Występuje w Azji ( wschodni Kazachstan, południowa i południowo-wschodnia Syberia, Mongolia, Tybet, zachodnie i północne Chiny, Korea, Kirgistan, Tadżykistan, Bhutan, Nepal, północne Indie ).
Zamieszkuje góry i tereny wyżynne, skalistą tundrę, górskie lasy, lasy mieszane z gęstym poszyciem ale także alpejskie łąki, skaliste zbocza, otwarte tereny trawiaste do 3500 m n.p.m.
łasica ałtajska ( Mustela altaica ) stojąca słupka
Jest to typowy samotnik, w pary łączy się jedynie w okresie rui. Aktywna głównie w nocy, ale może polować w ciągu dnia i w ciągu całego roku. Jest to bardzo zwinny i szybki drapieżnik potrafiący dobrze się wspinać, biegać i pływać. Posiada bardzo dobry wzrok pomagający mu zarówno lokalizować zdobycz jak i unikać niebezpieczeństwa. Potrafi ścigać swoje ofiary w ich norach. W przypadku zagrożenia emituje ostry i głośny dźwięk zbliżony do pisku lub szczeknięcia. Oprócz tego wydala ostry, śmierdzący zapach z gruczołów odbytu.
łasica ałtajska ( Mustela altaica ) w rumowisku skalnym
W okresie zimowym zmienia ubarwienie na ciemne a w okresie letnim na szare do brązowego.
Jest to ssak terytorialny ale zakres jego rewiru nie jest znany.
Na kryjówki wybiera szczeliny skalne, kłody drzew, opuszczone nory lub swoich ofiar.
Jest gatunkiem typowo mięsożernym, polującym głównie na szczekuszki, norniki i inne gryzonie. W jego diecie występują także małe ptaki, gady, płazy, owady. Często ofiary są większe od drapieżnika.
Sezon godowy od lutego do marca.
Samica łączy się z 2 - 3 samcami, które często walczą o prawo do kopulacji.
Okres ciąży to 30 - 49 dni, ale okres ciąży i porodu mogą być zmienne.
Samica może opóźnić implantację zapłodnionych komórek jajowych do czasu gdy posiada odpowiednią ilość energii, aby przejść okres ciąży i karmić młode.
1 miot w sezonie. Wielkość miotu to 1 - 8 młodych, ale może być nawet 13 młodych.
Młode rodzą się bezradne i ślepe około maja, jak wszystko przebiega pomyślnie. Laktacja trwa około 2 miesięcy. Po okresie laktacji młode stają się niezależne ale rodzina rozpada się na jesieni. Samiec nie uczestniczy w odchowie młodych.
Dojrzałość uzyskują po przezimowaniu. Żyje 7 - 10 lat, ale zwykle około 4.
Mustela altaica
Opisane podgatunki :
- Mustela altaica alpina - Mandżuria, Tybet, góry Ałtaj
- Mustela altaica altaica - góry Ałtaj ( południowa Syberia i Mongolia ), Tybet, Chiny ( Gansu, Moupin )
- Mustela altaica astutus - Tybet, południowo-zachodnie Chiny
- Mustela altaica birulai - zachodni Pamir ( Tadżykistan )
- Mustela altaica longstaffi - północne Indie, północne Himalaje, zachodnie Chiny - zagrożony
- Mustela altaica raddei - południowo-wschodnia Transbajkalia ( Rosja ), góry Sejany, północno-wschodnia Mongolia, południowo-wschodnia Syberia, Mandżuria?, Korea? - zagrożony
- Mustela altaica sacana - Tadżykistan, Pamir, Tien Szan
- Mustela altaica temon - Himalaje, Sikkim, Gilgit, Karakorum, Tybet, zachodnie Chiny, północno-wschodni Pakistan
Mustela altaica altaica
Gatunek uznawany za bliski zagrożenia.
Główne zagrożenia to :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata siedlisk i ich fragmentacja
- rozwój rolnictwa
- nadmierny wypas zwierząt domowych
- tępienie głównego składnika diety - szczekuszek
- polowanie dla futra
Łasica górska unika gruntów rolnych i nie toleruje wysokiego stopnia zmian siedliskowych.
