1 lipca - Światowy Dzień Psa.

Pies domowy ( Canis lupus familiaris ) lub ( Canis familiaris ) drapieżnik z rodziny psowatych, udomowiona forma wilka szarego ( Canis lupus ).

Kora - syberyjski pies na tygrysy

Na przestrzeni wieków człowiek obcując z psem wyhodował sobie wiele ras, ukierunkowując te rasy do określonych celów. Są psy myśliwskie, pasterskie, obronne, ozdobne i inne.

Z powstałych ras człowiek wyhodował również w wyniku krzyżowania jednej rasy z drugą mieszańce. Są to psy wielorasowe potocznie zwane "kundlami".

Pies od dawna towarzyszy człowiekowi żyjąc z nim albo obok niego. W związku z czym nazywany jest najlepszym i najwierniejszym przyjacielem człowieka. Niestety wielu ludzi nie rozumie znaczenia tych słów i traktuje psa jak przedmiot, który można zabrać do domu na chwilę a jak się znudzi wyrzucić bez względu na to czy pies jest rasowy czy wielorasowy. Wiele razy słyszy się o złym traktowaniu psów, o ich głodzeniu czy znęcaniu się nad nimi fizycznie. 

Kora  

Na świecie powstało wiele organizacji próbujących walczyć zarówno z bezdomnością psów jak i ich złym traktowaniem. Główne ich działania to tworzenie miejsc opieki nad bezdomnymi psami, przekazywanie ( adopcja ) nowym odpowiedzialnym właścicielom, podnoszenie świadomości i szkolenia właścicieli, opieka weterynaryjna oraz akcje kastracji i sterylizacji na obszarach zwiększonej bezdomności psów. 

szczeniak wilka mongolskiego ( Canis lupus chanco ) - zoo Zurich

Bezdomne psy łatwo dziczeją tworząc sfory, którym przewodzą osobniki alfa.  W niektórych częściach świata stają się szczytowym drapieżnikiem polującym na różnego rodzaju przedstawicieli miejscowej fauny. Ich zachowania są wówczas zbliżone do zachowań wspólnego przodka wilka ( Canis lupus ). 

Sasza 

W Polsce walką z bezdomnością zwierząt zajmuje się Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami oraz wiele fundacji. Niestety ich działania są mało skuteczne. 

Nagłośnione przez te organizacje skrajne przypadki katowania psów kończą  się często  w sądach umorzeniem sprawy lub zakwalifikowaniem jej jako czyn o  znikomej  szkodliwości społecznej w wyniku czego osoby maltretujące zwierzęta czują się bezkarne. 

Brak jest widocznych akcji podnoszących świadomość i odpowiedzialność obecnych i przyszłych właścicieli oraz akcji kastracji i sterylizacji psów, zwłaszcza na obszarach, gdzie zwierzęta trzymane są w złych warunkach. 

Sasza 

Sasza

dingo ( Canis lupus dingo ) - zoo Plzen

wilk mongolski ( Canis lupus chanco ) - samica z młodym - zoo Zurich

dingo ( Canis lupus dingo ) - portret - zoo Plzen

nowogwinejski pies śpiewający ( Canis lupus halstromi )

szakal czaprakowy ( Canis mesomelas ) - zoo Plzen

szakal złocisty ( Canis aureus )

wilk szary ( Canis lupus lupus ) - samica z młodymi

 Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.   

Rodzina Bathyergidae - kretoszczury, podziemni mieszkańcy Afryki. Przegląd gatunków. Część II.

Podrodzina Bathyerginae.

Rodzaj Georychus.

Kretoszczur kapski ( Georychus capensis ) gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Mus capensis.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. -  południowo-zachodnia Cape Prov do Citrusdal i Nieuwoutdwal i na wschód do Port Elizabeth i Transkei. Izolowane populacje z KwaZulu-Natal w pobliżu granicy z Lesotho ).

Zamieszkuje nadmorskie wydmy, tereny półpustynne o piaszczystej i piaszczysto-osadowej glebie wzdłuż systemów rzecznych, tereny wyżynne i górskie oraz antropogeniczne siedliska ( pola uprawne, ogrody, pola golfowe, parki i skwery ).

 kretoszczur kapski ( Georychus capensis )

Aktywny w ciągu całego roku. Żyje samotnie, jedynie w okresie rozrodczym łączy się w pary.

Niewielki dymorfizm płciowy : samiec nieco cięższy niż samica.

Jego kończyny przednie i pazury nie są przystosowane do kopania. Kopie siekaczami a kończyn przednich i pazurów używa do rozsuwania i przesuwania poluzowanej zębami gleby.

Prowadzi podziemny tryb życia, sporadycznie wychodząc na powierzchnię gleby.

Jego rozbudowany system tuneli i korytarzy tworzy kompleks komór sypialnych, spiżarni, miejsc żerowania i WC. Na powierzchni tworzy kopce, dzięki którym wiadomo o obecności tego gatunku. Jest to około 8 - 20% powierzchni gruntu pokrytych kopcami. Ziemia na kopce jest wyrzucana okresowo z tuneli.

Jest terytorialny, samce wykorzystują tylne kończyny do bębnienia nimi zaznaczając swoją obecność. Jego kompleksy korytarzy i tuneli nie przecinają się z innymi kompleksami tego samego gatunku ale mogą się mijać bardzo blisko siebie ( w promieniu 1 metra ).

