingram & wsp. 2004 z 5 podgatunkami - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus hottentotus - R.P.A. ( Western Cape Province, Cape Peninsula, Northern Cape Province, Eastern Cape Province, Cape Town, Cape of Good Hope ) - synonim Bathyergus hottentotus
- Cryptomys hottentotus jamesoni - R.P.A. ( Johannesburg, Transvaal ) - synonim Georychus jamesoni - Cryptomys jamesoni - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus jorisseni - R.P.A. ( Waterberg District, Transvaal ) - synonim Georychus jorisseni - Cryptomys jorisseni - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus junodi - Mozambik ( Masiene ) - synonim Cryptomys junodi - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus komatiensis - Zambia, R.P.A. ( Arnhemburg, Carolina, Transvaal ) - synonim Georychus komatiensis - Cryptomys komatiensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus langi - R.P.A. ( Keerkloof, KwaZulu-Natal ) synonim Cryptomys langi - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus ludwigii - R.P.A. - synonim Bathyergus ludwigii - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus mahali - Lesotho, R.P.A. ( Rustenburg District, Transvaal ) - synonim Georychus mahali - Cryptomys mahali - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus melanoticus - R.P.A. ( Makoetsi River, północno-wschodni Transvaal ) - synonim Cryptomys melanoticus - Cryptomys komatiensis melanoticus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus montanus - R.P.A. ( Klapperkop, Pretoria, Transvaal ) - synonim Cryptomys montanus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus natalensis - R.P.A. ( wschodnia Cape Province, Transvaal, KwaZulu-Natal ) Lesotho, Suazi, południowy Mozambik - synonim Georychus natalensis - Cryptomys natalensis - uważany za samodzielny gatunek ( Corbet&Hill 1991, Ingram i wsp. 2004 )
- Cryptomys hottentotus nemo - R.P.A. ( Zoutspansberg District, Transvaal ) - synonim Cryptomys natalensis nemo - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus - nowa nazwa pallidus
- Cryptomys hottentotus occlusus - południowo-zachodnia Tanzania ( Kigogo, Uzungwe Mts ) - synonim Cryptomys occlusus - Fukomys occlusus - uważany za samodzielny gatunek ( objęty w 2010 studiami taksonomicznymi ) - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus orangiae - R.P.A. ( Orange Free State ) - synonim Cryptomys orangiae - Cryptomys holosericeus orangiae - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus palki - R.P.A. ( Vaal River, Potchefstroom District, Transvaal ) - synonim Georychus palki - Cryptomys palki - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus pallidus - R.P.A. ( Manetsi River, Malala, Zoutspansberg District, Transvaal ) - synonim Cryptomys natalensis pallidus - Georychus natalensis pallidus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus pretoriae - R.P.A. ( Cape Province, Pretoria ) - synonim Georychus pretoriae - Cryptomys pretoriae - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus rufulus - R.P.A. ( Tzaneen, Transvaal ) - synonim Georychus rufulus - Cryptomys rufulus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus stellatus - R.P.A. ( Komatipoort, Gazaland, Transvaal ) - synonim Georychus stellatus - Cryptomys stellatus - Cryptomys komatiensis stellatus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus streeteri - R.P.A. ( Transvaal, Hektorspruit ) - synonim Cryptomys natalensis streeteri - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Croptomys hottentotus talpoides - R.P.A. ( Knysna, Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Georychus hottentotus talpoides - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus transvaalensis - R.P.A. ( Boekenhoutfontein Farm, Pretoria District, Transvaal ) - synonim Cryptomys transvaalensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus valschensis - R.P.A. ( północno-zachodnia Orange Free State, Bothaville ) - synonim Cryptomys holosericeus valschensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus vandami - R.P.A. ( Griffin Mine, Leydsdorp, Transvaal ) - synonim Georychus vandami - Cryptomys vandami - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus vetensis - R.P.A. ( Taalboschspruit, Vet River, Orange Free State ) - synonim Cryptomys vetensis - Cryptomys holosericeus vetensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus vryburgensis - R.P.A. ( Vryburg ), południowa Botswana - synonim Georychus vryburgensis - Cryptomys vryburgensis - Cryptomys holosericeus vryburgensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus whytei - południowo-zachodnia Tanzania, Malawi, Zambia - synonim Coetomys whytei - Cryptomys whytei - Cryptomys whitei - Fukomys whytei - uważany też za samodzielny gatunek - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus zuluensis - R.P.A. ( Zululand ) - synonim Cryptomys komatiensis zuluensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu szeroką dystrybucję, lokalną obfitość, prawdopodobieństwo dużych populacji, dużą tolerancję na modyfikację siedlisk i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.

Pojedyncze populacje występujące w południowo-zachodniej Tanzanii, Malawi i południowej Zambii mogą reprezentować inne gatunki.

Gęstość osobnicza w preferowanych siedliskach może przekraczać 150 osobników/km2.

Uważany za szkodnika upraw rolnych i z tego powodu tępiony. Lokalnie stanowi źródło białka i jest uważany za przysmak.

Gatunek ma niewielu naturalnych wrogów. Wąż z gatunku Pseudaspis cana poluje na niego penetrując systemy tuneli.

Cryptomys hottentotus współistnieje w tym samym środowisku co dwa inne rodzaje : Bathyergus i Georychus ale gatunki nie konkurują ze sobą dlatego, że ryją korytarze na różnych głębokościach i różnią się w diecie, mimo że jest ona zbliżona.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zakresie.

Potrzebne są dalsze badania taksonomiczne w celu wyjaśnienia statusu różnych podgatunków.

W niewoli - rzadki.

Trzymany w szklanych wiwariach, aby zwiedzający mieli możliwość obserwacji zachowań tego gatunku.

Dożywa nawet 10 lat.

Cryptomys natalensis - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus natalensis. Autor Roberts 1913.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - wschodnia Cape Province, Transvaal, KwaZulu-Natal, Lesotho, Suazi, południowy Mozambik ).

Rejestrowany z południa Kruger National Park.

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus jako Cryptomys hottentotus natalensis.

Część autorów opisuje go jako samodzielny gatunek ( Corbet & Hill 1991, Ingram i wsp. 2004 ).

Podgatunek ten potrzebuje dokładniejszego zbadania jego statusu taksonomicznego.

Cryptomys nimrodi - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus nimrodi - Cryptomys hottentotus nimrodi.

Występuje w Afryce Wschodniej ( Kenia - Matabeleland Province, południowe Zimbabwe - wzdłuż rzeki Limpopo, Bulawayo ).

Opisany przez de Winton ( 1896 ).

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus, chociaż nie jest to zbyt pewne.

Zawarty może też być w Cryptomys darlingi, który obecnie to Fukomys darlingi a został uznany za samodzielny gatunek ( Aguilar 1993, Faulkes i wsp. 1997 ), wyodrębniony z Cryptomys hottentotus.

Cryptomys #1 - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Coetomys #1 - Fukomys #1.

Występuje w południowo-wschodniej Afryce ( północno-wschodnia Zambia - Kasama, północno-wschodnia prowincja ).

Opisany przez Kawalika, Burda & Bruggert 2001 .