Ujęta w Załączniku CITES III ( Indie ).
Populacje z rosyjskiego Dalekiego Wschodu są wymieniane w Rosyjskiej Czerwonej Księdze.
W Chinach określona jako bliska zagrożenia i chroniona przez prawo w prowincji Syczuan ( Sichuan ). W Indiach wymieniona w Załączniku II Indian Wildlife Protection Act ( 1972 ).
Występuje w kilku obszarach chronionych w swoim zasięgu.
Mustela altaica alpina
W niewoli - brak danych.
Łasica tajwańska ( Mustela formosana ) drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ). Opisana w roku 1998 przez Haradana i Lina. Synonim Mustela nivalis formosana.
Występuje w Azji, wyspa Tajwan ( Formosa ) - góry He-Huan, Tataka i Mei-Feng w Nahtou County.
Uznana za endemit dla Tajwanu.
Zamieszkuje górskie i wyżynne lasy.
Mustela formosana - okaz muzealny
Gatunek bardzo rzadko spotykany, o którym niewiele wiadomo.
rycina - Mustela formosana
Opisana na podstawie 1 okazu muzealnego z roku 1969. Okaz ten został schwytany przez naukowców z Graduate Institute of Epidemiology and Preventive Medicine w celu badań epidemiologicznych. Zwierzę złapano na górze On-Huan i zostało opisane jako podgatunek Mustela nivalis. W 1995 roku trafiło w posiadanie NMNS. W wyniku szeregu badań w roku 1998 oznaczono je jako nowy gatunek ssaka, nadając mu nazwę Mustela formosana.
Ma biały płaszcz, który wyraźnie różni się w kolorze od grzbietu.
Wielkość populacji nie jest znana.
Potrzebne są dalsze badania zwłaszcza w terenie oraz próby schwytania lub sfilmowania łasicy tajwańskiej w celu stwierdzenia czy gatunek nie jest już wymarły.
Łasica japońska ( Mustela itatsi ) drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ). Synonim Mustela sibirica itatsi . Opisana jako odrębny gatunek w 2000 roku przez Abramowa i Kurose.
Występuje w Azji, Wyspy Japońskie ( Honsiu, Kiusiu, Shikoku, Sado, Oki, Izu-Oshima, Awaji, Shondo, Iki, Goto, Yaku, Tane ), wprowadzona na Hokkaido, Aoshima, Nakano, Iriomote i inne.
Zamieszkuje różnorodne środowiska: góry, łąki i pola uprawne, lasy, wsie i przedmieścia.
łasica japońska ( Mustela itatsi )
Aktywna głównie w nocy, ale może polować w ciągu dnia i w ciągu całego roku.
Typowy samotnik, łączący się w pary w okresie rui.
Wyraźny dymorfizm płciowy: samiec dwukrotnie większy niż samica.
Jest to zwinny i szybki drapieżnik, potrafiący biegać, pływać i wspinać się.
Jest ssakiem terytorialnym, ale zakres rewiru łowieckiego nie jest dokładnie znany.
Kryjówki zakłada w szczelinach skalnych, kłodach drzew, opuszczonych norach, w budynkach gospodarskich.
Potrafi ścigać swoje ofiary w ich norach. W okresie niedoboru pokarmu potrafi migrować na inne obszary lub magazynuje pokarm ( szczególnie zimą ).
Odżywia się pokarmem zwierzęcym, często jej ofiary są większe niż napastnik. W skład jej diety wchodzą gryzonie ( szczury, wiewiórki, myszy ), płazy, gady, owady, małe ptaki także padlina.
Sezon godowy od końca lutego do końca marca.
Samica łączy się z 2 - 3 samcami, które walczą o prawo do kopulacji.
Okres ciąży to 29 - 35 dni. Młode rodzą się od kwietnia do czerwca. 1 miot w sezonie.
Samica rodzi 2 - 12 młodych ( średnio 5 ). Młode rodzą się bezradne i ślepe. Okres laktacji to 60 dni. Samiec nie uczestniczy w odchowie młodych. W wieku 2 miesięcy młode usamodzielniają się, ale rodzina rozpada się na jesieni lub na początku zimy.
Dojrzałość płciową uzyskują w 2 roku życia.