Do komunikacji używa bębnienia tylnymi kończynami. Samiec informuje samice o swojej obecności w sezonie rozrodczym. Służy też do informacji o rewirze. Bębnienie zawiera elementy słuchowe jak i sejsmiczne. Drgania sejsmiczne rozchodzą się szybciej i dalej. Co prawda nie bardzo wiadomo w jaki sposób kretoszczur wykrywa fale sejsmiczne ale teoretycznie wydaje się, że jest to forma przewodnictwa kostnego. Inne znane sposoby komunikacji to : wokaliza ( zwykle gdy 2 osobniki są blisko siebie ), dotyk ( między parą, rywalami czy samicą z młodymi ) i sygnały chemiczne. Mimo, że gatunek ma oczy jest mało prawdopodobne aby wzrok był wykorzystywany w komunikacji.

Odżywia się podziemnymi częściami roślin ( bulwy, cebule, kłącza, korzenie ) ale również owadami a zwłaszcza mrówkami. Gromadzi zapasy w spiżarni. Wodę wykorzystuje zawartą w podziemnych częściach roślin.

Sezon rozrodczy od sierpnia do grudnia. System krycia monogamiczny.

Samiec wabi partnerkę bębniąc tylnymi kończynami.

Ciąża trwa 44 dni. Może być 2 mioty w sezonie. Samica rodzi średnio 5 młodych ( zakres 3 - 10 ). Młode rodzą się gołe, po 9 dniach otwierają oczy i są całkowicie pokryte sierścią.

W wieku 17 dni następuje odstawienie i młode przechodzą na stały pokarm.

Rodzeństwo staje się agresywne względem siebie i przed ukończeniem 60 dni rozprasza się.

Samiec nie uczestniczy w opiece nad młodymi.

Młode osiągają wielkość dorosłych osobników w wieku 260 dni.

Dojrzałość płciową osiąga w wieku około 340 - 360 dni.

Żyje 4 lata.  

kretoszczur kapski ( Georychus capensis ) - osobnik w niewoli

Opisane podgatunki :
- Georychus capensis buffonii - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Province ) - synonim Mus buffonii - uważany za tożsamy z Georychus capensis capensis 
- Georychus capensis canescens - R.P.A. ( Knysna, Cape of Good Hope, Western Cape Province ) 
- Georychus capensis capensis - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Province ) 
- Georychus capensis leucops - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Province ) - synonim Fossor leucops - uważany za tożsamy z Georychus capensis capensis
- Georychus capensis yatesi - R.P.A. ( Mpumalanga, Transvaal Highveld 

Georychus capensis

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję, dużą gęstość osobniczą, prawdopodobieństwo dużych populacji, dużą tolerancję na modyfikacji siedlisk i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.

Populacje z KwaZulu-Natal mogą okazać się samodzielnymi gatunkami ( Nevo i wsp.1987, Honeycutt i wsp.1987 ).

Gęstość osobnicza może przekraczać 30 osobników w rejonie Kapsztadu.

Uważany za szkodnika upraw rolnych i z tego powodu tępiony.

Lokalnie może być wykorzystywany jako źródło białka.

Rejestrowany z kilku obszarów chronionych, w tym z Giant's Castle Nature Reserve w Górach Smoczych KwaZulu-Natal.

Potrzebne są dalsze badania statusu taksonomicznego populacji KwaZulu-Natal.

   Georychus capensis 

W niewoli - rzadki.

Trzymany pojedynczo ze względu na to, że dorosłe osobniki będą walczyć ze sobą przebywając w tym samym wiwarium. Ich walka byłaby prowadzona prawdopodobnie do śmierci 1 osobnika, dlatego łączy się je jedynie w sezonie rozrodczym.

Georychus capensis w czasie kopania tunelu

Rodzaj Cryptomys

Cryptomys anomalus - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus anomalus. Autor Roberts 1913.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - Pretoria, Skinners Court Valley, Transvaal, Zambia - Central Province ). 

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus jako Cryptomys hottentotus anomalus.
Część autorów opisuje go jako samodzielny gatunek ( Ingram i wsp.2004 ), uważany też jako synonim Cryptomys hottentotus natalensis.
Potrzebne są dalsze badania statusu taksonomicznego tego taksonu.



Cryptomys holosericeus - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus holosericeus. Autor Wagner 1842.

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - Graaf Reinet, Cape of Good Hope, zachodnia Cape Province ).

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus jako Cryptomys hottentotus holosericeus.
Część autorów opisuje go jako samodzielny gatunek ( Ingram i wsp.2004 ) z 5 podgatunkami min. z Cryptomys holosericeus holosericeus.
Uważany też jako synonim Cryptomys hottentotus hottentotus.
Potrzebne są dalsze badania statusu taksonomicznego tego taksonu.



Kretoszczur hotentocki ( Cryptomys hottentotus ) gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. 

Występuje w południowo-zachodniej, południowej i południowo-wschodniej Afryce ( Namibia, R.P.A., Lesotho, Suazi, Botswana, Zambia, Mozambik, Malawi, Tanzania, południowa część Demokratycznej Republiki Konga ).

