Beszamel i spółka bez ograniczeń: Afryka - kolebka człowieka i nie tylko

Najstarsza cywilizacja afrykańska powstała w północnej Afryce, w Egipcie około IV tysiąclecia p.n.e. ( Górny i Dolny Egipt ). Zjednoczenie nastąpiło około 3 000 lat p.n.e. i rządzony przez faraonów Egipt osiągnął bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego i kulturalnego ( jego świadectwem stały się monumentalne budowle m.in. piramidy, sztuka sakralna i grobowa, rozwój pisma ).

charakterystyczne budowle starożytnego Egiptu

Innym ważnym ośrodkiem cywilizacyjnym była założona przez Fenicjan Kartagina. Zmonopolizowała ona handel w basenie Morza Śródziemnnego. Konflikt interesów z Rzymem doprowadził do 3 wojen punickich i zniszczeniem państwa ( 146 p.n.e. ).

W okresie kolonizacji fenickiej w Nubii, na przełomie XII i XI w p.n.e. powstaje państwo Kusz, które podbija nawet Egipt około VIII w p.n.e. W 350 p.n.e. zostaje zniszczone przez państwo Aksum ( północna Etiopia ). Według miejscowej tradycji państwo Aksum wywodziło się z Królestwa Saby. W roku 333 n.e. Aksum przyjmuje chrześcijaństwo od Bizancjum. Był to doniosły fakt o znaczeniu historycznym i kulturalnym. Ostateczny kres państwa Aksum nastąpił w X wieku, po podboju wybrzeży Morza Czerwonego przez Arabów.

W VII w. Arabowie podbijają całą Afrykę Północną. W VIII - X w docierają do wybrzeży Afryki Wschodniej, od Półwyspu Somalijskiego do Zambezi.

po lewej : krater Ngorongoro, po prawej : las deszczowy w Kongo

Od połowy XV w. rozpoczyna się ekspansja krajów europejskich w Afryce. Początkowo jest to Portugalia. W XVI w. opanowali wybrzeża Konga oraz Afryki Wschodniej od Etiopii po Mozambik. W roku 1488 Bartolomeo Diaz opłynął Przylądek Dobrej Nadziei i utorował drogę do Indii, innemu portugalczykowi Vasco da Gamie wokół Afryki.

Na początku XVI w rozpoczął się najtragiczniejszy rozdział historii " Czarnego Lądu ". Masowy wywóz ludności w charakterze niewolników. Początkowo do Ameryki Południowej i Środkowej oraz do basenu Morza Karaibskiego a później także do Ameryki Północnej. Obecnie szacuje się, że niewolnictwo kosztowało "Czarny Ląd" około 100 mln ludności. Handel niewolnikami przyciągnął Europejczyków do Afryki.

rycina : handel Europejczyków z krajowcami w Afryce

Do XV w. większość ludów Afryki na południe od Sahary żyła w izolacji od Afryki Północnej. Najważniejszym etapem ich rozwoju była wielka migracja ludów Bantu, wywodzących się z terenów trawiastej sawanny z pogranicza obecnej Nigerii i Kamerunu i tropikalnych lasów wybrzeża gwinejskiego. Rozpoczęta w I tysiącleciu p.n.e. trwała do II tysiąclecia n.e.. Ludy Bantu zasiedliły obszar Afryki Środkowej i część Afryki Wschodniej a nieco później Afrykę Południową. Ekspansji towarzyszyło zepchnięcie ludności zbieracko-łowieckiej ( Hotentoci i Buszmeni ) do Afryki Południowej a ( Pigmeje ) w niedostępne partie lasów równikowych.
Najstarsze państwo w Czarnej Afryce powstało w Afryce Zachodniej w III - IV w n.e. Była to Ghana obejmująca obszar nad górnym biegiem rzek Senegal i Niger. W 1076 państwo zostało podbite przez Almorawidów. W XIII w. powstało Mali, które rozpadło się w XVII w.. Największy rozkwit osiągnęło pod rządami Musy Wielkiego ( 1312-1337).
W XV w. szczyt potęgi uzyskał Songhaj, który powstał pod koniec IX w. i był wcześnie z islamizowany. Ich główne miasta Gao i Timbuktu znane były w Afryce Północnej.