Mustela itatsi sho
Opisane podgatunki :
- Mustela itatsi asaii - Oshima, Izu ( Japonia )
- Mustela itatsi sho - Tanegashima, Yakushima ( Japonia )
Gatunek uznawany za nie zagrożony.
Wpisany na listę zagrożonych gatunków w dziewięciu prefekturach zachodniej Japonii.
Mustela itatsi konkuruje z Mustela sibirica w niektórych rejonach Japonii.
Gatunek ten nie toleruje urbanizacji chociaż rejestrowany jest z przedmieść ale tylko małych miast.
Samice tego gatunku są chronione przez prawo zakazujące polowania na nie.
W wielu rejonach Japonii została wprowadzona w celu kontroli populacji szczura wędrownego ( Rattus norvegicus ).
W niewoli - brak danych.
Łasica żółtobrzucha ( Mustela kathiah ) - drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ). Synonim Ictis kathiah.
Występuje w Azji ( północny Pakistan, północne Indie, Nepal, Birma, południowo-wschodnie Chiny, Wietnam, Laos, Kambodża ).
Zamieszkuje górskie lasy sosnowe, alpejskie łąki, rumowiska skalne, wyżynne lasy wiecznie zielone iglaste i liściaste do wysokości 4000 m n.p.m ( w Himalajach ).
łasica żółtobrzucha ( Mustela kathiah )
Aktywna w ciągu całego roku głównie w nocy, chociaż poluje również w ciągu dnia. Typowy samotnik, w pary łączy się tylko w okresie rui.
Jest to zwinny i szybki drapieżnik, doskonale biegający, pływający i wspinający się.
Na kryjówki wybiera szczeliny skalne, jaskinie, kłody drzew, wykroty, nory innych zwierząt, jamy pod korzeniami drzew.
Jest typowym mięsożercą, ścigającym swoje ofiary często w własnych norach. Zdarza się, że ofiara jest większa niż drapieżnik. W skład jej diety wchodzą gryzonie i inne drobne ssaki, małe ptaki, płazy, gady, owady.
Sezon godowy odbywa się późną wiosną i czesnym latem. Samica łączy się z 2 - 3 samcami, które często walczą między sobą o prawo do kopulacji. Samica opóźnia implantację aż do następnej wiosny ( około 10 miesięcy ).
Okres trwania ciąży to około 30 dni. Młode przychodzą na świat w kwietniu i maju. W miocie 3 - 18 młodych ( średnio 10 ), 1 miot w roku. Młode rodzą się bezradne i ślepe. Okres laktacji trwa 2 miesiące. W wieku 8 tygodni małe łasice stają się samodzielne, ale rodzina rozpada się na jesieni. Samiec nie uczestniczy w odchowie potomstwa. Dojrzałość uzyskują : samice w wieku 3 - 4 miesięcy, samce w następnym roku.
- Mustela kathiah caporiaccoi - Karakorum, Kaszmir
- Mustela kathiah dorsalis - Sichuan ( Chiny )
- Mustela kathiah kathiah - Nepal, Sikkim, Bhutan
- Mustela kathiah melii - południowe Chiny
- Mustela kathiah tsaidamensis - Tsaidam, zachodni Kokonor
Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na szeroki zasięg występowania i prawdopodobnie duże populacje. Brak jest przekonujących i rozpoznawalnych zagrożeń dla tego gatunku.
Ujęty w Załączniku CITES III ( Indie ).
Wymieniony w Załączniku II Indian Wildlife Protection Act ( 1972 ).
W Wietnamie chroniony w grupie 2b, jako wróg szczurów.
Wymieniony jako bliski zagrożenia na Czerwonej Liście w Chinach.
Mustela kathiah łatwo się oswaja i może być wykorzystywana do kontroli liczby gryzoni w siedzibach ludzi.
Uważa się, że gatunek jest dość odporny na poważną degradację siedlisk i skutki polowania na niego.
Został zarejestrowany w wielu obszarach chronionych w swoim zakresie występowania.
W niewoli - brak danych.
Indonezyjska łasica górska, łasica sumatrzańska ( Mustela lutreolina ) drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ). Synonim Mustela sibirica lutreolina.