Zamieszkuje obszary sawanny do obrzeży lasów, półpustyń i pustyń  o sypkiej piaszczystej glinie, o złuszczonych łupkach i o piaszczystej glebie oraz antropogeniczne siedliska ( pola uprawne, ogrody, pola golfowe, parki ).

   kretoszczur hotentocki ( Cryptomys hottentotus )

Aktywny w ciągu całego roku. Żyje w koloniach 5 - 14 osobników. W każdej kolonii znajduje się reprodukcyjna para, którą stanowią największe osobniki. Pozostali członkowie wykazują niewielkim dymorfizm płciowy : samiec nieco większy niż samica. Kolonia ma liniowy system hierarchii. Na szczycie jest samiec - reproduktor i rodząca samica. Pozostałe osobniki to pracownicy podzieleni na dwie kasty. Pierwsza to pracownicy fizyczni, którzy kopią 15 - 20% więcej niż druga kasta. Znajdują się w niej młode i mniejsze osobniki. Druga to pracownicy dorywczy, którzy jedynie dorywczo kopią. W tej drugiej znajdują się starsze i większe osobniki. System kastowy oraz proces reprodukcji jest eusocjalnym elementem zachowania ssaków.
Prowadzi podziemny tryb życia, na powierzchnię wychodzi jedynie sporadycznie. Do kopania używa siekaczy a kończyny przednie służą jedynie do przesuwania luźnej warstwy gleby.
Ma luźną skórę, która pozwala mu na łatwe odwrócenie się w tunelu, w dowolnym kierunku.
Jego korytarze i tunele tworzą systemy komór sypialnych i gniazdowych, latryn, spiżarni czy miejsc żerowania. Zbadany tunel z kompleksu miał długość 1 km i zamieszkały był przez 10 osobników dorosłych i 3 młode.
Obecność kolonii znaczą duże kopce ziemi na powierzchni, które są okresowo usypywane. 
Odżywia się głównie podziemnymi częściami roślin ale prawdopodobnie też bezkręgowcami.
Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny - rozmnaża się tylko reprodukcyjna para stworzona przez największe osobniki.
Zaloty są inicjowane przez samca, który obwąchuje samicę. Jeśli jest ona w cyklu rujowym dochodzi do kopulacji.
Okres ciąży to średnio około 81 dni. Może być 2 mioty w sezonie.
Samica rodzi 2 - 5 młodych. 
Młode rodzą się gołe, po 5 dniach opuszczają gniazdo a w wieku 10 dni zaczynają spożywać stały pokarm. W wieku 17 dni następuje odstawienie. Młode nie rozpraszają się pozostając w kolonii chociaż prawdopodobnie jakaś ich część jednak się rozprasza.
Dojrzałość płciową uzyskuje samica w wieku 450 dni.
W warunkach naturalnych dożywa 3 lat, w niewoli może dożyć 11 lat ( średnio 5 lat ).
Ze względu na sposób życia nie wiele wiadomo jak członkowie kolonii Cryptomys hottentotus dostają się do rozrodu. Prawdopodobnie dzieje się to po śmierci jednego z partnerów. Największe samice wytwarzają jajeczka i walczą między sobą o dominację.

Cryptomys hottentotus

Opisane podgatunki :

- Cryptomys hottentotus abberrans - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Prov., Port St.Johns - synonim Georychus abberrans - Cryptomys abberrans - uważany za synonim Cryptomys hottentotus natalensis

- Cryptomys hottentotus albus - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Prov.? Wynberg - synonim Georychus albus - uważany za synonim Cryptomys hottentotus hottentotus

- Cryptomys hottentotus anomalus - R.P.A. ( Skinners Court Valley, Pretoria, Transvaal ), Zambia ( Central Province ) - synonim Georychus anomalus - Cryptomys anomalus - uważany za samodzielny gatunek ( Ingram i wsp. 2004 ) lub za synonim Cryptomys hottentotus natalensis 