Madagaskar : po lewej: las baobabów, po prawej : suche wnętrze wyspy

W XVII w. Anglicy podjęli penetrację wybrzeży obecnej Ghany, a Francuzi opanowali ujście rzeki Senegal. W 1652 Holendrzy założyli w Afryce Południowej Kapsztad.
Właściwy podpój kolonialny rozpoczął się w XIX w. Największymi kolonizatorami stały Wlk.Brytania i Francja. Inne europejskie kraje: Hiszpania, Portugalia, Belgia, Niemcy, Włochy weszły w posiadanie mniejszych części kontynentu.

katarakta na Nilu

Po I Wojnie Światowej Niemcy stracili swoje posiadłości w Afryce na rzecz Wlk.Brytanii, Francji, Belgii i Z.P.A.. Jedynymi niepodległymi państwami były: Liberia ( utworzona w 1847 przez czarnych osadników ze Stanów Zjednoczonych ) i Etiopia, która utraciła suwerenność w 1936 po wojnie z faszystowskimi Włochami. Suwerennym państwem był także Związek Południowej Afryki utworzony został przez Wlk.Brytanię w 1910 roku. W 1936 Egipt uzyskał rzeczywistą niezależność mimo, że Wlk.Brytania w 1922 uznała go za suwerenne państwo.

charakterystyczne ssaki sawanny afrykańskiej: od lewej : nosorożec czarny, żyrafa, gerenuk, słoń afrykański i zebra

Dekolonizacja Afryki nastąpiła po II Wojnie Światowej Droga do niepodległości była niezwykle trudna i została osiągnięta przez ludy Afryki dwoma sposobami : w rezultacie walki zbrojnej oraz na drodze pokojowej czyli przekazaniu władzy przez metropolie.
Proces ten przebiegał w trzech fazach. W latach 50-tych XX w. niepodległość uzyskały kraje arabskie Afryki Północnej oraz Ghana i Gwinea.
Druga faza to rok 60-ty XX w. - " Rok Afryki " kiedy to 17 krajów afrykańskich uzyskuje niepodległość, trwająca całą dekadę.
Trzecia faza to uzyskiwanie niepodległości przez byłe portugalskie kolonie od połowy lat 70-tych do 1990 r. XX w. W wyniku dekolonizacji w Afryce powstało 50 niepodległych państw.

małpy człekokształtne z lewej : goryl, z prawej : szympans

Niestety kolonializm przyniósł ze sobą zmiany kulturowe, gospodarcze, polityczne oraz ludnościowe. Ekspansja kościołów chrześcijańskich przyniosła też kres wielu lokalnym wierzeniom oraz zachwiała tradycyjnym sposobem życia oraz kultury.
Sztucznie narzucone granice przez kolonizatorów nie uwzględniały granic etnicznych ludów Afryki. Doprowadziło to często do wojen domowych lub międzypaństwowych. Obecnie Afryka jest najbardziej uwikłanym w konflikty kontynentem. Wojny toczą się od wybrzeży O.Atlantyckiego aż po O.Indyjski. Dochodzi do waśni międzyplemiennych, które prowadzą do tzw. czystek etnicznych. Oprócz tego gospodarki wielu krajów, zwłaszcza Czarnej Afryki są słabo rozwinięte co prowadzi do nędzy i głodu. Klęski suszy dotykające zwłaszcza kraje Afryki Środkowej i Wschodniej prowadzą do wielu napięć społecznych.

hipopotamy: z lewej: hipopotam nilowy, z prawej: hipopotam karłowaty

W większości krajów chroniona jest przyroda, po mimo braku środków i nieustannej walki z kłusownikami. Oprócz tak znanych parków narodowych jak Amboseli, Serengeti, Masai Mara, Ituri Forest, Lope i inne powstaje wiele prywatnych rezerwatów, w których jest chroniona fauna i flora.

Jak pisał Bernard Grzimek " Serengeti nie może umrzeć " .