Występuje w Azji ( Indonezja - wyspy: Jawa i południowa Sumatra ).
Zamieszkuje górskie tropikalne lasy deszczowe na wysokości 1000 - 3000 m n.p.m oraz zarośla powyżej linii lasu.
Indonezyjska łasica górska i Mustela sibirica stanowiły jeden gatunek, który na skutek izolacji i zmian klimatycznych ewoluował w dwa odrębne gatunki. Jednak bliskość genetyczna obu gatunków skłania badaczy, że styl życia i zachowania są bardzo podobne.
Aktywna głównie w nocy, w ciągu całego roku. Bardzo rzadko poluje za dnia.
Jest sprawnym i zwinnym łowcą, potrafiącym swoje ofiary tropić nawet w ich własnych norach.
Nieznaczny dymorfizm płciowy: samiec nieco większy niż samica.
Typowy samotnik, łączący się w pary w okresie rui. Wielkość rewiru łowieckiego nie jest znana.
Na kryjówki wybiera szczeliny skalne, dziuple drzew, wykroty i kłody drzew, jamy pod korzeniami drzew, opuszczone nory lub nory swoich ofiar.
W chwili zagrożenia emituje głośne skrzeczące dźwięki oraz wydala ostry, śmierdzący zapach z gruczołów odbytu.
Odżywia się głównie gryzoniami, zjada również małe ptaki, gady, płazy, owady. Ofiary są często większe niż napastnik. Czasami zabija więcej niż może zjeść, magazynując zdobycz na gorsze okresy.
Nie wiele wiadomo o okresie rui, ale sezon godowy występuje prawdopodobnie od końca lutego do końca marca lub połowy kwietnia.
Samica rodzi po około 30 dniach ciąży, od końca kwietnia do końca czerwca 2 -12 młodych w miocie ( średnio 5 ). 1 miot w roku. Młode rodzą się bezradne i ślepe. Laktacja trwa 2 miesiące, po tym okresie młode się usamodzielniają lecz rodzina rozpada się w wrześniu lub październiku. Samiec nie uczestniczy w odchowie potomstwa. Dojrzałość uzyskują w następnym roku, samice nieco wcześniej.
Nie opisano żadnych podgatunków.
Gatunek uznawany za zagrożony.
Główne zagrożenia to :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata siedlisk i ich fragmentacja
- polowanie dla futra i handel nimi
- nielegalny handel dzikimi zwierzętami
Znany tylko z 15 okazów i jednej obserwacji.
Prawdopodobnie występuje w kilku obszarach chronionych, w tym w Gunung Gede - Pangrango National Park.
Potrzebne są prace terenowe w górach południowej Sumatry i Jawy w celu lokalizacji populacji, jej stanu i oceny, trendów i dystrybucji, wymagań i zagrożeń. Również działania ochronne są zalecane.
W niewoli - brak danych.
Łasica malajska ( Mustela nudipes ) drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ). Synonim Mustela leucocephalus.
Występuje w Azji Południowo-Wschodniej ( Tajlandia, Malezja, Indonezja - wyspy Jawa, Sumatra i Borneo ).
Zamieszkuje górskie i wyżynne lasy do wysokości 1700 m n.p.m.
łasica malajska ( Mustela nudipes )
Niewiele wiadomo na temat ekologii, biologii i sposobu życia tego gatunku.
Przyjmuje się, że jest prawdopodobnie zbliżone do innych łasicowatych głównie Mustela altaica i Mustela sibirica.
Opisane podgatunki :
- Mustela nudipes hamakeri - Jawa, południowa Sumatra - opisywana też jako Mustela hamakeri
- Mustela nudipes leucocephalus - Sumatra
- Mustela nudipes nudipes - Tajlandia, Malezja
łasica malajska ( Mustela nudipes )
Gatunek uznawany za nie zagrożony ze względu na brak znanych i podejrzewanych zagrożeń.
Obecnie istnieje tylko jeden zapis z kamery-pułapki. Uważa się, że obecnie stosowane kamery-pułapki nie są skutecznym sposobem na znalezienie tego gatunku w jego zakresie występowania.
Gatunek może być w miarę tolerancyjny na działalność człowieka.