- Cryptomys hottentotus arenarius - R.P.A. ( wschodni Rietondale, Pretoria, Transvaal ) - synonim Georychus arenarius - Cryptomys arenarius - uważany za synonim Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus bigalkei - R.P.A. ( Orange Free State ) - synonim Cryptomys bigalkei - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus caecutiens - R.P.A. ( Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Cryptomys caecutiens - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus choma - Zambia - synonim Cryptomys choma - Cryptomys hottentotus komatiensis? - autor Faulkes, Bennett&wsp.1997 - może to być inny gatunek
- Cryptomys hottentotus cradockensis - R.P.A. ( Cradock, Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Cryptomys cradockensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus holosericeus - R.P.A. ( Graaf Reinet, Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Georychus holosericeus - Cryptomys holosericeus - Cryptomys holosericeus holosericeus - uważany za samodzielny gatunek ( Ingram & wsp. 2004 z 5 podgatunkami - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus 
- Cryptomys hottentotus hottentotus - R.P.A. ( Western Cape Province, Cape Peninsula, Northern Cape Province, Eastern Cape Province, Cape Town, Cape of Good Hope ) - synonim Bathyergus hottentotus 
- Cryptomys hottentotus jamesoni - R.P.A. ( Johannesburg, Transvaal ) - synonim Georychus jamesoni - Cryptomys jamesoni - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus jorisseni - R.P.A. ( Waterberg District, Transvaal ) - synonim Georychus jorisseni - Cryptomys jorisseni - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus junodi - Mozambik ( Masiene ) - synonim Cryptomys junodi - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus komatiensis - Zambia, R.P.A. ( Arnhemburg, Carolina, Transvaal ) - synonim Georychus komatiensis - Cryptomys komatiensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus langi - R.P.A. ( Keerkloof, KwaZulu-Natal ) synonim Cryptomys langi - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus ludwigii - R.P.A. - synonim Bathyergus ludwigii - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus mahali - Lesotho, R.P.A. ( Rustenburg District, Transvaal ) - synonim Georychus mahali - Cryptomys mahali - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus melanoticus - R.P.A. ( Makoetsi River, północno-wschodni Transvaal ) - synonim Cryptomys melanoticus - Cryptomys komatiensis melanoticus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus montanus - R.P.A. ( Klapperkop, Pretoria, Transvaal ) - synonim Cryptomys montanus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus natalensis - R.P.A. ( wschodnia Cape Province, Transvaal, KwaZulu-Natal ) Lesotho, Suazi, południowy Mozambik - synonim Georychus natalensis - Cryptomys natalensis - uważany za samodzielny gatunek ( Corbet&Hill 1991, Ingram i wsp. 2004 )
- Cryptomys hottentotus nemo - R.P.A. ( Zoutspansberg District, Transvaal ) - synonim  Cryptomys natalensis nemo - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus - nowa nazwa pallidus
- Cryptomys hottentotus occlusus - południowo-zachodnia Tanzania ( Kigogo, Uzungwe Mts ) - synonim Cryptomys occlusus - Fukomys occlusus - uważany za samodzielny gatunek ( objęty w 2010 studiami taksonomicznymi ) - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus 
- Cryptomys hottentotus orangiae - R.P.A. ( Orange Free State ) - synonim Cryptomys orangiae - Cryptomys holosericeus orangiae - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus palki - R.P.A. ( Vaal River, Potchefstroom District, Transvaal ) - synonim Georychus palki - Cryptomys palki - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus pallidus - R.P.A. ( Manetsi River, Malala, Zoutspansberg District, Transvaal ) - synonim Cryptomys natalensis pallidus - Georychus natalensis pallidus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus 
- Cryptomys hottentotus pretoriae - R.P.A. ( Cape Province, Pretoria ) - synonim Georychus pretoriae - Cryptomys pretoriae - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus rufulus - R.P.A. ( Tzaneen, Transvaal ) - synonim Georychus rufulus - Cryptomys rufulus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus stellatus - R.P.A. ( Komatipoort, Gazaland, Transvaal ) - synonim Georychus stellatus - Cryptomys stellatus - Cryptomys komatiensis stellatus - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Cryptomys hottentotus streeteri - R.P.A. ( Transvaal, Hektorspruit ) - synonim Cryptomys natalensis streeteri - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis
- Croptomys hottentotus talpoides - R.P.A. ( Knysna, Cape of Good Hope, Western Cape Prov. ) - synonim Georychus hottentotus talpoides - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus transvaalensis - R.P.A. ( Boekenhoutfontein Farm, Pretoria District, Transvaal ) - synonim Cryptomys transvaalensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus 
- Cryptomys hottentotus valschensis - R.P.A. ( północno-zachodnia Orange Free State, Bothaville ) - synonim Cryptomys holosericeus valschensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus 
- Cryptomys hottentotus vandami - R.P.A. ( Griffin Mine, Leydsdorp, Transvaal ) - synonim Georychus vandami - Cryptomys vandami - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus vetensis - R.P.A. ( Taalboschspruit, Vet River, Orange Free State ) - synonim Cryptomys vetensis - Cryptomys holosericeus vetensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus vryburgensis - R.P.A. ( Vryburg ), południowa Botswana - synonim Georychus vryburgensis - Cryptomys vryburgensis - Cryptomys holosericeus vryburgensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus whytei - południowo-zachodnia Tanzania, Malawi, Zambia - synonim Coetomys whytei - Cryptomys whytei - Cryptomys whitei - Fukomys whytei - uważany też za samodzielny gatunek - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus hottentotus
- Cryptomys hottentotus zuluensis - R.P.A. ( Zululand ) - synonim Cryptomys komatiensis zuluensis - uważany za tożsamy z Cryptomys hottentotus natalensis     
   

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu szeroką dystrybucję, lokalną obfitość, prawdopodobieństwo dużych populacji, dużą tolerancję na modyfikację siedlisk i brak widocznych zagrożeń w chwili obecnej.

Pojedyncze populacje występujące w południowo-zachodniej Tanzanii, Malawi i południowej Zambii mogą reprezentować inne gatunki.

Gęstość osobnicza w preferowanych siedliskach może przekraczać 150 osobników/km2.

Uważany za szkodnika upraw rolnych i z tego powodu tępiony. Lokalnie stanowi źródło białka i jest uważany za przysmak.

Gatunek ma niewielu naturalnych wrogów. Wąż z gatunku Pseudaspis cana poluje na niego penetrując systemy tuneli.

Cryptomys hottentotus współistnieje w tym samym środowisku co dwa inne rodzaje : Bathyergus i Georychus ale gatunki nie konkurują ze sobą dlatego, że ryją korytarze na różnych głębokościach i różnią się w diecie, mimo że jest ona zbliżona.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych w swoim zakresie.

Potrzebne są dalsze badania taksonomiczne w celu wyjaśnienia statusu różnych podgatunków.

W niewoli - rzadki.

Trzymany w szklanych wiwariach, aby zwiedzający mieli możliwość obserwacji zachowań tego gatunku.

Dożywa nawet 10 lat.

Cryptomys natalensis - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus natalensis. Autor Roberts 1913. 

Występuje w Afryce Południowej ( R.P.A. - wschodnia Cape Province, Transvaal, KwaZulu-Natal, Lesotho, Suazi, południowy Mozambik ).

Rejestrowany z południa Kruger National Park.

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus jako Cryptomys hottentotus natalensis.

Część autorów opisuje go jako samodzielny gatunek ( Corbet & Hill 1991, Ingram i wsp. 2004 ).

Podgatunek ten potrzebuje dokładniejszego zbadania jego statusu taksonomicznego.

Cryptomys nimrodi - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Georychus nimrodi - Cryptomys hottentotus nimrodi. 

Występuje w Afryce Wschodniej ( Kenia - Matabeleland Province, południowe Zimbabwe - wzdłuż rzeki Limpopo, Bulawayo ).

Opisany przez de Winton ( 1896 ).

Obecnie zawarty w Cryptomys hottentotus, chociaż nie jest to zbyt pewne.

Zawarty może też być w Cryptomys darlingi, który obecnie to Fukomys darlingi a został uznany za samodzielny gatunek ( Aguilar 1993, Faulkes i wsp. 1997 ), wyodrębniony z Cryptomys hottentotus.

Cryptomys #1 - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae.  Synonim Coetomys #1 - Fukomys  #1.

Występuje w południowo-wschodniej Afryce ( północno-wschodnia Zambia - Kasama, północno-wschodnia prowincja ).

Opisany przez Kawalika, Burda & Bruggert 2001 .

Brak informacji na temat ważności tego taksonu.

Cryptomys #2 - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Coetomys #2 - Fukomys #2.

Występuje w południowo-wschodniej Afryce ( Zambia - Livingstone, południowa prowincja ).

Brak informacji na temat ważności tego taksonu.

Cryptomys #3 - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Coetomys #3 - Fukomys #3.

Występuje w południowo-wschodniej Afryce ( Zambia - wzdłuż rzeki Kalomo, południowa prowincja ).

Opisany przez Faulkes, Bennett & wsp. 1997.

Brak informacji na temat ważności tego taksonu.

Cryptomys #4 - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Coetomys #4 - Fukomys #4.

Występuje w południowo-wschodniej Afryce ( Zambia - Sekute, południowa prowincja ).

Brak informacji na temat ważności tego taksonu.

Cryptomys #5 - gryzoń z rodziny kretoszczurów ( Bathyergidae ), z podrodziny Bathyerginae. Synonim Coetomys #5 - Fukomys #5.

Występuje w południowo-wschodniej Afryce ( Zambia - Senanga, zachodnia prowincja ).

Brak informacji na temat ważności tego taksonu.

  

    

  Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.   

Rodzina Bathyergidae - kretoszczury, podziemni mieszkańcy Afryki. Przegląd gatunków. Część I.

Bathyergidae - rodzina ssaków z rzędu gryzoni ( Rodentia ), obejmująca około 15 - 17 gatunków. Dzieląca się na dwie podrodziny.
Kretoszczury występują w Afryce, od Nigerii na zachodzie, Somali i Sudan na wschodzie po Republikę Południowej Afryki na południu. Są to endemity dla Afryki.
Zamieszkują głównie suche i wilgotne sawanny, półpustynie i pustynie ale także tereny upraw rolnych, łąki, pola golfowe itp.  

jedno z siedlisk kretoszczurów - czerwone wydmy na pustyni Kalahari - Kgalagadi Transfrontier Park

Charakteryzują się  krępym ciałem, małymi oczami i zredukowanymi małżowinami usznymi. Posiadają krótkie kończyny i krótkie pazury z wyjątkiem Bathyergus, który wykorzystuje przednie kończyny i ma wyjątkowo długie pazury. Na ogół są pokryte krótkim i miękkim futrem z wyjątkiem Heterocephalus, który ma szczątkowe włosy na pomarszczonej, różowej lub żółtawej skórze. Ich luźna skóra pozwala im łatwo odwrócić się w dowolnym kierunku w wąskiej przestrzeni tunelu.
Mają słabo rozwinięty zmysł wzroku. Badania wykazały, że co najmniej dwa gatunki ( Fukomys mechowii i Heliophobius argenteocinerens ) nie są ślepe. Te dwa gatunki aktywnie unikają niebieskiego i zielono-żółtego światła, ale są zdolne wykryć obecność światła pozwalającą im na stwierdzenie naruszenia systemów tuneli i ich niezwłocznej naprawy.
Kretoszczury preferują luźne piaszczyste gleby, co jest związane z ich występowaniem w suchych siedliskach.

      typowe siedlisko - piaszczysta wydma na pustyni Kalahari - North Cape w Kgalagadi Transfrontier Park

Prowadzą podziemny tryb życia, na powierzchnię wychodzą sporadycznie. Kopią głównie za pomocą poteżnych siekaczy, w mniejszym stopniu za pomocą przednich kończyn. Jedynie Bathyergus kopie przede wszystkim kończynami mając długie pazury. Ich czaszki są o unikalnym kształcie, co jest związane z siłą mięśni bocznych żwacza.  Mięśnie te są odpowiedzialne za potężny kęs przedniej części jamy ustnej. Ich siekacze wystają z pyszczka mimo, że pyszczek jest zamknięty. System ten pozwala kopać kretoszczurom bez dostawania się zanieczyszczeń do jamy ustnej.