Poluje się na nią dla mięsa w części Sarawaku i jest stosowana jako lek w medycynie ludowej.
Mustela nudipes jest chroniona w Tajlandii, także na Półwyspie Malajskim i w Sabah.
Zgłoszona z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu ( prawdopodobieństwo występowania ), w tym z Kerinci Seblat National Park z Sumatry.
W niewoli - brak danych.
Łasica syberyjska ( Mustela sibirica ) drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ).
Występuje we wschodniej Europie ( europejska część Rosji i Ural ) i Azji ( cała Syberia, Kazachstan, Tybet, Mongolia, Afganistan, Pakistan, północne Indie, Birma, Chiny, Korea, Tajwan, Japonia ). Wprowadzona na wyspę Sachalin ( Rosja ).
Zamieszkuje różnorodne lasy liściaste, iglaste i mieszane ale także otwarte tereny śródleśne i stepowo-leśne do wysokości 3000 m n.p.m.
łasica syberyjska ( Mustela sibirica )
Typowy samotnik, łączący się w pary w okresie rui. Aktywna w ciągu całego roku, w godzinach nocnych, czasami zdarza się , że poluje w ciągu dnia.
Jest to zwinny i szybki drapieżnik. Doskonale się wspina, pływa i biega, za swoją ofiarą wchodzi do jej kryjówki.
Nieznaczny dymorfizm płciowy : samiec nieco większy niż samica.
W momencie zagrożenia emituje głośny dźwięk przypominający pisk lub szczek oraz wydala ostry śmierdzący zapach z gruczołów odbytu.
Mustela sibirica sibirica
Na kryjówki wybiera zagłębienia pod korzeniami drzew, puste pnie i kłody, wykroty, opuszczone nory, jaskinie, szczeliny skalne a nawet skupiska kamieni. Jej zakres rewiru łowieckiego jest nie znany.
W skład jej diety wchodzą różnego rodzaju drobne kręgowce ( gryzonie i inne drobne ssaki, małe ptaki, gady, płazy a także ryby ). Czasami w okresie letnim spożywa także owady czy orzeszki pinii. W różnych częściach zasięgu łasica syberyjska poluje na różnego rodzaju ofiary, które mogą stanowić podstawę jej diety ( Rattus argentiventer - południowe Chiny, Sterna albifrons - Korea ). Często zabija na zapas ( trudne okresy zimy lub spadek liczebności potencjalnych ofiar ). Zdarza się, że migruje z obszarów dotkniętych jakąś lokalną klęską.
Mustela sibirica
Sezon godowy od połowy lutego do końca marca.
Samica kopuluje z 2 - 3 samcami, które staczają często ostre walki o prawo do kopulacji.
Na skutek lokalnych klęsk samica może zatrzymać implantację zapłodnionych komórek jajowych do czasu zmiany warunków lub do następnego roku.
Okres ciąży to 29 - 30 dni. Samica rodzi od kwietnia do czerwca. 1 miot w roku, od 2 - 12 młodych ( średnio 5 ). Młode rodzą się bezradne i ślepe. Oczy otwierają w wieku 1 miesiąca. Okres laktacji trwa 2 miesiące, młode po tym okresie usamodzielniają się, ale rodzina rozpada się na jesieni. Samiec nie uczestniczy w odchowie potomstwa. Dojrzałość uzyskują po przezimowaniu.
Żyje około 2,1 - 2,5 lat, chociaż może dożyć 5 - 6 lat.