Żyją w rozbudowanych systemach tuneli i komór. Ich kompleksy składają się z miejsc żerowania, spiżarni, komór sypialnych i gniazdowych oraz latryn. Systemy te mogą rozciągać się nawet do 5 km. 

   kretoszczur Ansell'sa ( Fukomys anselli ) - zoo Basel

Żyją samotnie, łącząc się w pary w czasie rozrodu ( Bathyergus, Georychus, Heliophobius, Fukomys ) lub małych koloniach. Jedynie dwa gatunki ( Heterocephalus glaber i Fukomys damarensis ) wykazują zachowanie eusocjalne.

Wydaje się, że podział ten jest dość kontrowersyjny ze względu na spór o definicje określające eusocjalizm oraz istnienie innych ssaków, które spełniają oryginalną definicję Wilsona ( 1971 ) np. Canis lupus. 

portret golca ( Heterocephalus glaber )

Kretoszczury odżywiają się głównie pokarmem roślinnym, ale niektóre gatunki nie wyłącznie. W skład ich diety wchodzą różnego rodzaju bulwy, cebule, kłącza, korzenie ale także całe rośliny. Potrafią wciągnąć do tuneli mniejsze rośliny, które normalnie byłyby niedostępne. Stwierdzono też zjadanie bezkręgowców, być może sporadycznie jednak część gatunków zjada je.

Rozród występuje 1 lub 2 w roku, choć może być w ciągu całego roku.

System krycia monogamiczny, czasami poligamiczny lub poliandria.

Okres ciąży to średnio około 52 dni. Średnia liczba młodych w miocie to 2 - 4, chociaż niektóre gatunki mają znacznie większe mioty.

Żyją od 3 do 6 - 7 lat.

   Fukomys mechowii - osobnik w warunkach zoo

Większość gatunków jest nie zagrożona ze względu na prawdopodobieństwo dużych populacji oraz dużą gęstość osobniczą w odpowiednich siedliskach. Część gatunków wykorzystuje siedliska zmodyfikowane przez człowieka ( pola uprawne, ogrody, pola golfowe, itp. ).

Jeśli kilka gatunków kretoszczurów występuje na tym samym obszarze, zamieszkują one wtedy różne rodzaje gleby. 

Lokalnie mogą być zagrożone na skutek tępienia jako szkodnika upraw lub łapane dla mięsa.

Większość rejestrowana z terenów chronionych ale nie wszystkie.

W niewoli - hodowane są niektóre gatunki w specjalnych szklanych wiwariach. 

Zwiedzający mają możliwość obserwacji kopania, żerowania oraz rozmnażania się części gatunków.

Głównie ogrody zoologiczne Czech, Niemiec czy Szwajcarii.

W niewoli żyją 5 - 6 lat. 

grupa Fukomys mechowii w warunkach zoo

Przegląd gatunków :

Rodzina dzieli się na 2 podrodziny : Bathyerginae i Heterocephalinae.

Klasyfikacja rodziny Bathyergidae jest trudna ze względu na duże podobieństwo gatunków i ich specyficzne warunki życia.

Rodzaj Fukomys opisany w 2006 roku zawiera gatunki, które były wcześniej w rodzaju Cryptomys. Wiele taksonów opisywanych wcześniej i uznawanych za podgatunki u niektórych autorów opisywane są jako samodzielne gatunki.

Często też w niektórych klasyfikacjach nie uwzględnia się rodzaju Fukomys.

Podrodzina Bathyerginae

Rodzaj Georychus

Georychus capensis - Kretoszczur kapski

Rodzaj Cryptomys

Cryptomys anomalus - zawarty w Cryptomys hottentotus

Cryptomys holosericeus - zawarty w Cryptomys hottentotus

Cryptomys hottentotus - Kretoszczur hotentocki

Cryptomys natalensis - zawarty w Cryptomys hottentotus

Cryptomys nimrodi - zawarty w Fukomys darlingi lub Cryptomys hottentotus

Cryptomys#1 - brak informacji o ważności gatunku
Cryptomys#2 - brak informacji o ważności gatunku
Cryptomys#3 - brak informacji o ważności gatunku
Cryptomys#4 - brak informacji o ważności gatunku
Cryptomys#5 - brak informacji o ważności gatunku

Rodzaj Fukomys 

Fukomys amatus - zawarty w Cryptomys hottentotus - Kretoszczur zambijski

Fukomys anselli - Kretoszczur Ansell'sa

Fukomys bocagei - Kretoszczur angolański

Fukomys damarensis - Kretoszczur botswański, kretoszczur damarski

Fukomys darlingi

Fukomys foxi - Kretoszczur nigeryjski

Fukomys ilariae - Kretoszczur somalijski

Fukomys kafuensis

Fukomys mechowii 

Fukomys micklemi - zawarty w Fukomys damarensis

Fukomys occlusus - zawarty w Cryptomys hottentotus

Fukomys ochraceocinereus

Fukomys whytei - zawarty w Cryptomys hottentotus

Fukomys zechi - Kretoszczur ghański

Rodzaj Heliophobius

Heliophobius argenteocinereus - Kretoszczur srebrzysty, kretoszczur srebrny

Rodzaj Bathyergus

Bathyergus janetta - Kretoszczur wydmowy

Bathyergus suillus - Kretoszczur przylądkowy

Podrodzina Heterocephalinae

Heterocephalus glaber - Golec

kretoszczur botswański ( Fukomys damarensis )

 Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.   

Jeżozwierze Starego Świata. Rodzina Hystricidae - przegląd gatunków. Część VI.

Rodzaj Atherurus

Jeżatka afrykańska ( Atherurus africanus ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ).

Występuje w równikowej Afryce ( Kenia, Gambia, Senegal, Gwinea, Sierra Leone, Liberia, Benin, Wybrzeże Kości Słoniowej, Togo, Ghana, Gwinea Równikowa, wyspa Bioko, Gabon, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Kamerun, Uganda, południowy Sudan ).

Zamieszkuje tropikalne lasy deszczowe i lasy wzdłuż cieków wodnych do wysokości 3000 m n.p.m.

jeżatka afrykańska ( Atherurus africanus ) - w warunkach zoo

Aktywna od zmierzchu do świtu w ciągu całego roku, podczas widnych nocy ( pełnia księżyca ) nie opuszcza kryjówki.

Na kryjówki wybiera powalone drzewa, jamy i zagłębienia pod korzeniami drzew, dziuple u podstawy drzew, jaskinie i szczeliny skalne, termitiery, opuszczone nory innych gatunków. Nie kopie samodzielnie nor.

Żyje w grupach rodzinnych 6 - 8 osobników. Jeśli siedlisko wykazuje duże zasoby pokarmowe w pobliżu żyje kilka grup rodzinnych do 20 - 30 osobników.

Prowadzi naziemny tryb życia ale dobrze wspina się na drzewa i pływa.

Każda grupa rodzinna zajmuje określone terytorium.

Zaniepokojona stroszy kolce dzięki czemu wygląd ciała jest dwukrotnie większy niż rzeczywisty, równocześnie grzechocze ogonem i tupie stopami. Jeśli napastnik się nie wycofa, odwraca się tyłem i cofa się w kierunku napastnika z nastroszonymi kolcami.

Pokarmu poszukuje głównie za pomocą węchu. Jeżeli siedlisko ma ograniczony zasób pokarmu, często je opuszcza i przenosi gdzie indziej.

Odżywia się głównie pokarmem roślinnym : bulwy, cebule, kłącza, korzenie, nasiona, owoce, jagody, korę drzew i krzewów, warstwę kambium drzew. Rzadko zjada padlinę.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny.

Samica przed kopulacją przyciąga kolce do ciała i podnosi ogon.

Ciąża trwa 100 - 110 dni. Samica rodzi 1 czasem 2 młodych. Może być 2 mioty w sezonie.

Młode rodzi się z otwartymi oczami i posiada zęby, jego ciało jest porośnięte sierścią. Kolce wyrastają w ciągu 2 - 3 tygodni. Okres laktacji to około 2 miesiące, chociaż młode po 2 - 3 tygodniach może przyjmować stały pokarm. Odstawienie następuje po 6 - 7 miesiącach.

Dojrzałość osiąga w wieku 18 - 24 miesięcy.

Żyje 15 lat.

    Atherurus africanus

Opisane podgatunki :

- Atherurus africanus africanus - Afryka Zachodnia 

- Atherurus africanus armata - Gambia, Senegal, Gabon? - synonim Atherurus armata - uznawany za tożsamy z Atherurus africanus africanus

- Atherurus africanus burrowsi - Demokratyczna Republika Konga ( wzdłuż rzeki Aruwimi ) - synonim Atherurus burrowsi - uznawany za tożsamy z Atherurus africanus africanus

- Atherurus africanus centralis - północno-wschodnia część Demokratycznej Republiki Konga ( dorzecze rzeki Konga, Niangaga ), północne Kongo - synonim Atherurus centralis - uznawany za tożsamy z Atherurus africanus africanus

  para jeżatek afrykańskich ( Atherurus africanus )

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję i prawdopodobieństwo dużych populacji.

Zagrożenie stanowi polowanie na gatunek dla mięsa i duży udział w handlu tym mięsem.

Wymaga starannego monitorowania na lokalnych rynkach z dziczyzną. 

W Gabonie, Nigerii, Kamerunie i Kongo należy do uprzywilejowanych gatunków ( dziczyzny ) na lokalnych rynkach mięsnych ( Jori i wsp. 1998 ). W Gwinei Równikowej badania wykazały, że połowę dostarczanych tusz na rynki mięsne stanowi jeżatka afrykańska i dujker modry ( Cephalophus monticola ) ( Fa i wsp. 1995, Jori i wsp. 1998 ). Wiadomo też, że mięso jeżatki jest najdroższe w wielu afrykańskich miastach.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych, w tym z Comoe National Park ( Wybrzeże Kości Słoniowej ) i National Park of Upper Niger ( Gwinea ).

Zostały przeprowadzone szerokie badania na poziomie zbiorów ( Jori i wsp. 1998 ).

Tępiony jako szkodnik upraw rolnych.

Hodowla w Gabonie gatunku na mięso ( Jori i wsp. 1998 ) nie przynosi spodziewanych rezultatów ze względu na niski rozród.

   Atherurus africanus - zoo Plzen

W niewoli - częsta.

Hodowana w grupach rodzinnych nawet na nie dużych wybiegach.

W odpowiednich warunkach się rozmnaża.

W Polsce w większości ogrodów zoologicznych w kraju.

Atherurus africanus - zoo Poznań

Jeżatka długoogonowa ( Atherurus macrourus ) gryzoń z rodziny jeżozwierzy ( Hystricidae ). Synonim Atherurus hainanus - Atherurus stevensi - Atherurus assamensis - Hystrix macroura - Hystrix macrourus.

Występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji ( północno-wschodnie Indie, południowe Chiny - Szechuan, Yunnan, Hubei i Hainan, Bangladesz, Birma, Tajlandia, Laos, Kambodża, Wietnam, Malezja, wyspa Sumatra - Indonezja ).

Zamieszkuje tropikalne lasy, górskie lasy tropikalne o gęstym poszyciu z otwartymi polanami porośniętymi wysoką trawą, bambusem lub palmami do wysokości 3000 m n.p.m.

 jeżatka długoogonowa ( Atherurus macrourus ) - w warunkach zoo

Aktywna od zmierzchu do świtu, rzadko za dnia w ciągu całego roku.

Żyje w nie dużych grupach rodzinnych 6 - 8 osobników. Grupę tworzy monogamiczna para oraz ich obecne i wcześniejsze potomstwo.

Jest terytorialna, chociaż potrafi opuścić swój rewir jeśli zasoby pokarmowe drastycznie spadną i przenieść się w inne siedlisko.

Kopie norę w miękkim gruncie do 3,5 metra długości zakończoną obszerną komorą, której nie mości materiałem roślinnym. Inne kryjówki to jaskinie i szczeliny skalne, dziuple u podstawy drzewa, jamy i zagłębienia pod korzeniami drzew, wykroty i powalone drzewa.

Jest to zwinny gatunek, potrafiący szybko biegać, wspinać się i pływać.

W czasie poszukiwania pokarmu wędruje do 15 km w zależności od dostępności pokarmu w siedlisku.

Zaniepokojona stroszy kolce i grzechocze ogonem. Broni się cofając do tyłu z nastroszonymi kolcami w kierunku napastnika.

Odżywia się pokarmem roślinnym. W skład jego diety wchodzą : bulwy, cebule, kłącza, korzenie, nasiona, jagody, owoce, kora drzew i krzewów. Zjada również warstwę kambium drzew co często prowadzi do śmierci drzewa. Czasami też padlinę i drobne bezkręgowce.

Sezon rozrodczy w ciągu całego roku. System krycia monogamiczny.

Samica przed kopulacją przyciąga kolce do ciała i podnosi ogon.

Ciąża trwa około 100 - 110 dni. Samica rodzi 1 - 2 młode w miocie. 1 - 2 mioty w sezonie.

Młode rodzą się pokryte sierścią, z otwartymi oczami i posiadają zęby. Ich kolce wyrastają w ciągu 2 - 3 tygodni. Odstawienie następuje po około 2 miesiącach od porodu, chociaż stały pokarm mogą spożywać już w wieku 3 - 4 tygodni.

Dojrzałość płciową osiąga w wieku 12 - 24 miesięcy.

Żyje około 10 - 12 lat.

  Atherurus macrourus - w warunkach wiwaryjnych

Opisane podgatunki :

- Atherurus macrourus angustiramus - północna Tajlandia - synonim Atherurus angustiramus - zagrożony

- Atherurus macrourus assamensis - północno-wschodnie Indie ( Khasia Hills, Assam, Meghalaya ) - synonim Atherurus assamensis - zagrożony

- Atherurus macrourus hainanus - wyspa Hainan ( południowo-wschodnie Chiny ) - synonim Atherurus hainanus - uznawany za tożsamy z Atherurus macrourus macrourus - zagrożony

- Atherurus macrourus macrourus - północna i południowa Birma, Tajlandia, Malezja, wyspa Sumatra - Indonezja 

- Atherurus macrourus orientalis - wschodnie Indie - synonim Atherurus orientalis - uznawany za tożsamy z Atherurus macrourus macrourus 

- Atherurus macrourus pemangilis - południowa część Półwyspu Malajskiego, Archipelag Johor, Pulau Pemanggil, Pulau Aur,  wyspa Tioman

- Atherurus macrourus retardatus - Singapur - synonim Atherurus retardatus

- Atherurus macrourus stevensi - południowe Chiny ( Tonkin ), północny Wietnam - synonim Atherurus stevensi - uznawany za tożsamy z Atherurus macrourus macrourus - zagrożony

- Atherurus macrourus terutaus - Pulau Terutau, Tajlandia, Półwysep Malajski 

- Atherurus macrourus tionis - wyspa Tioman, wschodnia część Półwyspu Malajskiego - uznawany za tożsamy z Atherurus macrourus macrourus - zagrożony

- Atherurus macrourus zygomatica - Pulau Aur, wschodnie wybrzeże Półwyspu Malajskiego

 portret Atherurus macrourus macrourus 

Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroką dystrybucję i prawdopodobieństwo dużych populacji. 

Lokalnie zagrożone są różne podgatunki ze względu na polowanie dla mięsa. 
Zagrożenie stanowi : 

 - utrata siedlisk

- rozwój rolnictwa

- polowanie dla mięsa

Gatunek jest ujęty w Załączniku II Indian Wildlife Protection Act ale nie jest ujęty w CITES.

Rejestrowany z wielu obszarów chronionych, w tym z Namdapha National Park ( Arunachal Pradesh - Indie ).

 Atherurus macrourus macrourus

W niewoli - rzadsza od poprzedniego gatunku.

jeżatka długoogonowa ( Atherurus macrourus ) - w warunkach zoo

      

 Opracowano na podstawie:

animaldiversity, arkive, iucn, planet-mammiferes, waza, wikipedia, wwf i wiedzy własnej.

Ryciny i zdjęcia zamieszczono w celach dydaktycznych, informacyjnych i szkoleniowych.