Mustela sibirica - Czelabińsk Zoo
Opisane podgatunki :
- Mustela sibirica australis - Tiumeń ( zachodnia Syberia )
- Mustela sibirica canigula - Tybet, Nepal
- Mustela sibirica charbinensis - wyspa Kretowsky na rzece Sungai ( Mandżuria )
- Mustela sibirica coreanus - Korea
- Mustela sibirica davidianus - Jiangxi ( południowo-wschodnie Chiny ), Tajwan, Tybet - uważana za formę Mustela sibirica subhemachalanus
- Mustela sibirica fontainierii - północne Chiny - uważana za formę Mustela sibirica subhemachalanus
- Mustela sibirica hamptoni - północna Birma - uważana za formę Mustela sibirica moupinensis
- Mustela sibirica hodgsoni - Afganistan, Kaszmir, Indie, zachodnie Himalaje
- Mustela sibirica horsfieldi - Bhutan
- Mustela sibirica humeralis - Sikkim
- Mustela sibirica major - północny Sichuan ( Chiny )
- Mustela sibirica manchurica - wschodnia Syberia, Mandżuria, Korea
- Mustela sibirica melii - Kanton ( południowe Chiny )
- Mestela sibirica mile - Transbajkalia ( Rosja )
- Mustela sibirica moupinensis - Tybet?, Sichuan, Gansu, Yunnan ( południowo-zachodnie Chiny ), północna Birma
- Mustela sibirica noctis - południowo-wschodnie Chiny
- Mustela sibirica quelpartis - wyspa Quelpart ( Korea )
- Mustela sibirica sibirica - zachodnia i centralna Syberia, rejon Ałtaju
- Mustela sibirica stegmanni - Qingdao, Shandong ( Chiny )
- Mustela sibirica subhemachalanus - Nepal, zachodni Bhutan, Chiny?, Tajwan?
- Mustela sibirica tafeli - Sichuan ( Chiny ) - uważana za formę Mustela sibirica moupinensis
- Mustela sibirica taivana - Tajwan - uważana za formę Mustela sibirica davidianus?
Mustela sibirica
Gatunek uznawany za nie zagrożony.
Potencjalne zagrożenia to :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata siedlisk i ich fragmentacja
- polowanie dla futra ( Rosja )
- nadmierny wypas zwierząt domowych ( tereny wyżynne i górskie )
- konkurencja ze strony Martes zibellina
- naturalne pożary lasów
Ujęta w Załączniku CITES III ( Indie ).
Wpisana na Czerwoną Listę w Chinach jako bliskie zagrożenia.
Uważana jest za ściśle związaną z łasicą japońską ( Mustela itatsi ), która stanowiła jej podgatunek - wyodrębniona w 2000 roku. Badania mitochondrycznego DNA wykazało, że Mustela sibirica była introdukowana z Korei do Japonii a w wyniku separacji utworzył się nowy gatunek. Podobna historia jest z Mustela lutreolina, która genetycznie jest blisko z Mustela sibirica, ale na skutek izolacji i zmian klimatycznych ewoluowała w osobny gatunek.
Rejestrowana z wielu obszarów chronionych w swoim zasięgu.
Mustela sibirica - ogród zoologiczny w Kolonii
Mustela sibirica w warunkach wiwaryjnych
W niewoli - jeden osobnik dożył 8 lat i 10 miesięcy.
W ogrodach zoologicznych rzadko "prezentowana" - głównie ogrody zoologiczne Chin i Rosji.
Mustela strigodorsa - drapieżnik z rodziny łasicowatych ( Mustelidae ).
Występuje w Azji ( Nepal, północne Indie, Guizhou, Guangxi, Yunnan ( Chiny ), Tajlandia, Birma, Laos, Wietnam ).
Zamieszkuje wiecznie zielone górskie i wyżynne lasy, gęste zarośla, tzw. wtórny las, użytki zielone od poziomu morza do 2500 m n.p.m.
rycina - Mustela strigodorsa
Niewiele wiadomo o ekologii i biologii tego gatunku.
Przyjmuje się, że prawdopodobnie sposób życia i zachowanie jest zbliżone do Mustela sibirica.
Nie opisano żadnych podgatunków.
Mustela strigodorsa
Gatunek uznawany za wrażliwy.
Główne zagrożenia to :
- degradacja i niszczenie środowiska naturalnego
- utrata siedlisk i ich fragmentacja
- polowanie dla futra
- nielegalny handel dzikimi zwierzętami
Uważa się, że lokalnie zagrożenia będą wzrastać, głównie na terenach o dużej gęstości populacji ludzkiej.
Jest chroniona w Tajlandii. Znajduje się na liście zagrożonych gatunków na Czerwonej Liście w Chinach.
Gatunek jest rejestrowany w części obszarów chronionych w swoim zasięgu.
Badania terenowe pomogą określić stan, dystrybucję i ochronę tego gatunku.
W niewoli - brak danych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz